Moskopole

Z Wikipedii

Moskopole (alb. Voskopojë, Voskopoja; arum. Moscopole, Moscopolea; gr. Μοσχόπολις - Moschopolis; maced. Москополе - Moskopole; serb. Москопоље - Moskopolje) - nieistniejące dziś miasto w górach nad rzeką Devoll w południowej Albanii. Na jego miejscu leży dziś wieś Voskopojë w okręgu Korcza.

Moskopole leżało w górskiej kotlinie otoczonej wysokimi szczytami, z wieloma źródłami wody. Osiedla istniały w tej okolicy już w czasach rzymskich. Moskopole było wzmiankowane jako miasto w XIV wieku. Miało charakter chrześcijański, podczas gdy okoliczne miejscowości po podboju osmańskim przyjęły islam.

Na początku XVIII wieku Moskopole urosło do rangi ośrodka handlowego i kulturalnego znaczącego w skali całych Bałkanów, a nawet Europy. Miejscowi kupcy kontrolowali handel na całych Bałkanach, od Dubrownika do Konstantynopola i handlowali nawet z Niemcami i Wenecją. Okresem największego rozkwitu Moskopola była połowa XVIII wieku. Miasto sięgało wówczas 60 tys. mieszkańców, miało kamienne budynki i brukowane ulice. Działało tu wówczas wiele manufaktur i banków, drukarnia, a nawet akademia - Hellênikon Frôntistêrion (założona w 1744). Założona około 1730 drukarnia w Moskopolu była jedną z dwóch istniejących wówczas w imperium osmańskim. Wydawano tu wiele prac po grecku i po arumuńsku (alfabetem greckim), m.in. w 1770 ukazał się tu pierwszy nowożytny słownik języków bałkańskich: greckiego, albańskiego, arumuńskiego i bułgarskiego. Tu również wydano pierwszą gramatykę języka arumuńskiego. W mieście istniały 72 cerkwie i klasztory, działała szkoła ikonopisarstwa o specyficznym, miejscowym stylu.

Moskopole upadło wskutek serii najazdów albańskich i tureckich. Najpierw w 1769 miasto splądrowały wojska osmańskie. W 1788 albańskie bandy Alego Paszy z Tepeleny spaliły miasto i wygnały jego mieszkańców. Do reszty Moskopole zostało zniszczone podczas I wojny światowej w 1916. Resztki zabudowań legły zniszczeniu podczas walk partyzanckich podczas II wojny światowej. Do dziś przetrwały ruiny pięciu cerkwi.

Przeważającą większość ludności Moskopola stanowili Arumuni (Wołosi), poza którymi mieszkali tu również greccy kupcy. W życiu codziennym używano języka arumuńskiego, w handlu i cerkwiach - greckiego. Po spaleniu miasta w 1769 większość moskopolskich Arumunów wróciła w góry północnej Grecji, spora część schroniła się w miastach dzisiejszej Macedonii (Kruševo, Bitola), zaś elita kupców osiedliła się w miastach monarchii habsburskiej, głównie w Wiedniu i Budapeszcie, jak również w Siedmiogrodzie.

Moskopole było największym arumuńskim (wołoskim) miastem w dziejach. Do dziś funkcjonuje w kulturze Arumunów jako odpowiednik utraconego raju.