Ołowianka

Z Wikipedii

Ołowianka

Ołowianka (niem. Bleihof) – wyspa w Gdańsku na wschód od Głównego Miasta. Ołowiankę opływa Motława oraz Kanał na Stępce. Udana rewitalizacja zrujnowanej częściowo poprzemysłowej zabudowy wyspy jest elementem projektu powrotu miasta "frontem do rzeki" (Centrum Muzyczno-Kongresowe i zaplecze rekreacyjno-hotelowe). Tuż za wyspą, za mostem nad Kanałem na Stępce umiejscowiono gdańską marinę. Pomiędzy ekspozycjami wystawowymi Centralnego Muzeum Morskiego na wyspie i Głównym Miastem kursuje prom MS Motława (przystań przy gdańskim Żurawiu).

[edytuj] Historia

W czasach krzyżackich był to obszar o duzym znaczeniu strategicznym, o czym świadczy fakt, że to właśnie tutaj wzniesiono zabudowania szafarza zakonnego. Nic dziwnego, że najstarsza, utrwalona w dokumentach z 1404 roku nazwa tego miejsca brzmiała Szafarnia. Z leżącym po drugiej stronie Motławy zamczyskiem łączył ową połać najpierw most, a od 1417 roku prom. Ołowianka nie była jeszcze wtedy wyspą. Została nią dopiero po przekopaniu w roku 1576 kanału Na Stępce. Obecną swoją nazwę zawdzięcza magazynom, służącym do przechowywania ołowiu. Największy z nich określano jako Dwór Ołowiany. Znajdowała się tam również potężna waga, na którą wielki żuraw (konstrukcji Wybego Adama, ładował sprowadzany drogą wodną aż z Olkusza ciężki, szary metal.

Sołdek

Oprócz Ołowianego Dworu, jak i wspomnianej wagi i dźwigu, po których nie ma już śladu, znajdowały się też inne spichlerze. Najlepiej zachował się z nich Królewski.Ta masywna budowla z trzema kondygnacjami i wyjątkowo malowniczą szczytnicą, wzniesiona została dopiero w XVII wieku, lecz zgodnie z tym, do czego zobowiązali się gdańszczanie wobec Kazimierza Jagiellończyka, który tak hojnie obsypał miasto licznymi przywilejami. Twórcą spichlerza był znany architekt gdański Jan Strakowski. Trzy inne – Panna, Miedź i Oliwski – podniesiono z ruin dopiero w ostatnim dwudziestoleciu.

Część wschodnią Ołowianki, zwaną niegdyś Ciesielnią, wraz z kończącą ją Kępą należała do przystani portowej. Tam właśnie, zgodnie z nazwą, znajdowały się wielkie zakłady ciesielskie, a także rodzaj stoczni remontowej, z której korzystali Krzyżacy. Niedaleko znajdowała się osobliwa rogatka wodna, w postaci długiego łańcucha lub drąga zagradzającego Motławę. Podobno funkcjonowała jeszcze w 1809 roku!

Pod koniec lat sześćdziesiątych XIX wieku wybudowano w rejonie starej Ciesielni przepompownię ścieków, do dziś zachowaną i w pełni sprawną. Wraz z nią pojawił się tam pierwszy wysoki komin i maszyny parowe. W latach 1897-1898 na Ołowiance wybudowano kompleks elektrowni miejskiej – dzieło berlińskiej firmy Siemens & Halske. Ruszyły całą parą turbiny i kotły. Wkrótce barki nie nadążały z dostarczaniem węgla, przerzucono więc przez kanał Na Stępce most kolejowy.

Wedle pierwotnych planów Ołowianka miała zasilać oswietlenie ulic Gdańska i Wrzeszcza (łącznie kilka tysięcy lamp). Zastąpiono na początku gazowe oświetlenie na dzisiejszej Alei Zwycięstwa. W roku 1907 długość ówczesnej sieci nadziemnej nie przekraczała jeszcze 170 km. Był to wszakże dopiero początek gdańskiej elektryfikacji.

[edytuj] Po II wojnie światowej

W ostatnich miesiącach wojny zakład doznał potężnych zniszczeń. Zburzona została nie tylko efektowna fasada nadmotławska i wielki przemysłowy komin, ale i stropy elektrowni. Uszkodzenia samego zakładu usunięto bardzo szybko, tak że już w sierpniu 1945 roku popłynął z niej prąd.

[edytuj] Kładka

Obecnie dojazd na Ołowiankę możliwy jest dwoma mostami przerzuconymi przez Kanał na Stępce: Mostem Kamieniarskim (w przeszłości zwodzonym) z ul. Szafarnia po wschodniej stronie, oraz mostem od strony ul. Na Stępce, budowanym ok. 1916 jako most kolejowy. Planowana jest ponadto budowa zwodzonej kładki pieszo-rowerowej nad Motławą, mającej połączyć Ołowiankę ze Starym i Głównym Miastem w okolicy Targu Rybnego. Inwestycja zrealizowana ma zostać do lata 2008^[1].

[edytuj] Instytucje i obiekty na wyspie

Centralne Muzeum Morskie (siedziba)
- Spichrz Oliwski
- Spichrz Panna
- Spichrz Miedź
- Spichrz Mała
- Spichrz Duża Dąbrowa
- Statek muzeum SS Sołdek (przy nabrzeżu Motławy)
Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina (zaadaptowane obiekty dawnej Elektrociepłowni Ołowianka)
Spichrz Królewski (przekształcony w Hotel Królewski)