Octave Mirbeau

Z Wikipedii

Oktawiusz Mirbeau

Octave (Oktawiusz) Mirbeau (ur. 16 lutego 1848 w Trévières, zm. 16 lutego 1917 w Paryżu) – francuski pisarz, dramaturg, krytyk sztuki, dziennikarz, bliski awangardzie literackiej i anarchizmowi.

Spis treści

1 Życie
2 Twórczość
- 2.1 Powieści
- 2.2 Teatr
3 Cytaty
4 Ważniejsze dzieła
5 Bibliografia
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życie

Octave Mirbeau urodził się w rodzinie średnio zamożnych mieszczan. Na naukę wysłano go do kolegium jezuickiego w Vannes, skąd został usunięty w tajemniczych okolicznościach, na które światło rzuca jego powieść Sébastien Roch (tł. pol. K. Byczewska, Sebastian, PIW, Warszawa 1960).

Sébastien Roch, H.-G. Ibels, 1906

Udział w wojnie francusko-pruskiej 1870 roku odcisnął się piętnem na jego osobowości i również znalazł odbicie w twórczości (m.in. II rozdział powieści Le Calvaire, który wywołał skandal wśród francuskich nacjonalistów). Porzuciwszy studia prawnicze rozpoczął pracę jako dziennikarz, jednak dopiero po dwunastu latach udało mu się uzyskać niezależność wystarczającą do głoszenia własnych podglądów. Wtedy zaczęły się ukazywać jego pierwsze powieści; wtedy również rozpoczął w prasie walkę o uznanie nowych prądów w literaturze i w sztuce. Był gorącym zwolennikiem impresjonizmu, poświęcił szereg artykułów Claude’owi Monetowi i Camille’owi Pissarro, choć nie zamykał się na inne opcje artystyczne, jak np. twórczość Félixa Vallotona i Pierre’a Bonnarda. Jeden z pierwszych docenił też wielkość Vincenta van Gogha. Pomógł wylansować Auguste’a Rodina i był wśród nielicznych, którzy chwalili twórczość jego towarzyszki życia, Camille Claudel.

W 1890 roku artykułem opublikowanym w Le Figaro objawił światu talent nieznanego belgijskiego dramaturga Maurice’a Maeterlincka. W 1910 wypromował wywodzącą się z ludu pisarkę Marguerite Audoux, przyszłą laureatkę Prix Fémina. Jako członek pierwszego składu Akademii Goncourtów walczył o uznanie dla młodych, oryginalnych artystów. Równolegle rozwijał działalność polemiczną. Głosił postępowe poglądy w wielu sferach życia: politycznej, społecznej i obyczajowej. Stał się jedną z bardziej znaczących postaci podczas sprawy Dreyfusa, która wstrząsnęła Francją pod sam koniec XIX wieku: angażując się w obronę niesłusznie oskarżonego kapitana stanął po stronie sprawiedliwości i równości dla wszystkich.

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Powieści

Ksiądz Juliusz, 1906

Pewne fakty z życia pisarza pozwalają przypuszczać, że kilka utworów napisał pod pseudonimem, na zamówienie zleceniodawców pragnących wykorzystać jego talent. Oficjalny debiut nastąpił jednak w 1886, kiedy to ukazała się powieść Le Calvaire, pierwsza z trzech zawierających wątki autobiograficzne i rozprawiająca się z wyniszczającą miłością do kobiety lekkich obyczajów. Druga powieść, L’Abbé Jules (1888, tł. pol. Fr. Mirandola, Ksiądz Juliusz, Lwów 1906), uważana jest za udaną próbę przeszczepienia na grunt francuski psychologicznej głębi powieści Dostojewskiego. Trzecia, Sébastien Roch (1890, tłum, pol. 1960), opisuje tragedię wrażliwego dziecka skazanego na piekło katolickiej szkoły, w której doznaje gwałtu zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Kolejne utwory przynoszą ewolucję formy powieściowej, zmierzającej ku coraz większej swobodzie konstrukcyjnej - na poziomie intrygi, czasu i przestrzeni oraz postaci literackiej.

Powstałe w tym okresie Dans le ciel (1892-3 – opublikowane w formie książki dopiero w 1989), Le Jardin des supplices (1899, tł. pol. Leon Choromański, Ogród udręczeń, Księgarnia Pomorska, Tczew 1922) i Le Journal d’une femme de chambre (1900, tł. pol. Maria Zenowicz, Dziennik panny służącej, Czytelnik, Warszawa 1977) w coraz większym stopniu charakteryzują się autonomią poszczególnych fragmentów, stanowiących rodzaj swoistego puzzle’a. Spójność struktury całości zanika w nich na rzecz coraz większej autonomii fragmentu. Późne utwory Mirbeau, Les 21 jours d’un neurasthénique (1902, tł. pol. Jerzy Huzarski, Kartki z notatnika nerwowca, Warszawa 1910) La 628-E8 (1907) i Dingo (1913), wykorzystują tę technikę w stopniu tak znacznym, że doprowadza ona niemal do ich autodestrukcji: nie można w nich odnaleźć jednolitej fabuły ani wątku spajającego kolejne anegdoty, a postać narratora, stanowiąca jedyny stały element, jest zaledwie naszkicowana. Mirbeau nie rezygnuje jednak z podstawowej cechy swojego stylu, to jest ostrego pióra polemisty, którym chłoszcze przywary swoich rodaków.

