Muzyka starożytnej Grecji
Z Wikipedii
Muzyka starożytnej Grecji była bardzo istotnym elementem wielu greckich mitów i legend. Odgrywała ważną rolę w wielu dziedzinach życia : publiczne zebrania, przyjęcia (gr. symposion), uroczystości religijne, ceremonie żałobne, teatr, igrzyska.
Pochodzenie Muzyki Greckiej
Muzyka grecka narodziła się nie w samej Grecji ale w różnych krajach orientalnych, a sami Grecy ujęli muzykę i poglądy muzyczne w precyzyjny system teoretyczny. Muzyka grecka mogła mieć swój rodowód w starożytnych Chinach i Egipcie, gdzie równie ważna była koncepcja ethosu. Podobny system dźwiękowy również znany był w Chinach i Egipcie, Babilonii, a skale (dorycka, frygijska) wśród Hebrajczyków, Instrumenty takie jak lira czy aulos znane były w kulturze egipskiej i kulturach ludów hetyckich.
Spis treści |
[edytuj] Istota Muzyki Greckiej
Była sztuką synkretyczną, łączyła się nierozerwalnie z poezją i tańcem (zwłaszcza w najstarszym okresie nie było rozdzielenia). Mówimy o tzw. trójjedynej chorei (trójjedyna chorea) :taniec,słowo, muzyka, sprzężone ze sobą. Każde wpływa na każde, osobno nie istnieją! Nie istniała czysta muzyka instrumentalna jako samodzielna kategoria. Pojawiała się tylko i wyłącznie Na marginesie kultury muzycznej jako gra solistyczna. Muzyka grecka wykonywana była heterofonicznie Z muzyką grecką nierozerwalnie związane są takie pojęcia jak katharsis, mimesis oraz ethos.
[edytuj] Instrumentarium
Lira.Pudło rezonansowe liry zrobione było ze skorupy żółwia, a ramiona z rogów antylopy. Lira pierwotnie miała 4 struny, od czasów Terpandra 7 strun. Najwcześniejsze przedstawienia wazowe liry pochodzą z ok 700 roku p.n.e. Lira była instrumentem przeznaczonym raczej dla amatorów ( w przeciwieństwie do kithary).
Kithara była bardzo podobna do liry, jednak miała solidniejsze ramiona (zrobione z rogów byka). Kitara została stworzona ku czci Apollinowi.
Harfa to instrument w kształcie łuku. Harfa miała od 16-20 strun. Grywały na niej wyłącznie kobiety. Przypuszczalnie dotarła na tereny Grecji z Egiptu. Istniały dwa rodzaje harfy: Harfa o płaskiej podstawie - która służyła jako pudło rezonansowe, od podstawy wychodziło wygięte pionowo ramię, od którego biegły struny umocowane pionowo lub ukośnie do podstawy. Drugi rodzaj to trigonon - harfa trójramienna, o kształcie ramion zbliżonym do trójkąta prostokątnego.Najdłuższe ramię oddala się ukośnie od muzyka, od tego ramienia struny biegną do podstawy (spoczywa na nogach muzyka), która jest pudłem rezonansowym.
Różnica pomiędzy tymi dwoma harfami jest taka, iż w pierwszym rodzaju struny najkrótsze(a więc najwyżej nastrojone) znajdują się najbliżej muzyka, za to w trigononie najbliższe są mu struny najdłuższe, co wynika z konstrukcji harf.Podobieństwem jest ilość strun.
Aulos (łac.tibia) to instrument podwójnostroikowy, składa się z dwóch niezależnych piszczałek, na których grano melodię unisono.
Fletnia Pana (gr. syrinx) to instrument pasterski złożony z szeregu piszczałek. W Grecjii piszczałki były równej długości, by osiągnąć z nich różne dźwięki wypełniano je woskiem, którym najczęściej również łączono je ze sobą. Wynalezienie fletni Pana przypisuje się bożkowi Panowi
Tympanon- bęben ręczny. Tympanon dawał rytmiczne wsparcie rytualnym pieśniom, krzykom i mel. aulosu. Bęben nie występował w wojnach!. Wielkość ukazana na obrazach to ok. 30-40 cm średnicy. Zwykle trzymany był w lewej ręce i uderzany palcami prawej.Membrana była ze skóry, nie wiadomo jednak czy z surowej czy wyprawionej.Skóra rozpięta była na skorupie, która miała 15 cm głębokości, więc czasami mówi się o tympanonie jako o „bębnie kotłowym”.
Czynele (gr. kymbala) , są to talerze perkusyjne. Były grubsze i mniejsze od dzisiejszych. Dźwięk był stosunkowo wysoki, podobny do niewielkiego dzwonka.
Krotala-kołatki. Często przedstawiane na malowidłach. Krotala to dwie drewniane płytki, które przypuszczalnie łączył napięty skórzany zawias, po zwolnieniu ucisku płytki odskakiwały i klekotały. Najczęściej przedstawia się kołatki w rękach roznegliżowanych tancerek. Grano na nich wykonując wiele ozdobnych ruchów jak na hiszp. kastanietach. Kołatki miały wzmocnić rytm melodii.
