Małobądz

Z Wikipedii

Małobądz – dzielnica Będzina położona w południowo-zachodniej części miasta.

Zabudowa dzielnicy składa się głównie z domków jednorodzinnych, chociaż w północnej części dzielnicy na wzgórzach powstało w latach 1960-1985 dużej wielkości osiedle mieszkaniowe ("Osiedle PPR", dziś "Syberka"). Osiedle to zamieszkuje 20 tys. mieszkańców. Nazwa związana jest z XIX wiecznymi zsyłkami polskich patriotów przez władze carskie (do tych tradycji nawiązuje miejscowa parafia, tworząc jedyne w Polsce Sanktuarium Golgoty Wschodu). Wzgórze na którym znajduje się osiedle zaczęto zasiedlać dopiero po II wojnie światowej. Na terenie obecnego osiedla istniała tu w XIX w. niewielka kopalnia, w wyrobiskach której w okresie międzywojennym urządzono strzelnicę 23 pułku artylerii lekkiej z Będzina.

Na gruntach dzielnicy wybudowano nowoczesny szpital górniczy, przemianowany ostatnio na wojewódzki. W latach 90. XX wieku na wniosek radnych Będzina za zgodą Rady Miasta Sosnowca premier podpisał zamianę gruntów.Będzin otrzymał teren przy oczyszczalni ścieków a Szpital Wojewódzki bez drogi dojazdowej znalazł się w Sosnowcu (przystanek autobusowy pozostał w Będzinie). W wyniku tych zmian Będzin zmniejszył swoją powierzchnię o 6 ha (0,06 km2) na rzecz Sosnowca.

[edytuj] Historia

Miejscowość przez całą swoją historię związana z pobliskim Będzinem. Nazwa tłumaczy się prawdopodobnie "Mały Będzin"^{[potrzebne źródło]}. Inną hipotezą jest pochodzenie nazwy miejscowości od zachowanego również w nazwie Małobądza w pow. olkuskim staropolskiego imienia męskiego Małobąd^[1]. W ciągu wieków używane były również nazwy: Małobancz, Małobandz, Małobąd^{[potrzebne źródło]}.

Pierwsze historyczne informacje o Małobądzu, jako wsi pochodzą z roku 1326, jednak dopiero z dokumentu sprzedaży księstwa siewierskiego przez książąt cieszyńskich – biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu (1443) wiemy coś pewnego. Małobądz był dość bogatą wsią, pierwotnie jej tereny rozpościerały się wzdłuż prawego brzegu Czarnej Przemszy na długości ok. 5 km. W 1455 r. wieś została spalona przez bandę rozbójniczą Jurgi Stosa. Także w 1655 r. podczas potopu szwedzkiego Małobądz znacznie ucierpiał. Pomimo formalnej przynależności do księstwa siewierskiego Małobądz pozostał własnością rycerską i przynależał do parafii św. Trójcy w Będzinie. Właścicielami byli m.in. bliscy współpracownicy Jagiellonów: Stefan Pogórski i Mikołaj Kornicz Siestrzeniec, a także rodziny Ujejskich, Siemuńskich, Grotkowskich, Rogojskich i Sadowskich. Od 1645 właścicielami Małobądza stają się Mieroszewscy. Wkrótce rodzina ta lokowała na gruntach małobądzkich nową wieś Gzichów, która wobec budowy tam okazałego dworu z czasem usamodzielnia się i przejęła wszelkie czynności urzędowe (w 1867 stając się siedzibą wójta, który swoimi uprawnienia objął również teren Małobądza). Mieszkańcy wsi utrzymywali się głównie z uprawy roli i rybołówstwa. W Małobądzu działał też młyn, karczma i dom zajazdowy. Do dużych zniszczeń w infrastrukturze miejscowości doszło w 1736 r., kiedy Małobądz uległ olbrzymiej powodzi. Dzięki staraniom Mieroszewskich wieś została szybko odbudowana. W 1795 r. Małobądz liczył 202 mieszkańców, zaś w 1852 r. liczył 35 domów i 277 mieszkańców.

W 1913 r. rozpoczęto budowę olbrzymiej, jak na tamte czasy elektrowni okręgowej, która do dziś jest prężnie rozwijającym się przedsiębiorstwem. Dwa lata później (1915 r.) Małobądz został przyłączony do Będzina jako jedna z jego dzielnic.

Pierwotny charakter dzielnicy został niestety zniszczony poprzez regulacje rzeki Czarnej Przemszy w okresie II wojny światowej i w latach pięćdziesiątych XX w. Na wysokości Małobądza rzeka dość szeroko rozlewała swoje wody, tworząc dość dużej wielkości jezioro. Drugą poważną zmianą ingerującą w historyczny układ dzielnicy była budowa w latach siedemdziesiątych XX w. trasy szybkiego ruchu w kierunku Sosnowca.

Przypisy