Dżdżownica

Z Wikipedii

Dżdżownica
Dżdżownica ziemna
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	pierścienice
Gromada	siodełkowce
Podgromada	skąposzczety
Rząd	Haplotaxida
Rodzina	dżdżownicowate
Rodzaj	dżdżownica
Nazwa systematyczna
Lumbricus
Systematyka w Wikispecies

Dżdżownica (Lumbricus) – rodzaj skąposzczetów z rodziny dżdżownicowatych, ok. 250 gatunków; kosmopolityczne. Żyje w glebie, na głębokości do 1 m. Na powierzchnię wychodzi nocą lub w pochmurne, wilgotne dni. Ciało jej jest wydłużone, dł. 2-35 cm (gatunki tropikalne do 1 m), podzielone na segmenty, zabarwione na czerwono, różowo, brunatno, żółtawo lub czarno. Na każdym segmencie ciała dżdżownicy jest 8 szczecinek. Żywi się szczątkami organicznymi pobieranymi z gleby, zaś niestrawione resztki wydala w postaci grudek, zw. koprolitami. Przyczynia się do spulchnienia, alkalizacji, przewietrzenia i użyźnienia gleby. Niektóre gatunki dżdżownic wydzielają fosforyzujący śluz, który w czasie jej poruszania zmniejsza tarcie, ułatwia przesuwanie się między grudkami ziemi, chroni przed uszkodzeniem i wysuszeniem, a dzięki niemu świecą w ciemności. W Polsce najbardziej znanym przedstawicielem tego rodzaju jest dżdżownica ziemna.

[edytuj] Rozmnażanie

Dżdżownice są hermafrodytami. Podczas kopulacji dwa osobniki wymieniają między sobą plemniki przywierając brzusznymi stronami ciała. Ciała sklejone są śluzem wydzielanym przez siodełko -kilka zgrubiałych pierścieni tworzących się na naskórku. Plemniki przedostają się do siodełka i są przekazywane partnerowi, który na krótko magazynuje je w zbiornikach nasiennych. Po dokonaniu wymiany zwierzęta się rozchodzą. Po kilku dniach siodełko wytwarza stwardniałą, błoniastą mufkę wypełnioną gęstą cieczą. Mufka, przesuwana ruchami ciała w kierunku głowy, dociera do żeńskiego otworu płciowego, skąd przedostają się do niej dojrzałe jaja, po dotarciu do zbiorników nasiennych, pobierane są plemniki. Po ześlizgnięciu się z ciała zwierzęcia powstaje kokon, gdzie następuje zapłodnienie. Z zapłodnionych jaj rozwijają się małe dżdżownice.

[edytuj] Występowanie

W Polsce stwierdzono występowanie 32 gatunków dżdżownic wśród których pospolitych i często spotykanych jest zaledwie ok. 10. W większości środowisk strefy nizinnej kraju dominują przeważnie tylko 2-4 gatunki. Rozmieszczenie dżdżownic w glebie zależy przede wszystkim od cech poszczególnych gatunków, a w pierwszym rzędzie od ich wymagań pokarmowych. Niektóre odżywiają się na powierzchni i żyją w górnej warstwie gleby, dalej będą one nazywane powierzchniowymi. Osobniki tych gatunków posiadają wyraźne czerwone lub czerwono-fioletowe ubarwienie części grzbietowej oraz spłaszczony tylny koniec ciała. Drugą grupę stanowią gatunki typowo glebowe, które żyją w głębi ziemi, rzadko wychodzą na powierzchnię i nie posiadają zabarwienia – będą dalej określane jako glebowe albo glebożerne. Pośrednie miejsce zajmuje dżdżownica ziemna (Lumbricus terrestris) pospolicie nazywana rosówką – największy wśród pospolitych gatunków.