Salpinks - pojawia się na wazach pocz. Od 6 w p.n.e. Jest to jedyny instrument dęty blaszany w Starożytnej Grecji. Pojawia się w kontekście militarnym oraz w kontekście publicznych obwieszczeń.nie ma informacji o łączeniu salpinks z innymi instrumentami. Miał cylindryczny kanał o równej średnicy ( w trąbce taki kanał się rozszerza), nie ma kielichowatego ustnika, muzyk dmie w koniec rury. W miejscu gdzie trąbka ma rozwartą czarę głosowa salpinks ma bulwę (mniej więcej jak w zakończeniu rożka angielskiego) Można było na tym instrumencie uzyskać szereg harmoniczny
Hydraulis- organy wodne . opisany szczegółowo w Księdze I Pneumatyki Herona z Aleksandrii( połowa I w ne) organy wodne to w zasadzie syringa tyle że o mechanicznym zadęciu., Wynalazek przypisywany Ktesibosowi (III w p.n.e). Podstawa w kształcie ołtarza, a piszczałki osadzone w listwie, która jest w górnej jego części. Prawdopodobna liczba piszczałek to 29. Mechanizmu klawiszowego i rąk muzyka nie widać na przedstawieniach
[edytuj] Notacja
Muzyka miała charakter raczej oralny - przekazywana była ustnie. Przedstawienia na wazach nie ukazują muzyków czytających nuty, wywodzi się stąd pogląd iż była to umiejętność elitarna. Istniały dwa systemy notacyjne : osobny dla muzyki instrumentalnej osobny dla wokalnej. Do notacji instrumentalnej, którą uważa się za starszą, używano 8 znaków z alfabetu fenickiego.Znaki te obejmowały oktawę, każdy ze znaków użyty by w 3 pozycjach aby zapisać pozostałe dźwięki. Nanotację wokalną składały się 24 litery alfabetu jońskiego, użyte w jednej tylko pozycji. Notację grecką odczytano dopiero w 1847 roku, dokonał tego Bellerman. Największy wkład w badaniu notacji miał niemiecki muzykolog Kurt Sachs.
[edytuj] Zabytki Muzyczne
Do naszych czasów zachowało się 51 zabytków muzycznych, wiele jedynie fragmentarycznie. Najwcześniejsze zachowane w całości utwory to dwa peany, z późnego II w p.n.e. - są to dwa Hymny Delfickie z roku 138 p.n.e. Wykazują one tendencje archaizujące, wiec mogą zawierać elementy starsze. I hymn delficki- nazywamy hymnem Athenajosa, II hymnem Limeniosa. Zostały one wyryte na zewnętrznej stronie skarbca świątyni Apollina w Delfach. Odnaleźli je w XIX wieku francuscy archeolodzy.
[edytuj] Grecka nauka o akustyce
Jej początek związany jest z odkryciem przypisywanym Pitagorasowi: odkrył on istnienie arytmetycznego stosunku pomiędzy długością drgającej struny a wysokością dźwięku. Odkrył, ze jeżeli skrócimy strunę w połowie otrzymamy dźwięk o oktawę wyższy, jest węc to stosunek 2:1. Jeżeli skrócimy strunę w jednej trzeciej długości otrzymamy dźwięk o kwintę wyższy, a więc stosunek 3:2. Kiedy skrócimy strunę w jednej czwartej długości otrzymamy dźwięk o kwartę wyższy- stosunek 4:3.
Obliczeń tych dokonywano na monochordzie.
Interwały oktawy, kwinty i kwarty były dla Greków najbardziej doskonałymi.
Antyczni akustycy nie odkryli do końca zależności pomiędzy napięciem struny a wysokością dźwięku, wiedzieli tylko że grubsza struna o tej samej długości co cienką da niższy dźwięk. Traktaty z których czerpiemy wiedzę o gr.nauce o akustyce:
-Traktat Archytasta z IV w p.n.e., gdzie mowa jest o tym, iż dźwięk powstaje na skutek zderzenia. Archytas pisze również o tym,ż e niektóre dźwięki mogą być zbyt głośne by mogły być słyszalne.
-Euklides „podział monohordu”- Autor potwierdza tezę, iż dźwięk zależy od uderzeń, a ponadto pisze,że im wyższa częstotliwość tym wyższy jest dźwięk.
[edytuj] Literatura przedmiotu
-Martin L. West, Muzyka starożytnej Grecji, Homini, 2004,
-John Gray Landels, Muzyka starożytnej Grecji i Rzymu[Muzyka Starożytnej Grecji i Rzymu, Homini, 2005,
-Kurt Sachs, Muzyka w świecie starożytnym, Warszawa: PWN (I wyd. ang. 1943).
[edytuj] Nagrania
Orkiestra Antyczna Gardzienice. Projekt muzyczny wywodzi się z szerokiego programu artystyczno dotyczącego antyku. Płyta dołączana jest do Książki J.Landelsa.
