Masakra w Columbine High School

Z Wikipedii

Współrzędne: 39°36'12" N 105°4'29" W39.6033333 -105.0747222 (Masakra w Columbine High School)

Zdjęcie satelitarne szkoły Columbine

Masakra w Columbine High School miała miejsce 20 kwietnia 1999 roku, w Columbine High School, liceum znajdującym w pobliżu miast Littleton i Denver w stanie Kolorado w USA. Eric Harris i Dylan Klebold, dwaj nastoletni uczniowie owej szkoły, weszli na jej teren i przy pomocy broni palnej zamordowali dwunastu rówieśników i jednego nauczyciela, 24 osoby zostały ranne. Sprawcy popełnili samobójstwo zanim do budynku wkroczyła policja. Wydarzenie to jest jednym z największych masowych zabójstw na terenie placówek oświatowych w historii USA.

Strzelanina w Columbine odbiła się szerokim echem na całym świecie a w Stanach Zjednoczonych wywołała poważne dyskusje na temat dostępu do broni, subkultur młodzieżowych i brutalnych gier komputerowych.

[edytuj] Droga do zbrodni

Harris i Klebold byli bardzo dobrymi uczniami. Harris osiągał doskonałe wyniki w nauce, a Klebold w szkole podstawowej został nawet objęty programem dla wyjątkowo uzdolnionych dzieci (ang. Challenging High Intellectual Potential Students). Uczestnictwo w tym programie wiązało się jednak z odseparowaniem od lokalnej społeczności szkolnej. Jego powrót do normalnego systemu kształcenia był dla Klebolda stresujący. Według relacji rodziców był on "nieśmiały i cichy", nigdy nie wykazywał agresywnych skłonności i nie fascynował się bronią. Interesował się głównie komputerami i chciał studiować informatykę na Uniwersytecie Arizony, gdzie miał już nawet wykupione miejsce w akademiku.

Klebold prowadził pamiętnik. Zapiski od 1997 dowodzą, że przeszedł on głęboką depresję oraz miał myśli samobójcze. W listopadzie 1997 pojawiła się pierwsza wzmianka o zamiarze zakupu broni i strzelaniu do ludzi, a wpis na przełomie 97/98 brzmiał:

"Samotny człowiek uderza z absolutną furią"^[1].

W notatkach Klebolda można również znaleźć kilka napisanych przez niego listów miłosnych, część z nich też zawiera odniesienia do samobójstwa.

30 stycznia 1998 Harris i Klebold zostali aresztowani za włamanie do zaparkowanego vana i kradzież z niego sprzętu elektronicznego. Sędzia skierował ich do udziału w programie poprawczym dla młodocianych przestępców. Uczestnicy tego typu programów muszą oprócz zapłacenia grzywny i odpracowania społecznie pewnej liczby godzin, odbyć również szereg indywidualnie dobranych zajęć. W przypadku Klebolda było to m.in. zajęcia z etyki, Harris natomiast musiał przejść psychoterapię oraz uczęszczać na zajęcia z radzenia sobie z gniewem. Jednym z warunków ukończenia programu było też napisanie do ofiary listu z przeprosinami ^[2]. List Harrisa był bardzo empatyczny, wyrażał dużo zrozumienia dla uczuć okradzionego. Dzięki udawanej skrusze i szybkiemu wypełnieniu nałożonych na nich zadań obaj uzyskali wcześniejsze zwolnienie z programu^[3]. Harris napisał jednak w swoim dzienniku:

Czy Ameryka nie miała być krajem wolnych ludzi? Jak to możliwe, że skoro jestem wolny nie mogę pozbawić głupiego, pieprzonego, idioty jego własności, którą zostawił, leżącą na przednim siedzeniu, na widoku i w środku pieprzonego niczego, w pią-pieprzą-tkową noc. SELEKCJA NATURALNA. Pieprzeńca powinno się zastrzelić.

