Nowy Targ (województwo pomorskie)

Z Wikipedii


Nowy Targ
Województwo	pomorskie
Powiat	sztumski
Gmina	Stary Targ
Sołtys	Mirosław Śrutkowski
Położenie	53° 53' 53'' N 19° 11' 07'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	471
Strefa numeracyjna (do 2005)	55
Tablice rejestracyjne	GSZ
Położenie na mapie Polski Nowy Targ

Nowy Targ – wieś w Polsce położona na Powiślu w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, w gminie Stary Targ. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim. [[Współrzędne: 53° 53' 53 N 19° 11' 07 E. Wieś Nowy Targ leży na trasie Stary Targ – Krasna Łąka, w miejscu prastarej osady, dlatego okolica jest rajem dla archeologów i badaczy starożytności wszelakich : od neolitu poczynając a na epoce romańskiej kończąc. To tu znaleziono ciekawe wykopaliska archeologiczne : wyroby a także paciorek z II w. naszej ery. z malutkim wyobrażeniem Egipcjanki. Według opracowań niemieckich historyków miały tu znajdować się strażnice z okresu walk prusko – pomorskich wczesnego średniowieczu. Dzisiaj ślady po dawnych grodziskach są zupełnie nieczytelne. Okoliczne wzniesienia – najwyższe w całej gminie – podobno kryją ślady starożytnych osad z okresu przełomu naszej ery. Wieś otrzymała lokację na prawie chełmińskim w roku 1336 od wielkiego mistrz krzyżackiego Dietricha von Altenburg. Znane jest też imię pierwszego sołtysa – Hermann. Równocześnie z powstaniem wsi wybudowano mały kościół pod wezwaniem św. Rocha. Jak podaje „Słownik Geograficzny”(tom VII, Warszawa 1886r.) - „ niem. Neumark, dok. Neuwermarkt 1336, Newmark 1403, wieś z 22 wybudowaniami w Pomezanii, pow. Sztumski, st. P. Mikołajki, ma szkołę kat. i kościół fil., należący do Starego Targu, par. ew. Sztum, okr. urz. Stanu cywil. Krastudy. Obejmuje 4303 mr., 161 budynki, 63 dm., 751 km., 699 katolików, 37 ewangelików. R. 1452 nadaje w. mistrz Dyteryk z Altenburga sołtysowi 68 włók chełm. Celem założenia wsi. Sołtys dostaje 6,5 wolnych włók, proboszcz 3,5. Każdy gbur ma od włóki 3 wiadrunki zakonowi, a proboszcz 1 korzec płacić żyta i owsa. Sołtys ma być wolny od czynszu, a za 0,5 włóki, którą odstąpi księdzu i od mesznego. Murowany kościół katolicki istniał tu już w 1642r; była i nowa szkoła, ale brakło jeszcze nauczyciela. Za czasów Rzpltej Nowy Targ należał do sstwa sztumskiego a r. 1565 trzymali go czemowie.” Dominującą budowlą w położonym wśród morenowych wzgórz jest oczywiście zbudowany z granitowych głazów narzutowych filialny kościół pod wezwaniem św. Rocha, a wcześniej Wszystkich Świętych. Kościół wewnątrz posiada salowy kształt i płaski drewniany strop. Wyraźne ślady wskazują, że wieżę dobudowano w późniejszym okresie. Historia świątyni katolickiej sięga czasów fundacji wsi. Obecny kościół, mimo przebudowań i zmiany wystroju, pamięta zapewne czasy połowy XIV w. Oprócz głazów narzutowych zastosowano do jego budowy cegłę obramującą okna, portale i szczyt wschodni dekorowany pięcioma ostrołucznymi blendami i sześcioma filarami. Bryła kościoła jest prosta i nawet surowa: bez oszkarpowań i dobudówek, za wyjątkiem kruchty od południa i dobudowanej w pierwszej połowie XIX w. w wieży zachodniej, nakrytej czterospadowym dachem namiotowym. Malutka zakrystia mieści się skromnie w północnej ścianie i jest od zewnątrz prawie niezauważalna. Wnętrze kościoła jest salowe, nakryte drewnianym stropem. Barokowy ołtarz główny z 1753 roku poświęcony jest zarówno św. Rochowi, jak i Wszystkim Świętym. Widzimy zatem w partiach malowanych Trójcę Świętą, Maryję, Mojżesza, Piotra i Pawła a także św. Agnieszkę, św. Wawrzyńca i tłumek świętych biskupów, księży i zakonników. Z lewej strony prezbiterium, w barokowym obramowaniu, ludowa nieco Matka Boska z Dzieciątkiem. Po przeciwległej stronie wizerunek św. Rocha – jednego z Orędowników – z otwartą raną na nodze. Św. Roch był tak zwanym laikiem – ani księdzem ani zakonnikiem. Żył na przełomie XIV i XV w. Uważany był już w średniowieczu za patrona chorych na choroby zakaźne i często wzywany na ratunek w epidemiach. Mimo iż był Francuzem z Montpellier, zyskał popularność w wielu narodach.. Natomiast na południowej stronie mieści się barokowy ołtarz z wizerunkiem św. Mikołaja występuje w towarzystwie trzech dziewczynek, jako że w tle legendy miał wyposażyć w wiano trzy kobiety. W przedsionku znajduje się chrzcielnica, najprawdopodobniej średniowieczna, która pełni rolę kropielnicy. Dokoła kościoła mieszczą się groby Polaków, Niemców oraz zamordowanych żołnierzy. Znajdują się tu także dwa przydrożne krzyże. Stawiane były jako podziękowania za otrzymane łaski lub prośby o pomoc. Wzorem szkoły w Starym Targu w 1930 otwarto we wsi polską szkołę z liczbą uczniów : 1930 – 10, 1931 – 8, 1932 – 7, 1933 – 17, 1934 – 14, 1935 – 13, 1936 – 7, 1937 – 7, 1938 – 8, 1939 – 7. Po wojnie dzieci polskie przeniosły się do budynku byłej szkoły niemieckiej, gdzie nauczanie kontynuowano nieprzerwanie do końca roku szkolnego 1998/99, na skutek reorganizacji uczniów przeniesiono do Szkoły Podstawowej w Starym Targu, a budynek po 3 latach sprzedano. Nowy Targ zamieszkiwała w większości ludność polska, ale podczas plebiscytu padło na listę polską niecałe 50% głosów. Wierni swojemu narodowi Polacy zawiązali filię Związku Polaków w Niemczech, oddział towarzystwa młodzieży, już w 1913 roku, czynna była we wsi biblioteczka prowadzona przez Ciechanowskiego, zaś w latach trzydziestych przez robotnika Franciszka Piaseckiego. 19 VIII 1930 roku otwarto tu polską szkołę. W pracy narodowej wyróżniali się: Górscy, Poturalscy, Franciszek Cyrson, komunista i członek Związku Polaków. We wsi znajduje się niewielki cmentarz. Pochowano tu Zofię Ciechanowską, zwaną przez miejscową ludność „ patronką młodzieży ”. Zginęła zastrzelona w 1924 roku mając zaledwie 23 lata. Była działaczką Towarzystwa Katolickiej Młodzieży Polskiej w Prusach Wschodnich.]]

Inne miejscowości o nazwie Nowy Targ: Nowy Targ