[edytuj] Teatr

Te właśnie cechy staną się wielkim atutem Mirbeau dramatopisarza. Jego debiut, Les Mauvais Bergers (1897), sztuka o wymowie społeczno-politycznej rozgrywająca się w środowisku robotników, ma jeszcze zbyt silny posmak dzieła z tezą. Autor sam jest świadom tej słabości i w kolejnych sztukach potrafi ograniczyć doktrynerstwo na rzecz bezpośredniego efektu scenicznego. Oprócz bardzo udanych i nowatorskich jednoaktówek Farces et Moralités (1904) wystawiano z powodzeniem Le Foyer (1908), a przede wszystkim Les Affaires sont les affaires (1903, w Polsce graną jeszcze po drugiej wojnie światowej jako Interes przede wszystkim), ze znakomitą postacią przemysłowca Izydora Lechata.

Za życia Octave Mirbeau był jedną z barwniejszych i lepiej znanych postaci świata dziennikarskiego i artystycznego we Francji. Po śmierci przyszło zapomnienie, wywołane w dużej mierze brakiem zrozumienia dla jego bezkompromisowej postawy. Obecnie, od około piętnastu lat, obserwuje się nawrót zainteresowania jego twórczością. W dzisiejszej dobie bardziej docenia się jego życiowe credo, eksponujące indywidualizm i wolność wyrazu. Taka właśnie wymowa jego utworów pozwala zaliczyć Octave’a Mirbeau do grona artystów, których dzieło oparło się próbie czasu i mimo upływu lat zachowało swoją wartość i świeżość myśli.

[edytuj] Cytaty

Strajk wyborców, 1888

"Nie eksponuję za wszelką cenę ludzkiej podłości i brzydoty. Do furii doprowadza mnie jednak fakt, że ludzie powtarzają te same, monstrualne błędy i mówię to głośno”.
“Jeśli gdzieś zamieszka człowiek zbyt bogaty, ludzie wokół niego stają się zbyt biedni”.
“Nawet największy biedak nie żyje samym chlebem: podobnie jak bogacze ma prawo do piękna”.
“Powiedzcie, czy sprawiedliwość może istnieć tam, gdzie są ludzie?”
„Prawo jest niszczące i zbrodnicze: chroni ludzi bogatych i szczęśliwych, bezwzględnie prześladuje biedaków”.
„Barany idą na rzeź. Nic nie mówią i na nic nie liczą. Ale przynajmniej nie głosują na rzeźnika, który je zabije i na mieszczucha, który je pożre. Wyborca, głupszy od zwierząt, wybiera swojego rzeźnika i swojego mieszczucha. Walczył o to prawo na barykadach”.
“Mam w sercu tylko jedną nienawiść, za to głęboką i żywą: nienawiść do wychowania religijnego. […] Czy pod pretekstem wolności można zatruwać studnie?”
“Małżeństwo czyni kobietę perfidną, a mężczyznę okrutnym. Czyli, w gruncie rzeczy, obnaża ich prawdziwą naturę”.
“Tylko dzieci wierzą w szczęście”.
“Śmiech najczęściej oznacza nieczułość na piękno”.
“Malarz, który był tylko malarzem, nigdy nie stanie się w pełni artystą”.
„W sztuce dokładność staje się deformacją, a prawda - kłamstwem. Nie ma nic absolutnie dokładnego ani prawdziwego. Jest tyle prawd, ile ludzi”.
“W sztuce nie trzeba pojmować wszystkiego. Czasem niepotrzebnie chcemy przeniknąć tę harmonijną i dźwięczną Tajemnicę. Skoro nie rozumiemy życia, dlaczego upieramy się, żeby zrozumieć sztukę, która jest jego parafrazą?”
„Kiedy dowiaduję się, że ukochany i podziwiany przeze mnie artysta został oficjalnie odznaczony, mówię sobie ze smutkiem: „Szkoda”! ”
„Cały wysiłek ludzkich społeczności skierowany jest na zniszczenie jednostek genialnych, ponieważ przewyższają one o głowę innych ludzi, a to uznawane jest - jeśli nie za zbrodnię - to przynajmniej za chorobę i za coś całkowicie sprzecznego z pojęciem społeczeństwa: za przyczynę anarchii. Hańba i śmierć temu, kto jest zbyt wysoki!”
„Nie darz nienawiścią nikogo, nawet złych ludzi. Żałuj ich: nigdy nie zaznają jedynej pociechy w naszym smutnym życiu: czynienia dobra”.

[edytuj] Ważniejsze dzieła

Le Calvaire (1886).
L'Abbé Jules (Ksiądz Juliusz) (1888).
Sébastien Roch (Sebastian) (1890) (polskie wydanie - 1960)
Dans le ciel (1893)(pierwsze wydanie książkowe -1989).
Les Mauvais bergers (1897).
Le Jardin des supplices (Ogród udręczeń) (1899).
Le Journal d'une femme de chambre (Dziennik panny służącej) (1900; 1. polskie wydanie pt. Pamiętnik panny służącej – 1909).

Kartki z notatnika nerwowca, 1910

Les 21 jours d'un neurasthénique (Kartki z notatnika nerwowca) (1901).
Les affaires sont les affaires (Interes interesem, Interes przede wszystkim) (1903).
Farces et moralités (1904).
La 628-E8 (1907).
Le Foyer (Ognisko) (1908).
Dingo (1913).
Contes cruels (1990).
Lettres de l'Inde (1991).
L'Affaire Dreyfus (1991).
Combats esthétiques (1993).
L'Amour de la femme vénale (1994).
Œuvre romanesque (2000-2001).
Correspondance générale (2003-2005).
Combats littéraires (2006).

[edytuj] Bibliografia

Pierre Michel - Jean-François Nivet, Octave Mirbeau, l'imprécateur au coeur fidèle, Séguier, 1990.
Pierre Michel, Les Combats d'Octave Mirbeau, Besançon, 1995.
Samuel Lair, Mirbeau et le mythe de la Nature, Presses universitaires de Rennes, 2004.
Cahiers Octave Mirbeau, n° 1-14, 1994-2007.