Podczas programu zdiagnozowano u Harrisa zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. W ramach terapii przepisano mu lek antydepresyjny podobny w działaniu do Prozacu o nazwie handlowej Luvox, którego głównym składnikiem jest fluwoksamina. Badania wykazały, że lek ten u znacznego odsetku zażywających go dzieci i młodzieży powoduje wystąpienie manii.^[4]. U Harrisa występowały też urojenia wielkości:

Nikt nie jest gówna warty chyba, że ja powiem że jest. Czuję się jak Bóg i chciałbym mieć wszystkich OFICJALNIE poniżej mnie. Już wiem, że jestem wyżej niż prawie wszyscy na tym pieprzonym Welt, w kategoriach uniwersalnej Inteligencji.

Harris prowadził kilka stron internetowych. Obok tekstów piosenek, dowcipów napisanych razem z przyjaciółmi czy zaprojektowanych przez siebie poziomów do gry komputerowej Doom publikował na nich swoje przepełnionych nienawiścią, przemyślenia^[5]. Wywołało to zainteresowanie policji już w marcu 1998. Harris na swojej stronie zagroził śmiercią Brooksowi Brownowi - jednemu ze swoich szkolnych kolegów oraz chwalił się posiadaniem materiałów wybuchowych. Zaniepokojeni rodzice Browna złożyli oficjalną skargę.^[6].

Prowadzący śledztwo w tej sprawie, Michael Guerra napisał wniosek o nakaz rewizji w domu Harrisów ale nigdy nie trafił on do sędziego. Policja ukrywała wszelkie informacje na ten temat aż do kwietnia 2001 roku. Akta śledztwa prowadzonego przez Guerrę, zawierające ten wniosek zaginęły w niewyjaśnionych okolicznościach tuż po strzelaninie ^[7][8]

Harris był zapalonym graczem w Dooma. Jego zeszyty są wypełnione projektami nowych poziomów tej gry oraz rysunkami przedstawiającymi postacie i brutalne sceny z gry. O "Doomie" napisał jedno ze swoich szkolnych wypracowań, w którym określa grę jako "ujście dla moich myśli i snów", a opisując atak na Columbine Harris stwierdził, że będzie on jak "II wojna światowa, Wietnam, Duke Nukem i Doom pomieszane razem"^[9]

[edytuj] Przygotowania

Karabin Hi-Point 995

Z notatek i nagrań video pozostawionych przez obu morderców wynika, że atak na Columbine był przygotowywany przez około rok. Przez ten czas Harris w swoim dzienniku prowadził szczegółowy zapis eksperymentów jakie obaj przeprowadzali z materiałami wybuchowymi i rysował plany szkoły, próbując określić jaki atak spowoduje możliwie największą liczbę ofiar. Sprawcy nagrali też kilka filmów określanych czasem "Taśmami piwnicznymi" (ang. Basement Tapes)^[10]. Prezentują w nich zgromadzoną broń oraz sposób jej ukrycia w pokoju Harrisa, a także szeroko dyskutują na temat swoich planów, wyrażając nadzieję, że uda im się zabić 250 osób. Snują również przypuszczenia o tym, co stanie się po ataku np. czy powstaną filmy opisujące ich historię. Zwracają się też nawet z podziękowaniami do tych, którzy nieświadomie pomogli im w przygotowaniach. Pierwsze nagrania pochodzą z marca 1999. Ostatnie zostało dokonane na pół godziny przed masakrą i jest swego rodzaju pożegnaniem z rodzicami i przyjaciółmi. Nagrania te nie zostały jak dotąd upublicznione, dostępny jest jedynie raport policyjny opisujący ich zawartość^[11] oraz ich dogłębna analiza przeprowadzona przez tygodnik Time^[12].

