Lancetnik
Z Wikipedii
| Lancetnik | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Podkrólestwo | tkankowce |
| Nadtyp | wtórouste |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | bezczaszkowce |
| Rząd | Amphioxiformes |
| Rodzina | Branchiostomatidae |
| Rodzaj | Branchiostoma |
| Gatunek | lancetnik |
| Nazwa systematyczna | |
| Branchiostoma lanceolatum (Pallas, 1774) |
|
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Lancetnik, szparoskrzelec lancetowaty (Branchiostoma lanceolatum) - zwierzę morskie zaliczane do bezczaszkowców.
Spis treści |
[edytuj] Budowa i tryb życia
Lancetnik ma bocznie spłaszczone ciało o długości kilku centymetrów. Występuje w płytkich wodach morskich w Europie. Większość czasu spędza na wpół zagrzebany w gruboziarnistym piasku.
Ciało lancetnika jest miękkie i półprzezroczyste. Powłokę ciała tworzy jednowarstwowy nabłonek, który leży na warstwie tkanki łącznej. Wśród komórek nabłonka rozrzucone są komórki czuciowe i śluzowe. Struna grzbietowa lancetnika różni się budową od struny kręgowców. Jest zbudowana z płaskich komórek ułożonych jedna za drugą i przypomina rulon monet. U kręgowców komórki tworzące strunę grzbietową mają układ nieregularny. Struna grzbietowa otoczona jest osłonką, która łączy się z otoczką obejmującą cewkę nerwową. Płetwa brzuszna lancetnika rozdwaja się, tworząc tzw. fałdy boczne (metapleuralne), które dochodzą do otworu gębowego. W miejscu rozdwojenia się płetwy brzusznej znajduje się otwór jamy okołoskrzelowej (otwór atrialny). Niedaleko za nim leży otwór odbytowy. Z przodu ciała (na stronie brzusznej) znajduje się otwór przedgębowy otoczony czułkami.
[edytuj] Układ oddechowy
Układ oddechowy jest silnie powiązany z układem pokarmowym. Szczeliny skrzelowe w gardzieli są oddzielone łukami skrzelowymi, które - podobnie jak u ryb - pełnią dwie funkcje: wymiany gazowej oraz odcedzania (filtrowania) zawiesin pokarmowych[potrzebne źródło]. Woda wpadająca do gardzieli omywa łuki skrzelowe, kieruje się ku tyłowi do przestrzeni (jamy) okołoskrzelowej i wypływa otworem odpływowym (atrialnym).
[edytuj] Układ pokarmowy
Układ pokarmowy zaczyna się otworem przedgębowym, otoczonym czułkami, które odcedzają zbyt duże obiekty. Otwór przedgębowy prowadzi do lejka przedgębowego. Na jego dnie znajduje się otwór, obramowany specjalną błoną - żagielkiem (velum), prowadzący do gardzieli, zajmującej prawie połowę długości lancetnika. Żagielek pełni rolę zwieracza. Gardziel przechodzi w krótkie, proste jelito, kończące się odbytem. Wzdłuż gardzieli, po spodniej stronie biegnie bruzda - endostyl, którego komórki wydzielają substancje bogate w jod, zlepiające cząstki pokarmowe. Wzdłuż części grzbietowej gardzieli znajduje się bruzda nadskrzelowa (epibranchialna), połączona z endostylem dwoma pasmami migawkowymi. Pokarm zlepiony śluzem przesuwany jest dzięki ruchom rzęsek. Od jelita ku przodowi - obok gardzieli wybiega ślepy wyrostek zwany uchyłkiem wątrobowym (lub wątrobą). Pełni on podobne funkcje wątrobotrzustki.
[edytuj] Układ mięśniowy
Lancetnik ma wyraźnie zaznaczone miomery, czyli segmenty mięśniowe. Poprzedzielane są one łącznotkankowymi błoniastymi przegrodami - mioseptami. Miomery mają kształt litery V, zwróconej wierzchołkiem ku przodowi ciała. Miomery prawej i lewej strony ciała ułożone są w taki sposób, że miosepty jednych trafiają na połowy miomerów drugich. Dzięki temu lancetnik może się sprawnie poruszać. Mięśnie są poprzecznie prążkowane.
[edytuj] Układ krążenia
Układ krążenia jest zamknięty i jednoobiegowy. Nie ma w nim serca, a krew jest tłoczona przez niezależne skurcze naczyń krwionośnych. Krew jest bezbarwna i w niewielkim stopniu uczestniczy w transporcie tlenu. Rolę serca pełni tętniąca część naczynia brzusznego (zatoka żylna) i pulsujące rozszerzenie naczyń u podstaw przegród skrzelowych. W układzie krążenia lancetnika występuje układ wrotny wątrobotrzustki. Jest również obecny układ limfatyczny.
