Konklawe 1758

Z Wikipedii

Konklawe 15 III – 6 VII 1758 – konklawe, które wybrało Klemensa XIII na następcę Benedykta XIV

Spis treści

1 Śmierć Benedykta XIV
2 Lista uczestników
- 2.1 Nieobecni
3 Frakcje w kolegium kardynalskim
4 Przebieg konklawe
5 Wybór Klemensa XIII
6 Źródła

[edytuj] Śmierć Benedykta XIV

Papież Benedykt XIV zmarł 3 maja 1758 w osiemnastym roku swojego pontyfikatu w wieku 83 lat. Okres jego rządów w Kościele bywa określany mianem chrześcijańskiego oświecenia, był on bowiem otwarty na nowe prądy umysłowe, choć w sprawach zasadniczych twardo bronił ortodoksji katolickiej (m. in. zniósł cenzurę na literaturę heliocentryczną; korespondował z Wolterem, ale potwierdził potępienie masonerii). Jego próby zreformowania i unowocześnienia instytucji kurialnych nie przyniosły jednak trwałych rezultatów. Co więcej, jego poczynania napotykały opór ze strony wielu konserwatywnych duchownych.

[edytuj] Lista uczestników

Spośród 55 kardynałów w konklawe uczestniczyło 45, ale jeden z nich (Bardi) z powodu choroby opuścił je jeszcze przed zakończeniem:

Rainiero d'Elci (nominacja kardynalska 20 grudnia 1737) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Sabina; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii

Giovanni Antonio Guadagni (24 września 1731) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich; opat komendatoryjny Grottaferrata

Francesco Scipione Maria Borghese (6 lipca 1729) - kardynał-biskup Albano; protektor Niemiec i zakonu franciszkanów

Giuseppe Spinelli (17 stycznia 1735) - kardynał-biskup Palestriny; prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary

Carlo Maria Sacripante (30 września 1739) - kardynał-biskup Frascati

Joaquín Fernández Portocarrero Mendoza (9 września 1743) - kardynał-biskup Sabiny; prefekt Św. Kongregacji ds. Odpustów i Świętych Relikwii; protektor Hiszpanii

Carlo Rezzonico (20 grudnia 1737) - kardynał-prezbiter S. Marco; biskup Padwy

Domenico Passionei (23 czerwca 1738) - kardynał-prezbiter S. Prassede; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Bartolomeo all’Isola; sekretarz Listów Apostolskich; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego

Camillo Paolucci (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; komendatariusz kościoła prezbiterialnego SS. Giovanni e Paolo; protektor zakonu karmelitów

Carlo Alberto Guidobono Cavalchini (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria della Pace; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów

Giacomo Oddi (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; arcybiskup Viterbo e Toscanella

Federico Marcello Lante (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite; gubernator Balneario; opat komendatoryjny Farfa

Marcello Crescenzi (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Ferrary

Giorgio Doria (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Agostino; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu

Giuseppe Pozzobonelli (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via; arcybiskup Mediolanu

Girolamo de’ Bardi (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli alla Terme (24 czerwca opuścił konklawe z powodu choroby)

Fortunato Tamburini (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Callisto; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów

Daniele Delfino (10 kwietnia 1747) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; patriarcha Udine

Carlo Vittorio Amedeo delle Lanze (10 kwietnia 1747) - kardynał-prezbiter S. Sisto; tytularny arcybiskup Nikozji

Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; komendatariusz diakonii S. Maria in Portico; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Fabryki Św. Piotra; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Giuseppe Maria Feroni (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Pancrazio

Fabrizio Serbelloni (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio; legat w Bolonii

Giovanni Francesco Stoppani (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Martino ai Monti; legat w Romanii

Luca Melchiorre Tempi (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme

Carlo Francesco Durini (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; arcybiskup Pawii

Cosimo Imperiali (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Clemente

Vincenzo Malvezzi (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro; arcybiskup Bolonii

Clemente Argenvilliers (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego

Antonio Andrea Galli (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; wielki penitencjariusz; prefekt Św. Kongregacji Indeksu

Antonio Sersale (22 kwietnia 1754) - kardynał-prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Neapolu

Alberico Archinto (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Damaso; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; prefekt Św. Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto; prefekt Św. Kongregacji ds. Awinionu

Giovanni Battista Rotario (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Crisogono; arcybiskup Turynu

Paul d'Albert de Luynes (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Tommaso in Parione; arcybiskup Sens

Etienne-René Potier de Gesvres (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Agnese fuori le mura; biskup Beauvais

Franz Konrad Casimir von Rodt (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo; biskup Konstancji

Alessandro Albani (16 lipca 1721) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; komendatariusz diakonii S. Maria in Cosmedin; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; opat komendatoryjny Nonantola; protektor Austrii i królestwa Sardynii