Pistolet szturmowy KG-99 podobny do używanego przez Dylana Klebolda

Sprawcy zbudowali około 100 różnych ładunków wybuchowych w większości tzw. bomb rurowych (fragmentów metalowych rur wypełnionych materiałem wybuchowym) oraz prymitywnych granatów powstałych z połączenia naboju z dwutlenkiem węgla i zapalnika. Robyn Anderson, koleżanka Klebolda pomogła zdobyć im broń palną. W grudniu 1998 Anderson, która ukończyła już wtedy 18 lat, a więc w świetle prawa amerykańskiego mogła legalnie posiadać broń, kupiła dla nich dwie strzelby oraz karabin Hi-Point 995. W lutym 1999 Harris i Klebold zdobyli kolejną broń za pośrednictwem Philipa Durana pracującego razem z nimi w pizzerii. Duran skontaktował obu sprawców z Markiem Manesem, który za 500 dolarów sprzedał im pistolet szturmowy TEC-DC9. Manes został później aresztowany i skazany na 6 lat więzienia za sprzedaż broni nieletniemu. Na wolność wyszedł w 2002 roku. Duran sam oddał się w ręce policji po aresztowaniu Manesa i został skazany na 4 i pół roku więzienia. Przyznano mu warunkowe zwolnienie po 3 i pół roku.

[edytuj] Przebieg

Napastnicy przyjechali do szkoły osobno około 11:10 we wtorek 20 kwietnia 1999. Harris zaparkował na południowym parkingu, a Klebold na południowo-zachodnim. W ten sposób ich samochody oskrzydlały stołówkę szkolną oraz wejścia do budynku. Wcześniej, w odległości około pół mili od szkoły podłożyli niewielką bombę zapalającą, która miała wybuchnąć o 11:14 - prawdopodobnie w celu odciągnięcia uwagi służb ratowniczych. Następnie obaj wnieśli do budynku dwie dziewięciokilogramowe bomby propanowe zapakowane w torbach podróżnych, które ukryli w stołówce pomiędzy plecakami i torbami innych uczniów. Zapalniki bomb były ustawione na 11:17. Według zapisków w dzienniku Harrisa, o tej właśnie godzinie w stołówce miało być zebranych około 600 osób. Gdyby doszło do wybuchu, zginęła by prawdopodobnie większość z nich. Obaj wrócili do samochodów gdzie oczekiwali na eksplozję. Ich plan zakładał zabicie wszystkich próbujących wydostać się ze stołówki.

[edytuj] Początek strzelaniny

Rysunek przedstawiający pozycję Harrisa i Klebolda na moment przed rozpoczęciem strzelaniny oraz miejsca zaparkowania ich samochodów

Kiedy na skutek wadliwej konstrukcji zawiodły obie bomby, Harris i Klebold ruszyli w kierunku szkoły. Zajęli miejsca na szczycie schodów prowadzących do budynku, skąd mieli doskonały widok na wejście do stołówki, boisko do piłki nożnej i część parkingu.

O 11:19 padły pierwsze strzały. Napastnicy otworzyli ogień w kierunku zachodnich drzwi szkoły, zabijając Rachel Scott i poważnie raniąc Richarda Castaldo, dwoje uczniów którzy jedli lunch na trawie przed wejściem. Następnie obaj skierowali ogień w kierunku trójki uczniów wychodzących ze stołówki: Daniela Rohrbougha, Seana Gravesa i Lance'a Kirklina. Wszyscy trzej padli ranni na ziemię. Napastnicy ostrzelali też piątkę uczniów siedzących na zachód od schodów trafiając Michaela Johnsona, któremu mimo to udało się uciec i Marka Taylora, który ciężko ranny padł na ziemię udając nieżywego. Klebold zszedł następnie w dół schodów i z bliskiej odległości strzelił do Daniela Rohrbougha zabijając go na miejscu. Oddał również strzał do Lance'a Kirklina, któremu udało się przeżyć. Klebold wszedł też na chwilę do stołówki, przechodząc nad Seanem Gravesem, który zdążył doczołgać się do drzwi wejściowych.

Do tego momentu większość uczniów już opuściła pomieszczenie, a pozostali ukryli się pod stołami i w kuchni. Harris w tym czasie zranił Anne Marie Hochhalter, która starała się uciec z terenu południowo-zachodniego parkingu w kierunku szkoły. Klebold prawdopodobnie sprawdził co stało się podłożonymi bombami po czym wrócił na zewnątrz i dołączył do Harrisa. Obaj zaczęli rzucać ładunki wybuchowe na dach i parking oraz strzelać do uczniów uciekających w stronę boiska piłkarskiego. Świadkowie słyszeli, jak jeden z napastników krzyczał: "To jest to co zawsze chcieliśmy zrobić. To jest świetne!".

