Kur (herb szlachecki)

Z Wikipedii

Kur - (Kur Biały) - herb szlachecki.

Spis treści

1 Opis herbu
2 Geneza herbu
3 Symbolika herbu Kur
4 Legenda herbowa
5 Rody herbowe
6 Najstarszy Dokument
7 Bibliografia
8 Herby miast wzorowane na herbie szlacheckim

[edytuj] Opis herbu

W czerwonym polu tarczy biały kogut ze złotym grzebieniem i złotym podbródkiem, oraz złotymi szponami, obrócony w prawą heraldycznie stronę stojący na zielonej murawie. Nad hełmem korona szlachecka, a nad nią umieszczony klejnot w postaci takiego białego koguta, ale z rozpostartymi skrzydłami. Interesującym- zabytkowym dziełem średniowiecznego rytownictwa jest wizerunek Herbu Kur wykonany w 1543 roku przez Sebalda Behama Średniowieczny wizerunek herbu

[edytuj] Geneza herbu

Heb Kur pojawia się w polskiej heraldyce około 1500 roku. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z 1496 roku Zbiór Nazwisk Szlachty Piotra Nałęcza-Małachowskiego. Wtedy gdy Król Polski Jan Olbracht zrównał w prawach szlachtę mazowiecką z koronną. Tak późne pojawienie się Herbu Kur w polskiej heraldyce tłumaczyć należy i tym że na terenach Mazowsza herby zgodne z europejską tradycją kształtowały się poprzez wiek XV aż do połowy XVI wieku, a więc najdłużej spośród ziem polskich. W Europie herb ten znany jest już od antycznych czasów, a wywodzi się z Italii pod nazwą ( Gallo ), skąd zawędrował do Francji, Hiszpanii, Niemiec, Niderlandów i Polski - zobacz wizerunek herbu

Przeczytaj również artykuł - Kurowie (ród rycerski).

[edytuj] Symbolika herbu Kur

Kogut będący godłem herbowym ma swoje znaczenie symboliczne tak samo jak i barwa tarczy herbowej. Jego symbolika wpisuje się zarówno w tradycję symboli chrześcijańskich jak i pogańskich, gdzie cechy charakteryzujące koguta w zasadniczych odniesieniach, na ogół się pokrywają. Tak więc kogut w heraldyce oznacza takie wartości jak : męskość, odwagę, czujność. Czerwona barwa tarczy - oznacza : energię, zapał, gniew, odwagę i krew. Złota barwa - ( grzebień, szpony ) - oznacza : bogactwo i wewnętrzne skarby duszy - zobacz Symbolika chrześcijańska. W antycznej Grecji był kogut obok sowy uznawany za symbolicznego ptaka bogini Ateny i niejednokrotnie umieszczany na tarczach Hoplitów.

[edytuj] Legenda herbowa

Z herbem Kur jest związana legenda. Głosi ona że został on nadany rycerzowi w uznaniu jego zasługi dla ocalenia obozu królewskiego. To właśnie dzięki czujności wykazanej nocną porą przez tego rycerza - dzięki jego postawie i odpowiedzialności, udało się załodze odeprzeć niespodziewany atak wroga i tym sposobem ocalić przed niechybną zagładą. Legendę spisaną przez Szymona Okolskiego w "Orbis Polonus Splendoribus Coeli..." z 1641-43 roku, przywołuje następnie w swoim "Herbarzu Polski" Kasper Niesiecki.