Neri Maria Corsini (14 sierpnia 1730) - kardynał-diakon S. Eustachio; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; sekretarz Najwyższej Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; protektor Portugalii

Agapito Mosca (1 października 1732) - kardynał-diakon S. Agata in Suburra

Girolamo Colonna di Sciarra (9 września 1743) - kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej

Prospero Colonna di Sciarra (9 września 1743) - kardynał-diakon S. Maria ad Martyres; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; protektor Francji

Domenico Orsini d'Aragona (9 września 1743) - kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; protektor królestwa Neapolu

Giovanni Francesco Albani (10 kwietnia 1747) - kardynał-diakon S. Cesareo in Palatio; protektor Polski

Flavio II Chigi (26 listopada 1753) - kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria

Giovanni Francesco Banchieri (26 listopada 1753) - kardynał-diakon S. Adriano; legat w Ferrarze; opat komendatoryjny Subiaco

Luigi Maria Torregiani (26 listopada 1753) - kardynał-diakon SS. Vito e Modesto

40 elektorów było Włochami, dwóch Francuzami (Luynes i Gesvres), jeden Niemcem (von Rodt), jeden Hiszpanem (Portocarrero), a Henry Benedict Stuart był synem pretendenta do tronu brytyjskiego Jakuba III Stuarta.

35 elektorów mianował Benedykt XIV, 8 Klemens XII, a po jednym Benedykt XIII (Borghese) i Innocenty XIII (A. Albani).

[edytuj] Nieobecni

10 kardynałów nie uczestniczyło w konklawe:

Thomas Philip Wallrad d'Hénin-Liétard d'Alsace-Boussu de Chimay (29 listopada 1719) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Mechelen

Joseph Dominicus von Lamberg (20 grudnia 1737) – kardynał-prezbiter S. Pietro in Montorio; biskup Pasawy

Johannes Theodor von Bayern (9 września 1743) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; biskup Liège; administrator diecezji Fryzynga i Ratyzbona

Álvaro de Mendoza (10 kwietnia 1747) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Zachodnich Indii; tytularny arcybiskup Farsalos

Giovanni Battista Mesmer (10 kwietnia 1747) – kardynał-prezbiter S. Onofrio

José Manuel d'Atalaia (10 kwietnia 1747) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Lizbony

Luis Fernández de Córdoba (18 grudnia 1754) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii

Nicholas de Saulx-Tavannes (5 kwietnia 1756) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Rouen

Francisco de Solís Folch de Cardona (5 kwietnia 1756) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Sewilli

Francisco de Saldanha da Gama (5 kwietnia 1756) – kardynał-diakon [bez tytułu]

Po jednym spośród nieobecnych kardynałów mianowali Klemens XI (d'Alsace) i Klemens XII (Lamberg), pozostali byli nominatami Benedykta XIV.

[edytuj] Frakcje w kolegium kardynalskim

Kolegium kardynalskie podzielone było na pięć frakcji:

• „Starzy” – partia kardynała Corsiniego, grupująca 8 (licząc wraz z nim) nominatów Klemensa XII.

• Gorliwi – partia kardynałów sprzeciwiających się świeckim wpływom na wybór papieża. Jej liderem był Spinelli.

• Stronnictwo hiszpańskie – grupa kardynałów reprezentująca interesy króla Hiszpanii. Przewodził jej kardynał-protektor Hiszpanii Portocarrero

• Stronnictwo cesarskie (austriackie) – popierające interesy Wiednia. Na jego czele stali Alessandro Albani i von Rodt. W jego skład wchodziło też 4-osobowe stronnictwo sardyńskie.

• Stronnictwo francuskie – w chwili śmierci Benedykta XIV było pozbawione lidera. Kardynał-protektor Francji Tencin zmarł bowiem 2 miesiące wcześniej. Król Ludwik XV Burbon mianował nowym protektorem kardynała Prospero Colonna di Sciarra, nominacja ta dotarła jednak do Rzymu dopiero 9 czerwca, już w trakcie trwania konklawe.

Wielu kardynałów-nominatów Benedykta XIV, z uwagi na brak lidera, było niezrzeszonych. Zmarły papież nie mianował bowiem kardynałem żadnego ze swoich krewnych. Kardynałów tych określano mianem „Juniorów”.

Na konklawe partie te uformowały się w dwa bloki. Po jednej stronie była grupa kurialna (tj. „Starzy” i Gorliwi), po drugiej tzw. „Unia Koron”, czyli stronnictwa polityczne. Większość „Juniorów” sprzymierzyła się z tym drugim blokiem.