Około 11:24 Harris i Klebold skierowali się do wnętrza szkoły strzelając przy tym w duże szklane drzwi budynku. Odłamki szkła zraniły ucznia Briana Andersona oraz Patricię Nielson, nauczycielkę, która sądziła, że strzały są tylko wygłupem i dlatego chciała wyjść na zewnątrz i upomnieć sprawców. Nielson i Anderson zdołali schronić się w bibliotece, korzystając z faktu, że uwagę napastników odwrócił pierwszy policyjny radiowóz, który przyjechał na miejsce zdarzenia. Nielson z telefonu w bibliotece zadzwoniła na policję opisując sytuację.

Zastępca szeryfa Neil Gardner zatrzymał się na południowo-zachodnim parkingu. Był on policjantem przydzielonym do służby przy Columbine i w momencie wybuchu strzelaniny jadł lunch na północnym parkingu obok kortów tenisowych, skąd został wezwany drogą radiową przez jednego z woźnych. On i stojący w drzwiach szkoły Harris rozpoczęli krótką wymianę ognia. Harris z odległości około 50 metrów oddał 10 strzałów w kierunku samochodu Gardnera po czym jego karabin zaciął się. Gdy próbował odblokować broń Gardner strzelił do niego 4 razy. Harris zatoczył się gwałtownie w prawo sprawiając wrażenie trafionego. Kilka sekund później jednak znowu otworzył ogień po czym wbiegł do wnętrza szkoły.

Gdy Harris i Klebold weszli do budynku nie wszyscy jeszcze zdawali sobie sprawę z sytuacji. Jako że przerwy na lunch w szkołach amerykańskich odbywają się w turach, część uczniów ciągle pozostawała w klasach i tylko ci, którzy byli zebrani w stołówce zdążyli już uciec. Tradycją też jest, że uczniowie ostatnich klas organizują jakiś szkolny żart na zakończenie nauki. Dla wielu odgłosy strzałów i wybuchów wydawały się być częścią takiego żartu.

Napastnicy przez kilka minut chodzili po głównych korytarzach strzelając do każdego, kto znalazł się w ich polu widzenia. Klebold ranił Stephanie Munson, która starała się wydostać przez główne, wschodnie drzwi szkoły. Śmiertelnie ranny został też nauczyciel William Sanders. Sanders, który wcześniej pomógł w ewakuacji stołówki, wraz z jednym z uczniów szedł w kierunku biblioteki. Kiedy po przeciwnej stronie korytarza pojawili się Harris i Klebold, Sanders odwrócił się i razem z uczniem zaczął uciekać w kierunku schodów na parter. Kule dosięgły go gdy skręcał w korytarz. Ranny Sanders został wciągnięty do jednej z klas przez innego nauczyciela i tam mu udzielono mu pierwszej pomocy. Mimo tego Sanders zmarł na skutek upływu krwi zanim do szkoły wkroczyły służby ratownicze.

Sprawcy najprawdopodobniej nie mieli już w tym momencie żadnego planu działania. Z analizy nagrania rozmowy pomiędzy dyspozytorem policji a Patricią Nielson wynika, że Harris i Klebold przez prawie trzy minuty chodzili korytarzem przed biblioteką strzelając i odpalając ładunki wybuchowe w przypadkowych miejscach. Dym z jednej z eksplozji uruchomił nawet alarm przeciwpożarowy w budynku. W tym momencie w bibliotece znajdowało się 56 osób. Ponieważ wszystkie drogi ucieczki wydawały się odcięte Nielson poleciła uczniom ukryć się pod ławkami.^[13]

[edytuj] Masakra w bibliotece

Plan biblioteki z zaznaczonymi ofiarami śmiertelnymi

Napastnicy wkroczyli do biblioteki o 11:29 krzycząc "Wstawać!". Kazali też podnieść się wszystkim szkolnym sportowcom (ang. jocks). Gdy nikt nie zareagował Harris oddał kilka ostrzegawczych strzałów ze strzelby w główny kontuar. Odłamki drewna zraniły ukrytego za kontuarem Evana Todda. Sprawcy przeszli następnie przez całą długość biblioteki w kierunku okien. Po drodze Klebold strzelił do siedzącego przy północnym stole komputerowym Kyle'a Velasqueza - jedynego ucznia, który nie ukrył się w żaden sposób. Velasquez zginął na miejscu.^[14]

