Obojnactwo
Z Wikipedii
Obojnak - określenie osobnika posiadającego cielesne cechy dwojga płci.
Spis treści |
[edytuj] Hermafrodytyzm u zwierząt
Obojnactwo u zwierząt to występowanie u jednego osobnika gruczołów rozrodczych zarówno męskich, jak i żeńskich (np. u dżdżownicy) lub gruczołu obojnaczego, produkującego jaja i plemniki (np. u ślimaków); zaplemnienie jest na ogół krzyżowe, osobnik jest zapładniany przez innego osobnika i jednocześnie sam go zapładnia; w rzadkich przypadkach może zachodzić samozaplemnienie. U roślin występowanie organów płciowych męskich i żeńskich w tym samym kwiecie nazywa się obupłciowością.
U zwierząt bezkręgowych obojnactwo jest spotykane dosyć często, u kręgowców normalnie nie występuje. Rzadkie przypadki prawdziwego obojnactwa u kręgowców są zjawiskiem patologicznym. Wyjątkiem są niektóre gatunki ryb (m. in. z rodziny strzępielowatych i wargaczowatych). Szczególnie często występuje obojnactwo u bezkręgowców będących pasożytami wewnętrznymi, co związane jest z ich trybem życia.
Jest kilka rodzajów obojnactwa u zwierząt:
-
- obojnactwo równoczesne – występuje przez cały czas życia danego osobnika. Tak jest np. u tasiemca, dżdżownicy, ślimaków lądowych.
- obojnactwo okresowe – występuje tylko w określonych fazach rozwojowych populacji. Tak się dzieje np. u mszyc i rozwielitek.
- obojnactwo potencjalne - polegające na tym, że gruczoły płciowe u danego osobnika mogą funkcjonować albo jako gruczoły męskie, albo gruczoły żeńskie, w zależności od różnych u różnych gatunków czynników. Może to być wiek osobnika, stan jego zdrowia, rodzaj spożywanego pokarmu i inne.
- obojnactwo następcze (protandria) – jeżeli dojrzewanie plemników i komórek jajowych u danego osobnika zachodzi nie równocześnie, lecz w bliskich, następujących po sobie okresach czasu. Takie zjawisko występuje np. u ostryg.
- obojnactwo warunkowe – występuje tylko u osobników w szczególnych przypadkach. Jeżeli np. samcowi ropuchy usunie się jądra, to znajdujące się obok nich narządy Biddera zaczną funkcjonować jak jajniki samicy.
- obojnactwo pozorne - występuje u ssaków. Polega to na tym, że np. u samicy wykształcają się zewnętrzne cechy płciowe samca, ale jej gruczoły płciowe jajniki funkcjonują normalnie.
[edytuj] Obojnactwo u człowieka
Obojnactwo (hermafrodytyzm, interseksualizm) to ogólne określenie na wrodzone zaburzenia różnicowania narządów płciowych. Obojnactwo jest wrodzoną wadą rozwojową okresu płodowego i ma podłoże genetyczne, bądź hormonalne.
Interseksualizmu nie należy mylić z zaburzeniami o charakterze psychicznym, takimi jak transseksualizm (zespół dezaprobaty płci) czy transwestytyzm (ubieranie się w stroje płci przeciwnej). Obojnactwo może wpływać na poczucie płci, jednak zwykle osoby z tym zaburzeniem są zdecydowanie mężczyznami bądź kobietami, pomimo nieprawidłowości i niezgodności anatomicznych w obrębie narządów płciowych.
Obojnactwo dzieli się zazwyczaj na obojnactwo prawdziwe, obojnactwo rzekome żeńskie i obojnactwo rzekome męskie. Należy mieć jednak na względzie możliwość wymieszania się tych form, co prowadzi do innych, atypowych postaci obojnactwa.
Szacuje się, że obojnactwo występuje w przypadku od 1/500 do 1/1500 żywych urodzin. Tak duży przedział rozbieżności wynika z faktu, że bardzo trudno jest zdefiniować "zasadnicze" lub "istotne" cechy, którymi różni się męska i kobieca anatomia.
[edytuj] Obojnactwo prawdziwe
Obojnactwo prawdziwe, wynikające z zaburzeń różnicowania gonad, jest bardzo rzadkie. Cechuje się ono obecnością u tej samej osoby tkanki jądra i jajnika. Wygląd zewnętrznych narządów płciowych u noworodka utrudnia ustalenie płci.
[edytuj] Obojnactwo rzekome
Obojnactwem rzekomym nazywa się powstanie form pośrednich budowy narządów płciowych między męskimi a żeńskimi przy obecności jąder lub jajników lub ich form szczątkowych. (Pediatria - podręcznik do Lepu - A. Dobrzańska, J. Ryżko)
[edytuj] Obojnactwo rzekome żeńskie
Obojnactwo rzekome żeńskie charakteryzuje się tym, że pomimo obecności jajników, zewnętrzne narządy płciowe mają wygląd męski i występują somatyczne cechy maskulinizacji (męski fenotyp).
[edytuj] Obojnactwo rzekome męskie
W tym przypadku gonadom męskim towarzyszą zewnętrzne narządy płciowe typu kobiecego.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- pierwsza witryna w polskim Internecie poruszająca tematykę interseksualizmu
- serwis amerykańskiej organizacji Intersex Society of North America
- angielskie stowarzyszenie osób hermafrodytycznych – United Kingdom Intersex Association