Litawa

Z Wikipedii

Litawa (niem. Leitha, węg. Lajta) - rzeka w Austrii i na Węgrzech, prawy dopływ Dunaju. Długość - 191 km, z tego 167 km w Austrii, 24 km na Węgrzech [inne źródła podają 180 km i 182 km].

Litawa powstaje z połączenia rzek Schwarza i Pitten koło wsi Haderswoerth w Dolnej Austrii. Następnie płynie na północ przez Kotlinę Wiedeńską i zmienia kierunek na północno-wschodni, płynąc równolegle do Dunaju. Koło miejscowości Nickelsdorf wpływa na terytorium Węgier, wykorzystując bramę Brucker Pforte między Wzgórzami Hainburskimi a Górami Litawskimi. Na Węgrzech wpada do Dunaju Moszońskiego koło miasta Mosonmagyarovar.

Rzeka ma charakter nizinny. Wody Litawy wykorzystują małe lokalne kanały, z których największy jest Wiener Neustädter Kanal, łączący Wiener Neustadt i Wiedeń. W środkowym biegu wody Litawy napędzają wiele młynów i małych elektrowni wodnych oraz zasilają liczne małe kanały i zbiorniki irygacyjne. Z tego powodu stan wody w rzece w jej dolnym biegu jest bardzo niski.

Z większych miast nad Litawą leżą tylko Wiener Neustadt, Bruck an der Leitha i Mosonmagyarovar.

Litawa miała nieproporcjonalne do swej wielkości znaczenie polityczne. Dziś, na odcinku między miejscowościami Katzersdorf i Leithaprodersdorf, stanowi granicę krajów związkowych Austrii - Burgenlandu i Dolnej Austrii. Jednak wcześniej, od czasu ukształtowania się wschodniej granicy Marchii Wschodniej około 1140 do traktatu w Trianon w 1921 na tym odcinku stanowiła granicę Austrii i Węgier. Od czasu powstania Austro-Węgier w 1867 Litawa stanowiła granicę między Austrią właściwą a pozostającym z nią w unii Królestwem Węgier. Od nazwy rzeki urobiono dwie potoczne nazwy dwóch części monarchii: "Zalitawia" (Transleithanien) dla Wegier (oficjalnie: kraje Korony św. Stefana), leżących z punktu widzenia Wiednia za Litawą, i "Przedlitawia" (Cisleithanien) - dla pozostałej części monarchii, która nie miała własnej oficjalnej nazwy (urzędowo były to "Królestwa i kraje reprezentowane w Radzie Państwa").