Harris i Klebold zdjęli plecaki wypełnione amunicją i położyli je na drugim stole komputerowym, po czym otworzyli ogień w kierunku zgromadzonych na zewnątrz policjantów oraz osób uciekających z budynku. Nastąpiła krótka wymiana ognia, po której napastnicy odwrócili się od okien. Klebold strzelił ze strzelby do uczniów ukrytych pod jednym ze stołów w południowej części pomieszczenia, raniąc Daniela Steepletona, Makai Halla i Patricka Irelanda. Strzały Harrisa zabiły Stevena Curnowa i raniły Kacey Reugsegger, którzy ukryli się pod południowym stołem komputerowym. Harris przeszedł następnie na południe do innego stołu i uderzając ręką w blat krzyknął "A kuku!" (ang. Peekaboo), po czym schylił się i strzelił zabijając Cassie Bernall^[15]. Odrzut strzelby łamie mu w tym momencie nos.

Oszołomiony i krwawiący Harris odwrócił się do siedzącej na podłodze Bree Pasquale i spytał czy ta chce umrzeć. Kiedy Pasquale poprosiła o życie, Klebold zwrócił uwagę Harrisa na Isaiaha Shoelsa - ucznia o afroamerykańskim pochodzeniu.^[16] Napastnicy otoczyli stół pod którym ukrywał się Shoels, a Klebold spróbował go spod niego wyciągnąć. Następnie obaj napastnicy strzelili. Harris zabił Shoelsa, a Klebold siedzącego tuż obok Matthew Kechtera. Harris rzucił po tym jeden z naboi z dwutlenkiem węgla w kierunku stołu pod którym siedzieli Steepleton, Hall i Ireland. Hall chwycił nabój i odrzucił go w południowo-zachodni róg pomieszczenia, z dala od ludzi.

Klebold wrócił do głównych drzwi biblioteki i strzelił w znajdującą się tam przeszkloną gablotę, po czym podszedł do jednego ze stołów na południe od wejścia, strzelając i raniąc Marka Kintgena. Następnie przeszedł wzdłuż stołu obok, strzelając serią do ukrytych pod nim osób. Kule raniły Valeen Schnurr i Lisę Kreutz oraz zabiły Lauren Townsend.

Harris w tym czasie strzelił pod jeden z południowo-wschodnich stołów raniąc Nicole Nowlen i Johna Tomlina. Ranny Tomlin wyszedł spod stołu i został dobity przez Klebolda. Harris stanął następnie przy wschodniej ścianie skąd zabił Kelly Fleming. Strzały Harrisa trafiły też w ciało Lauren Townsend oraz ponownie raniły Lisę Kreutz i Jeannę Park.

Obaj napastnicy skierowali się do centrum biblioteki gdzie przeładowali broń. Harris podszedł po tym do jednego ze stołów i kazał przedstawić się ukrytemu pod nim uczniowi. Uczniem tym był John Savage, jeden z kolegów Klebolda. Savage spytał Klebolda co robi, na co ten odpowiedział "Po prostu zabijam ludzi.". Savage spytał też czy Klebold zamierza zabić i jego. Klebold po chwili wahania poleca mu opuścić bibliotekę. Zaraz po tym jak Savage wybiegł z biblioteki Harris strzelił pod sąsiedni stół zabijając Daniela Mausera. Obaj sprawcy strzelili też pod jeden z południowych stołów raniąc Jennifer Doyle i Austina Eubanksa oraz zabili Coreya DePootera. DePooter zginął o 11:35 i był ostatnią ofiarą masakry w Columbine. Harris i Klebold przeszli jeszcze obok rannego Evana Todda dyskutując czy go zabić, po czym opuścili pomieszczenie.

