Merchant aircraft carrier
Z Wikipedii
Merchant aircraft carrier, MAC (MAC-ship), to brytyjskie statki handlowe przystosowywane do pełnienia roli pomocniczych lotniskowców eskortowych podczas II wojny światowej.
Podczas walk w osłonie alianckich konwojów morskich, zwłaszcza w trakcie bitwy o Atlantyk, uwidoczniła się konieczność posiadania osłony lotniczej, służącej do zwalczania niemieckich bombowców dalekiego zasięgu oraz wspomagającej walkę z okrętami podwodnymi. Lotniskowce były zbyt cennymi okrętami i było ich zbyt niewiele, żeby mogły być angażowane do osłony konwojów, zwłaszcza, że ich głównym przeznaczeniem był udział w akcjach bojowych marynarki wojennej. Rozwiązaniem okazało się wprowadzenie lotniskowców eskortowych - mniejszych okrętów, prostszych i tańszych w budowie, przebudowywanych ze statków handlowych lub budowanych seryjnie według technologii cywilnych. Jednakże, przemysł brytyjski był podczas wojny zbyt obciążony nawet, żeby produkować te prostsze jednostki i po pierwszym HMS Audacity, który wszedł do służby w drugiej połowie 1941 roku, w 1942 wszedł do służby tylko jeden lotniskowiec eskortowy zbudowany w Wielkiej Brytanii (HMS Activity), w 1943 trzy i w 1944 jeden.
Półśrodkiem, który miał złagodzić te problemy, było wprowadzenie na początku 1942 roku statków CAM-ship - Catapult Armed Merchant - "Statek handlowy wyposażony w katapultę". Były to statki handlowe wyposażone w katapultę wystrzeliwującą w razie zagrożenia myśliwiec Hawker Hurricane. Po wykonaniu zadania, samolot musiał jednak wodować i był stracony, a lotnik musiał być uratowany z wody. Rozwiązanie to miało oczywiste wady, dlatego kolejnym krokiem było powstanie zmodyfikowanych statków handlowych z pokładem lotniczym, na których samoloty mogły startować i lądować. Statki te nazwane były MAC-ship - Merchant Aircraft Carrier - "Handlowy lotniskowiec".
Na statkach tych wystające nadbudówki zastąpiono nabudowanym na większości długości statku pokładem lotniczym i niewielką wyspową nadbudówką, przez co przybrały wygląd typowy dla małych lotniskowców. Przewidywano też zastosowanie na nich niewielkich hangarów (ostatecznie tylko typ Empire MacAlpine otrzymał hangar). W odróżnieniu od lotniskowców eskortowych, również przebudowywanych ze statków, przebudowa statków MAC była jednak znacznie mniej daleko idąca. Przede wszystkim, zachowywały one swoje funkcje transportowe i w dalszym ciągu formalnie zaliczane były do statków, noszących banderę handlową, a nie okrętów wojennych. Przez to, zabierały one mniej samolotów od lotniskowców eskortowych (4 wobec około 15).
Jako pierwszy statek MAC zbudowano masowiec "Empire MacAlpine", zwodowany w 1942, w służbie od kwietnia 1943, a następnie dalsze 5 statków typu Empire MacAlpine. Miały one nośność 13 000 t, długość 132 m, szerokość pokładu lotniczego 19 m, prędkość 13 w., napęd: silnik wysokoprężny o mocy 3300 KM (pierwszy statek serii miał prędkość 11 w i moc napędu 2500 KM). Statki te zabierały 4 samoloty w hangarze i były oprócz tego uzbrojone w 7 działek 40 mm. Statki tego typu przewoziły ponadto w ładowniach 6450 ton ziarna.
Następnie, przebudowano na statki MAC 13 tankowców typu Rapana. Miały one nośność 17 000 ton, długość 148 m, szerokość pokładu lotniczego 19 m, prędkość 11 w., napęd: silnik wysokoprężny o mocy 3300 KM. Statki te zabierały 4 samoloty na pokładzie (nie posiadały hangaru) i były oprócz tego uzbrojone w 9 działek 40 mm.
Statki MAC przenosiły samoloty typu Fairey Swordfish Mk.II i Mk.III, uzbrojone w bomby głębinowe i niekierowane pociski rakietowe, których podstawowym zadaniem stało się zwalczanie okrętów podwodnych. Statki te posiadały załogę cywilną oraz nieliczną załogę wojskową odpowiedzialną za operacje lotnicze. Załogi samolotów formowane były z 836. dywizjonu FAA (Fleet Air Arm - lotnictwa Marynarki Wojennej).
Planowano budowę 32 statków MAC, lecz dalszą budowę zarzucono po zbudowaniu 19 sztuk (6 typu Empire MacAlpine i 13 typu Rapana). Przyczyną było wprowadzenie od 1942 roku do ochrony konwojów masowo budowanych w USA lotniskowców eskortowych, które posiadały większe możliwości bojowe i były lepiej przystosowane do operacji lotniczych. Ostatni atak na okręt podwodny samolotu z MAC-ship "Empire MacAndrew" miał miejsce 20 kwietnia 1945.
Statki MAC:
- typu Empire MacAlpine
- "Empire MacAlpine"
- "Empire MacAndrew"
- "Empire MacCallum"
- "Empire MacDermott"
- "Empire MacKendrick"
- "Empire MacRae"
- typu Rapana
- "Acavus"
- "Adula"
- "Alexia"
- "Amastra"
- "Ancylus"
- "Gadila"
- "Macoma"
- "Miralda"
- "Rapana"
- "Empire MacKay"
- "Empire MacMahon"
- "Empire MacCabe"
- "Empire MacColl"
Należy dodać, że w 1944 roku także w Japonii podjęto budowę czterech tankowców z pokładem lotniczym, projektowanych według zbliżonej koncepcji do statków MAC: "Yamashiro Maru", "Chigusa Maru" (wyporność 15 864 t, długość 157,5 m, prędkość 15 w., 8 samolotów) oraz "Shimane Maru" i "Otakisan Maru" (wyporność 11 800 t., długość 153 m na linii wodnej, prędkość 18,5 w., 12 samolotów). Jedynie "Yamashiro Maru" i "Shimane Maru" zostały ukończone w 1945, przed zakończeniem wojny. Dalszą ciekawostką jest, że podobnie jak brytyjskie statki, nie wchodzące w skład marynarki wojennej, japońskie jednostki tego typu zamówione były nie przez marynarkę, lecz przez Armię.