Mniej więcej połowa elektorów była uważana za papabile (m. in. Spinelli, D’Elci, Archinto, Cavalchini).

[edytuj] Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 15 maja z udziałem zaledwie 27 purpuratów. Kardynałowie Portocarrero i Alessandro Albani oraz francuski ambasador domagali się wstrzymania głosowań do czasu nadejścia szczegółowych instrukcji z katolickich dworów oraz przybycia kolejnych elektorów. Żądania te zostały wprawdzie zignorowane, ale w pierwszych turach nie pojawiła się żadna poważna kandydatura. Najwięcej głosów (8 do 11) otrzymywał 87-letni dziekan kolegium kardynalskiego D’Elci. Stopniowo do Rzymu docierali kolejni kardynałowie.

Pierwszym poważnym kandydatem był lider Gorliwych Spinelli, zaproponowany przez Corsiniego. Kandydatura ta została jednak oprotestowana przez Orsiniego, sprzeciwiał się jej bowiem dwór w Neapolu. Corsini próbował zignorować protest Orsiniego, ten jednak, wspólnie z Portocarrero zaczął forsować jako kontrkandydata Alberico Archinto, który zdobył znaczne poparcie wśród Gorliwych i „Juniorów”. W rezultacie obie kandydatury (Spinelliego i Archinto) wykluczyły się nawzajem.

4 czerwca przybył francuski kardynał Luynes z tajnymi instrukcjami Wersalu. Pięć dni później ogłosił on nominację Prospero Colonna di Sciarra na nowego protektora Francji. Wciąż natomiast oczekiwano na instrukcje z Wiednia.

W ciągu czerwca na faworyta konklawe stopniowo wyrastał Carlo Alberto Guidobono Cavalchini, choć w grze nadal była kandydatura Archinto. Cavalchiniego promowali wspólnie Corsini oraz lider Hiszpanów Portocarrero, przeciwni mu byli Francuzi z uwagi na jego postawę wobec jansenizmu oraz beatyfikacji Roberta Bellarmina. 19 czerwca Cavalchini dostał 21 głosów, 21 czerwca – 26 głosów, a 22 czerwca – 28, co przy 43 głosujących oznaczało, że zabrakło mu tylko jednego do wygranej. W tym momencie kardynał Luynes poinformował dziekana kolegium kardynalskiego o wecie króla Ludwika XV wobec tej kandydatury i poprosił o jego publiczne ogłoszenie. Weto spotkało się z oburzeniem i protestami, sam Cavalchini przyjął je jednak z ulgą i podziękował za nie francuskim kardynałom.

Po odrzuceniu Cavalchiniego Corsini i Francuzi wysunęli kardynała Crescenzi, natomiast Portocarrero zaproponował kardynała Paolucci. 24 czerwca kardynał Bardi musiał opuścić konklawe z powodu choroby. Pięć dni później, w święto apostołów Piotra i Pawła, do Rzymu przybył kardynał von Rodt z instrukcjami Wiednia dla partii cesarskiej. W ich wyniku upadła kandydatura Crescenzi, Wiedeń preferował bowiem Paolucciego. Ponieważ jednak Paolucciego odrzucili Francuzi, żaden z tej dwójki nie został papieżem. Nie mogąc dogadać się z Francuzami von Rodt zwrócił się do lidera Gorliwych Spinellego, wspólnie ustalając kandydaturę Wenecjanina Carlo Rezzonico. Początkowo Albani, Portocarrero i Francuzi zgłaszali obiekcje wobec Rezzonico, jednak poparcie dla niego stopniowo rosło. W dniach od 2 do 5 lipca największe poparcie wciąż jeszcze otrzymywał Crescenzi, podczas gdy na Wenecjanina głosowało tylko 4 purpuratów, ale już rankiem 6 lipca Rezzonico dostał w sumie 12 głosów. W tej sytuacji Hiszpanie i Francuzi wycofali swoje zastrzeżenia.

[edytuj] Wybór Klemensa XIII

W głosowaniu wieczorem 6 lipca 65-letni Carlo Rezzonico otrzymał 31 głosów na 44, czyli o jeden więcej niż wymagane 2/3. Pozostałe głosy (w tym jego własny) oddano głównie na dziekana kolegium kardynalskiego Rainiero D’Elci. Elekt przyjął wybór i przybrał imię Klemensa XIII, na cześć Klemensa XII, który mianował go kardynałem. W Padwie, gdzie Rezzonico od 15 lat był biskupem, na wieść o wyniku konklawe zorganizowano wielką fetę. Jego stara matka Vittoria Barbarigo doznała tak wielkiego szoku, że zmarła kilka dni później. 16 lipca odbyła się inauguracja pontyfikatu, w trakcie której protodiakon Alessandro Albani koronował nowego papieża.