Sprawcy spędzili w bibliotece około 7 i pół minuty. W tym czasie zabili 10 osób i ranili 12. Cała strzelanina do tego momentu trwała około 16 minut.^[17]

[edytuj] Samobójstwo

Po wyjściu z biblioteki Harris i Klebold udali się do południowej części szkoły. Po drodze zajrzeli do kilku klas, w których wciąż ukrywali się uczniowie. Obaj oddali kilka strzałów w składzie odczynników chemicznych i wrzucili tam koktajl Mołotowa. Wybuch wywołał niewielki pożar.

O 11:44 razem zeszli do stołówki. Harris klęknął na schodach i strzelając z karabinu bezskutecznie próbował zdetonować jedną z bomb propanowych. Klebold podszedł do torby z bombą i przez chwilę badał jej zawartość, po czym odpalił ładunek wybuchowy i rzucił go w jej kierunku, co spowodowało częściową detonację. Obaj opuścili stołówkę i zaczęli chodzić bez celu po budynku strzelając kilka razy w sufit w części biurowej i korytarzach szkoły. Wrócili na moment do stołówki, gdzie ogień wywołany eksplozją został już ugaszony przez spryskiwacze przeciwpożarowe.

Dokładnie o 12:00 wyszli ze stołówki z powrotem do biblioteki skąd z okien ostrzelali policjantów. W bibliotece pozostawali już w tym czasie tylko Lisa Kruetz, Patrick Ireland, Patricia Nielson oraz troje innych pracowników szkoły ukrytych w jednym z bocznych pokoi. Ostanie strzały Harris i Klebold oddali prawdopodobnie pomiędzy 12:02 a 12:05, jednak z powodu ognia osłonowego prowadzonego przez oddział SWAT na zewnątrz szkoły żaden ze świadków nie był w stanie określić dokładnego czasu. Harris i Klebold popełnili samobójstwo strzelając sobie w głowę. Wcześniej na jednym ze stołów postawili zapalony koktajl Mołotowa. Pożar wywołany wybuchem tego koktajlu o 12:08 uruchomił czujnik dymu w bibliotece. Eksperci CBI ustalili, że było to już po śmierci obu sprawców.

[edytuj] Procesy sądowe

Po strzelaninie w Columbine ofiary i rodziny zabitych złożyły w sumie 17 pozwów sądowych przeciwko m.in. rodzicom Harrisa i Klebolda, szkole, policji, tym którzy umożliwili sprawcom zdobycie broni jak i jej sprzedawcom, producentowi Luvoxu (leku, który zażywał Harris), a nawet producentom takich gier komputerowych jak Doom czy Mortal Kombat^[18]. Ostatnia sprawa, wytoczona przez rodzinę zmarłego Isaiaha Shoelsa trwała aż do 22 lutego 2005 roku. Schoelsowie początkowo żądali odszkodowania w wysokości 250 milionów dolarów od rodziców Harrisa i Klebolda, dowodząc, że to zupełny brak kontroli z ich strony umożliwił sprawcom zgromadzenie pokaźnego arsenału i przyczynił się tym samym do śmierci ich syna. Ostatecznie otrzymali około 250 000 dolarów w podziale 1,5 miliona wypłaconego na podstawie ugody pomiędzy ofiarami i ich rodzinami a rodzicami sprawców^[19].

Największym pojedynczym odszkodowaniem, którego wielkość podano do publicznej wiadomości, było 1,5 miliona dolarów wypłacone przez Biuro Szeryfa Hrabstwa Jefferson córce Williama Sandersa, nauczyciela, który wykrwawił się na śmierć z powodu opieszałej akcji policji^[20]. O zaniedbania oskarżył również władze Hrabstwa Jefferson Patrick Ireland, który dwukrotnie ranny w głowę, wyczołgał się z budynku przez okno biblioteki już po samobójstwie sprawców. Odszkodowanie Irelanda wyniosło 117 500 dolarów^[21][22].

[edytuj] Następstwa kulturowe

Masakra w szkole Columbine została przedstawiona w filmie dokumentalnym nakręconym przez amerykańskiego filmowca Michaela Moore'a pt. Zabawy z bronią (ang. Bowling for Columbine). Film ten poruszał problem zabójstw z użyciem broni palnej w USA. Na kanwie tych wydarzeń Gus van Sant nakręcił Słonia, za który otrzymał w 2003 roku Złotą Palmę w Cannes. W 2000 roku zespół Nightwish na płycie "Wishmaster" umieścił piosenkę "The Kinslayer" opowiadającą o masakrze.

