Nicefor Czernichowski

Z Wikipedii

Nicefor Czernichowski, Nicefor Jaxa-Czernichowski, Nicefor Czernihowski (żył w XVII w) - polski szlachcic, zesłaniec, przywódca praktycznie niepodległego państwa Jaxa) nad Amurem w XVII w.

Około 1632 dostał się do niewoli rosyjskiej wraz z ojcem Romanem i być może z siostrą i braćmi. Zesłany jako jeniec wojenny na Syberię, wkrótce uwolniony pod warunkiem zostania na służbie carskiej. Jako setnik kozacki służył w Jenisejsku, potem w Ilimsku (obecnie miasto Ilimsk nie istnieje), a później był w Kireńsku dowódcą oddziału strzegącego bezpieczeństwa szlaków handlowych w rejonie górnej Leny. W osadzie Ust Kuta (Ust Kutsk) nad Leną założył warzelnię soli w 1652.

Wojewoda ilimski Wawrzyniec Obuchow w 1660 zgwałcił żonę (wg innych źródeł siostrę) Czernichowskiego. W odwecie Czernichowski w 1665 współorganizował bunt przeciwko wojewodzie, dognał ze swoimi Kozakami uciekającego Leną Obuchowa i zabił go. Następnie, by uniknąć kary za atak na carskiego dostojnika, na czele 84 Kozaków popłynął na Amur, gdzie na ziemiach spornych między Państwem Moskiewskim a Chinami zbudował twierdzę i osadę nazwaną Jaxa, na miejscu wcześniejszego fortu rosyjskiego Ałbazin zniszczonego przez Chińczyków. Twierdza miała 40 x 30 m, 3 baszty, otaczał ją częstokół i fortyfikacje ziemne. Zawarł sojusze z miejscową ludnością, zwłaszcza z Daurami; po jakimś czasie wokół głównego fortu powstały mniejsze osady podporządkowane Czernichowskiemu. Nawiązał korespondencję dyplomatyczną z Pekinem. W dokumentach chińskich tego okresu nazywano obszar rządzony przez Polaka państwem Jaxa lub Jaksa, a część korespondencji prowadzono po polsku. Kilka razy odparł wyprawy rosyjskie, prowadząc jednoczenie negocjacje z Rosją i płacąc carowi dobrowolną daninę (wg niektórych źródeł płacił dopiero od 1669). W ich wyniku doszło do porozumienia, na podstawie którego Czernichowski ze swoimi ziemiami w 1669 przyjął poddaństwo rosyjskie i wyraził skruchę za zabójstwo wojewody carskiego, natomiast car ukazem z 15 marca 1672 skazał Czernichowskiego wraz ze współtowarzyszami na śmierć za morderstwo, a ukazem wydanym dwa dni później ułaskawił wszystkich i dał im nagrodę pieniężną. W tym samym roku mianował Czernichowskiego wicewojewodą ałbazińskim. W 1675 Czernichowski stanął na czele wyprawy rosyjskiej przeciwko Chinom w północnej Mandżurii. Zmarł tuż po tej wyprawie. W różnych źródłach podaje się datę śmierci (i wyprawy do Mandżurii) na 1674 lub 1675.

Czernichowski miał trzech synów, którzy po pokoju andruszowskim zyskali możność powrotu do Polski, jednak dobrowolnie postanowili zostać na Syberii. Osadę Jaxa (Ałbazin) Rosja zmuszona była oddać Chinom w 1689 wraz z całym rejonem nadamurskim. Ostatni dokument po polsku, władze chińskie skierowały do ludności osady w 1685, już po śmierci Czernichowskiego. Były to warunki proponowanego pokoju.