Od zatoki żylnej odchodzi tętnica brzuszna, znajdująca się pod endostylem. Płynie nią krew odtlenowana w kierunku przodu ciała. Od tętnicy brzusznej odchodzą ku górze liczne parzyste tętnice skrzelowe, zbierające się w dwóch tętnicach nadskrzelowych. Pod struną grzbietową znajduje się aorta grzbietowa (tętnica ogonowa). W tętnicach nadskrzelowych i aorcie grzbietowej płynie krew natleniona ku tyłowi ciała. Aorta grzbietowa daje wiele rozgałęzień unaczyniających przewód pokarmowy. Ich naczynia włosowate przechodzą w żylne naczynia włosowate, zbierające się w większe naczynia uchodzące do żyły podjelitowej. Żyła podjelitowa rozpada się w wątrobie na sieć naczyń krwionośnych. Z wątrobotrzustki odchodzi żyła wątrobowa uchodząca do zatoki żylnej. Krew z tylnej części ciała zbiera się w parzyste żyły główne tylne, a z przedniej w parzyste żyły główne przednie. Żyły główne przednie i tylne prawej i lewej strony ciała łączą się w dwa przewody Cuviera, wpadające do zatoki żylnej.
[edytuj] Układ wydalniczy
Narządami wydalniczymi są protonefrydia, znajdujące się w grzbietowej części gardzieli. Zgrupowane są w około 100 par zespołów. Składają się z solenocytów, które są podobne do komórek płomykowych (które od występujących u płazińców różnią się obecnością tylko jednej, długiej wici zamiast ich pęczka) i są otoczone naczyniami krwionośnymi. Produkty przemiany materii przenikają z naczyń krwionośnych do solenocytów, skąd ruch wici przesuwa je do kanalików, otwierających się do jamy okołoskrzelowej (okołogardzielowej). Z jamy produkty przemiany materii (głównie amoniak) usuwane są wraz z wodą na zewnątrz.
[edytuj] Układ nerwowy
Układ nerwowy zbudowany jest z cewki nerwowej, przebiegającej nad struną grzbietową. Odchodzą od niej nerwy, złożone z korzeni grzbietowych i brzusznych. Korzenie grzbietowe unerwiają ścianę ciała i narządy wewnętrzne, a brzuszne - miomery. Lancetnik nie ma mózgu, a jedynie niewielkie rozszerzenie cewki na przednim końcu ciała - tzw. pęcherzyk mózgowy. Nie ma też oczu, ale reaguje na światło dzięki tzw. oczkom Hessego, czyli skupiskom komórek światłoczułych porozrzucanych wzdłuż całej cewki nerwowej.
[edytuj] Układ rozrodczy
Lancetnik rozmnaża się wyłącznie płciowo. Jest rozdzielnopłciowy. Organami rozrodczymi są jądra u samca i jajniki u samicy. Brak jest przewodów wyprowadzających komórki rozrodcze. Dojrzałe komórki płciowe wypadają do jamy okołoskrzelowej w wyniku pękania gonad, a następnie wydostają na zewnątrz przez otwór atrialny. Zapłodnienie u lancetnika jest zewnętrzne. Z zapłodnionego jaja wylęga się asymetryczna larwa pokryta urzęsionym nabłonkiem.
[edytuj] Schemat budowy anatomicznej
- pęcherzyk mózgowy
- struna grzbietowa
- cewka nerwowa
- płetwa ogonowa
- otwór odbytowy
- układ pokarmowy
- układ krwionośny
- otwór odpływowy
(dla wody z jamy okołogardzielowej) - jama okołogardzielowa
- szczeliny skrzelowe
- gardziel
- jama gębowa
- czułki (wąsy)
- otwór przedgębowy
- gonady (jajniki/jądra)
- komórka światłoczuła
- nerwy
- fałd brzuszny
- uchyłek wątrobowy
[edytuj] Bibliografia
- Budowa i biologia lancetnika - swoistego modelu budowy strunowca w: Balerstet, Lewiński, Prokop, Sabath, Skirmuntt Biologia 1. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Rumia, 2002, ISBN 83-87518-88-3
- Podtyp:Bezczaszkowce - Acrania w: Dobrowolski, Klimaszewski, Szelęgiewicz Zoologia, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa, 1968