[edytuj] Rody herbowe

Większość rodzin posługujących się tym herbem występuje na Mazowszu w powiatach: ostrołęckim, wołomińskim, stanisławowskim. Są to rodziny posiadające wspólny rdzeń nazwiska -Kur- takie jak: Kur, Kurek, Kurski, Kurzewski, Kurakowski, Kurowski, Kurzecki, Kurzyk, Kurzyna. Te rodziny posiadają wspólny pień genealogiczny - wywodzą się bowiem od jednego przodka, noszącego znane na Mazowszu w XII wieku imię przezwiskowe Kur. W fundamentalnym dziele tyczącym tematu genezy nazwisk polskich - "Nazwiska Polskie" profesora Jana Stanisława Bystronia, omawiana jest między innymi od-herbowa i patronimiczna geneza wyżej wymienionych nazwisk od nazwy herbu Kur. Wiele też wskazuje na to że w okresie przedhistorycznym znaczna część rodowców przemieszczała się wraz ze swoimi drużynami i przyjmowała inne herby od wojewodów, w których drużynach służyła. Przykładem może tu być rodowód Kurowskich herbu Szreniawa opracowany przez Adama Bonieckiego w "Herbarzu Polski", gdzie protoplastą Szreniawitów Kurowskich, jest - Klemens Kurowski z Kurowa i Drożejowic - który to jako pierwszy ze swojej rodziny przyjął za własny - herb Szreniawa - Jana Kmity z Wiśnicza - starosty ruskiego. Należy tu nadmienić że właśnie najstarszą średniowieczną pieczęcią z herbem Szreniawa z krzyżykiem - jest pieczęć Jana Kmity z Wiśnicza starosty ruskiego pochodząca z r. 1371 - zobacz Franciszek Piekosiński "Pieczęcie", a dopiero w następnej kolejności rycerze z jego drużyny przybrali ten znak , zaprzestając używać wcześniejszych własnych herbów rodowych. Reliktem dowodzącym zamian herbów rodowych jest herb gminy Kurów w powiecie puławskim, gdzie właściciele Kurowscy herbu Szreniawa nadają jednak miastu - swój dawny herb rodowy "Kur Biały".

Ponadto herbem Kur posługują się: Karszeńscy v. Karszańscy, Horodyńscy, Szaprowscy i Bossowscy v. Bosowscy. Wspominani są również u Adama Bonieckiego - Kazimierscy. Podczas obrad sejmu w 1683r. za panowania Króla Jana II Kazimierza indygenat na polskie szlachectwo wraz z herbem Kur - uzyskał za zasługi na wojnie ze Szwedami Franciszek Graf von Opersdorff.

[edytuj] Najstarszy Dokument

Najwcześniejszy dokument pergaminowy potwierdzający ten fakt dotyczy nabycia wsi mazowieckiej o nazwie Dojazdowo (Doiasdovo) z roku 1239, przez Kura, sygnowany pieczęcią przez Księcia Mazowieckiego i Sandomierskiego Bolesława I. Dokument znajduje się w zbiorach pergaminowych A.G.A.D. pod sygnatura 6433.

[edytuj] Bibliografia

"Herbarz Polski" - Adam Boniecki wydanie elektroniczne, w opracowaniu Dr.Marka Jerzego Minakowskiego
"Herbarz Polski od Średniowiecza do XX wieku" - Tadeusz Gajl. Wydawnictwo L&L - Gdańsk 2007
"Ci wielcy Polacy to nasz rodzina" - Kraków 2007- elektroniczne compendium genealogiczne na bazie dzieł: A. Bonieckiego, W. Dworzaczka, B. Łuszczyńskiego, E. Sęczysa, "Polskiego Słownika Biograficznego".
"Herbarz Polski" - Kasper Niesiecki wydanie Jana Nepomucena Bobrowicza w Lipsku 1842.
"Heraldyka polska wieków średnich" Kraków 1899 - Franciszek Piekosiński.
"Rycerstwo polskie wieków średnich" Kraków 1896-1901 - Franciszek Piekosiński.
"Zbiór Nazwisk Szlachty" Lublin 1805 - Piotr Nałęcz Małachowski.
"Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII - XIV w." w (Toruń 1960) - Marian Gumowski.
"Nazwiska Polskie" - wydawnictwo Książka i Wiedza - Jan Stanisław Bystroń.
"Visual History World" - Duglas G. Brinkley National Geographic Washington D.C.