20 kwietnia 2005 roku, w szóstą rocznicę wydarzeń w Columbine, Danny Ledonne wydał opartą na nich grę komputerową. Super Columbine Massacre RPG! przedstawia w szczegółowy sposób dzień ataku na Columbine widziany oczami Harrisa i Klebolda. Z oczywistych względów gra wzbudziła kontrowersje w Stanach Zjednoczonych.

Po strzelaninie w Columbine odnotowano kilku morderców szkolnych, którzy dokonali ataków na swoje szkoły, wzorując się na wydarzeniach z Littleton z 20 kwietnia 1999, jak np. Robert Steinhäuser, który dokonał masakry w Gimnazjum Gutenberga w Erfurcie 26 kwietnia 2002 roku.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Fragment raportu opracowanego przez Biuro Szeryfa Hrabstwa Jefferson przedstawiający sylwetki sprawców
2. ↑ Raporty końcowe z odbytego przez Harrisa i Klebolda programu poprawczego
3. ↑ The Depressive and the Psychopath - www.slate.com
4. ↑ Eric Harris was taking Luvox (a Prozac-like drug) at the time of the Littleton murders
5. ↑ [http://www.acolumbinesite.com/ericpage.html Eric Harris' Webpages] - www.acolumbinesite.com
6. ↑ Raport policyjny dotyczący zgłoszenia rodziców Brooksa Browna wraz z kopiami stron Harrisa
7. ↑ Columbine file remains a mystery - www.rockymountainnews.com
8. ↑ Raport sądowy na temat śledztwa przeprowadzonego w sprawie zaginionych akt Guerry plik .pdf
9. ↑ Doom и убийцы в "Columbine High School" - iddqd.ru
10. ↑ Basement Tapes - www.acolumbinesite.com
11. ↑ Raport policyjny dotyczący taśm nagranych przez Harrisa i Klebolda plik .pdf
12. ↑ The Columbine Tapes - www.time.com
13. ↑ Nagranie rozmowy Patricii Nielson z dyspozytorką policji. plik .mpg
14. ↑ Fragment raportu z sekcji zwłok Kyle'a Velasqueza plik .gif
15. ↑ Niektórzy świadkowie zeznali później, że przed zabiciem Bernall Harris spytał ją czy wierzy w Boga, na co ta odpowiedziała twierdząco. Nie zostało to jednak potwierdzone przez żadną z osób ukrytych pod stołem razem z Bernall, a jedynie przez uczniów, którzy tylko słyszeli rozmowę nie będąc bezpośrednimi świadkami zdarzenia. Prowadzący dochodzenie ustalili, że ta wymiana zdań prawdopodobnie miała miejsce później, pomiędzy Kleboldem a Valeen Schnurr - uczniowie poproszeni o wskazanie miejsca, z którego słyszeli rozmowę wskazywali miejsce, w którym ukrywała się Schnurr. Did She Really Say "Yes"? - www.salon.com
16. ↑ Student takes a step to recovery - Pasquale rests after sleepless nights - www.rockymountainnews.com
17. ↑ Ustalenia zespołu policji badającego wydarzenia w bibliotece.
18. ↑ Sanders' videogame lawsuit dismissed - www.rockymountainnews.com
19. ↑ Final suit rejected by court - www.rockymountainnews.com
20. ↑ Sanders settles Columbine suit - www.rockymountainnews.com
21. ↑ Student settles Columbine lawsuit - www.rockymountainnews.com
22. ↑ 'Boy In The Window' Settles Suit - www.nytimes.com

[edytuj] Linki zewnętrzne

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Diagramy wydarzeń w Columbine High School

• 11000 stron upublicznionych akt śledztwa w sprawie Columbine.
• 900 stron zawierających m.in. dzienniki Harrisa i jego ojca oraz notatki Klebolda - plik .pdf
• Archiwum artykułów Rocky Mountain News dotyczących Columbine