Dżdżownice chętnie zasiedlają gleby wilgotne co jest zrozumiałe bo ich ciało zawiera ponad 80% wody, a woda jest stale wymieniana z glebą. W ciągu doby około 60% wody jest wydalane przez układ wydalniczy i uzupełniane wraz z pokarmem i przez powłoki ciała. W przypadku nadmiernego przesuszenia gleby, zbyt wysokiej temperatury i odwodnienia wszystkie dżdżownice mogą zapadać w stan odrętwienia. Może ono trwać nawet kilka miesięcy. Często to samo zjawisko wywołuje brak pożywienia. Niektóre gatunki glebożerne zapadają w odrętwienie, które nie ma związku z pogarszaniem się warunków bytowania i jest u nich zjawiskiem normalnym. Stan ten trwa 1-2 miesięcy, najczęściej w okresie letnim. Dżdżownice zwijają się w charakterystyczny kłębuszek i pozostają w jamce wysłanej śluzem.

Dżdżownice dość dobrze znoszą dłuższe okresy zalania wodą dobrze natlenioną. Wychodzenie ich na powierzchnię w wilgotne, chłodne noce po ciepłym dniu czasami tłumaczone jest brakiem tlenu w glebie. Bardziej prawdopodobną przyczyną jest jednak działanie siarkowodoru wytwarzanego w ciągu dnia przez drobnoustroje glebowe przy niedoborze tlenu. Dżdżownice są bardzo wrażliwe na działanie niskich temperatur i już lekki mróz (-1 lub –2°C) jest dla nich śmiertelny. Na polach i działkach pozbawionych okrywy bardzo dużo dżdżownic ginie z powodu wiosennych lub jesiennych przymrozków a nawet temperatur bliskich 0°C. Zimę spędzają głęboko w niezamarzniętej glebie albo zapadają w stan odrętwienia.

Dżdżownice częściej występują w glebach gliniastych. W glebach lekkich, piaszczystych, łatwo przesychających a także w skrajnie ciężkich żyją tylko nieliczne, przystosowane gatunki. Optymalny odczyn gleby mieści się w zakresie pH 5.5-8. Jednakże są gatunki, które licznie występują także w glebach o pH 3.8 (np. lasy). Niewiele dżdżownic toleruje także wartości pH powyżej 8.

[edytuj] Odżywianie

Dżdżownice odżywiają się związkami organicznymi zawartymi w rozkładających się roślinach i szczątkach zwierząt. Niektóre, żyjące w głębi gleby korzystają z obumierających korzeni i próchnicy glebowej. Dżdżownice chętnie zjadają wprowadzony do gleby obornik a także odchody zwierząt na pastwiskach. W dzień, dżdżownice ściółkowe i powierzchniowe przebywają w glebie lub w innym ukryciu, natomiast nocą żerują wciągając do chodników martwą materię organiczną. W poszukiwaniu odpowiedniego pożywienia wykonują kilkumetrowe wędrówki ale później często wracają do własnej norki. Wybór pokarmu nie jest przypadkowy – dżdżownice wykazują wyraźne upodobania. Decyduje w tym wypadku przede wszystkim zawartość azotu białkowego i łatwo rozkładalnych węglowodanów. Większość gatunków potrafi rozróżniać pobierany pokarm. Rosówka chętnie zjada liście szczyru, pokrzywy, bzu czarnego, jesionu, wiązu, głogu, czeremchy. Mniej chętnie wybierane są liście dębu, buka i drzew iglastych a więc roślin o dużej zawartości garbników i żywic. Jako wyjątkowo smakowite traktowane są liście roślin motylkowych ze względu na wysoką zawartość białka. Oczywiście wraz z resztkami organicznymi dżdżownice zjadają i trawią liczne mikroskopijnej wielkości organizmy rozkładające te resztki. Są to pierwotniaki, glony, bakterie, grzyby glebowe, promieniowce, nicienie i wiele innych. Organizmy te stanowią główne źródło pokarmu dla gatunków kompostowych. Trochę inaczej kształtują się wymagania pokarmowe dżdżownic glebożernych, żyjących w głębi ziemi i rzadko wychodzących na powierzchnię. W ich jelicie stwierdzono niewielką ilość substancji organicznej, głównie pochodzących z korzeni i bardzo dużo cząstek mineralnych. Dżdżownice te zjadają w ciągu doby ilość gleby równą 20-40% ciężaru ich ciała tylko niewielka część zostaje przyswojona, reszta jako gruzełkowate odchody – koprolity trafia na powierzchnię gleby albo pozostaje w wydrążonych chodnikach.