Ludomir Benedyktowicz
Z Wikipedii
Ludomir Ludwik Dominik Benedyktowicz (ur. 5 sierpnia 1844 we wsi szlacheckiej Świniary, zm. 14 grudnia 1926 w Lwowie) - leśnik, polski malarz, uczestnik powstania styczniowego. Był pasjonatem szachów i zasłużonym działaczem szachowym.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Był synem Piotra i Marii z Ruszczewskich. Uczęszczał do szkoły średniej w Warszawie. W 1861, idąc w ślady ojca leśnika, wstąpił do Instytutu Leśnictwa w Broku, gdzie studiował pod kierunkiem prof. Wojciech Jastrzębowski.
W powstaniu styczniowym podczas jednej z bitew stracił prawą dłoń i został postrzelony w lewą rękę, którą amputowali lekarze. Kalectwo nie pozwoliło mu na kontynuowanie nauki w zawodzie leśnika. Postanowił poświęcić się malarstwu. Pierwsze kroki Ludomir skierował do warszawskiej Szkoły Rysunku pod kierunkiem prof. Wojciecha Gersona. Malował swoje prace pędzlem przytwierdzonym do metalowej obrączki. Zakładano ją na przedramię jego prawej ręki i wsuwano zań pędzel, piórko czy węgiel, którymi bardzo lubił się posługiwać.
Kształcił sie w szkole w Monachium. Przyjęto go w poczet studentów tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych na podstawie prac. Po skończonych studiach powrócił do Polski. Aresztowany i osadzony w Cytadeli warszawskiej. Gdy wyszedł znalazł się w krakowskiej Szkole Kompozycji Jana Matejki. Następnie otworzył własną pracownię malarską. Ożenił się z Marią Skalską, która obdarzyła go czwórką dzieci i pomagała w pracy.
Przez czterdzieści lat mieszkał w Krakowie. W związku z narastającą ze strony artystów młodopolskich krytyką malarstwa m.in. "monachijczyków", do których należał w kwietniu 1913 roku wystosował do świata artystycznego list otwarty pt. "W imię prawdy". Jeszcze przed I wojną światową wyjechał wraz z rodziną do Lwowa. Tam zmarł 14 grudnia 1926 roku w wieku 82 lat. Zwłoki przewieziono do Krakowa i pochowano na cmentarzu Rakowickim, gdzie spoczywają do dnia dzisiejszego.
[edytuj] Udział w powstaniu styczniowym
Był na drugim roku studiów w instytucie leśnictwa w Broku, kiedy wybuchło Powstanie styczniowe. Wziął w nim czynny udział, walcząc w oddziale partyzanckim pod dowództwem Władysława Cichorskiego "Zameczka" (potem w oddziale Wilkoszewskiego "Wirioma"). Podczas utarczki z Kozakami został ranny. Ponadto jeden z napastników szablą odciął mu prawą dłoń. Pierwszej pomocy udzieliła powstańcowi Nepomucena Sarnowiczowa, właścicielka Kaczkowa, wsi, na terenie której rozegrała się potyczka. Rannego przewieziono na plebanię w Ostrowi Mazowieckiej. Tu w trudnych warunkach przeprowadzono operację i amputowano mu lewą rękę.
By nie narazić go na prześladowania ogłoszono, że zginął w potyczce z Kozakami i usypano mogiłę, która istnieje do dzisiaj. Mimo zachowania środków ostrożności Kozacy wpadli na jego trop, przez co po powrocie do Polski z Monachium trafił do warszawskiej Cytadeli.
[edytuj] Dorobek malarski
Do najbardziej znanych prac Ludomira Benedyktowicza należą znajdujące się w zbiorach lwowskich obrazy olejne "Nad mogiłą powstańca" oraz "Podjazd". Obydwa obrazy dotyczą tematyki Powstania Styczniowego. Spod piórka artysty wyszły także rysunki m.in. "Poranek na wsi" czy też "Wieczór na wsi". Dzieła malarza spotkać można w całej Polsce. W warszawskim Muzeum Narodowym znajduje się autoportret Benedyktowicza. Jego siedem rysunków, w tym 6 pejzaży i portret córki, posiada Muzeum Narodowe w Krakowie. Poznańskie Muzeum Narodowe ma w swoich zbiorach kolejną jego pracę - portret młodej kobiety.
[edytuj] Dorobek literacki
Ludomir Benedyktowicz ogłosił kilka tomików poezji. W 1903 wydał w Krakowie zbiór Zbudź się narodzie! Garść rymów nie do zabawy. Kolejne tomiki wydawał w okrągłe rocznice powstania: Na odlocie. W 50-tą rocznicę powstania styczniowego (1913) oraz W górę serca i czoła! W 60-tą rocznicę powstania styczniowego (1923).
Z innych publikacji Benedyktowicza można wymienić: Być albo nie być (1896, pod pseudonimem Ludwik Nałęcz), Zaklęte jezioro (1911), Stanisław Witkiewicz jako krytyk (1902). Z Witkiewiczem polemizował na temat wartościowania treści dzieł sztuki.
[edytuj] Ludomir Benedyktowicz a szachy
Był zapalonym szachistą-amatorem. Do gry wykorzystywał tą samą protezę, co przy pracy artystycznej. Grywał w kawiarniach, w Krakowie głównie u Sauera, za rywali mając zazwyczaj przedstawicieli środowiska artystycznego. Rodzina nadała mu żartobliwe przezwisko "Szach-macika".
W styczniu 1893 uczestniczył w pracach nad powołaniem Krakowskiego Klubu Szachistów, obok m.in. Hieronima Czarnowskiego, i objął na rok funkcję pierwszego prezesa. W 1895 został prezesem honorowym klubu. Działalności szachowej nie zaniedbał i we Lwowie, gdzie już w dwudziestoleciu międzywojennym mimo podeszłego wieku należał do aktywnych członków klubu "Hetman", obok m.in. Ignacego Popiela, Kaliksta Morawskiego czy przedstawicieli młodego pokolenia Mariana Wróbla i Mariana Wójcika. W 1925 nadano mu godność członka honorowego lwowskiego "Hetmana".
[edytuj] Źródła
- Helena d'Abancourt, Ludomir Benedyktowicz, w: Polski Słownik Biograficzny, tom I, Kraków 1935
- Tadeusz Wolsza, Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy... Słownik biograficzny szachistów polskich, tom V, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2007
