Ostatni kurs

Z Wikipedii

Ostatni kurs
Afisz kinowy
Gatunek	kryminalny
Kraj produkcji	Polska
Data premiery	6 sierpnia 1963
Czas trwania	90 minut
Produkcja
Reżyseria	Jan Batory
Scenariusz	Joe Alex
Muzyka	Adam Walaciński
Zdjęcia	Antoni Wójtowicz
Scenografia	Roman Wołyniec
Kostiumy	Tatiana Manżett
Montaż	Krystyna Batory
Produkcja	Zespół Realizatorów Filmowych "Syrena"

Ostatni kurs – film kryminalny produkcji polskiej z 1963 roku, w reżyserii Jana Batorego.

Spis treści 1 Obsada 2 Fabuła 3 Produkcja filmu 3.1 Aktorzy 4 Ocena krytyki 5 Ciekawostki 5.1 Scenariusz 5.2 Inne 6 Przypisy 7 Bibliografia 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Obsada

• Stanisław Mikulski – Henryk Kowalski
• Barbara Rylska – piosenkarka Krystyna
• Magdalena Sokołowska – Marysia, narzeczona Henryka
• Wieńczysław Gliński – porucznik MO Szymański
• Adolf Chronicki – Burycz, dyrektor garbarni
• Tadeusz Gwiazdowski – taksówkarz Kazik Górski, wspólnik Kowalskiego
• Emil Karewicz – barman Jurek
• Hugo Krzyski – kapitan MO Radzikowski
• Tadeusz Kosudarski – "Czarny"
• Ryszard Pietruski – Adam, kierownik "Oriona"
• Roman Sykała – dyrektor
• Leon Załuga – taksówkarz

[edytuj] Fabuła

Milicja w Gdyni poszukuje sprawcy dwóch morderstw taksówkarzy. Taksówkarze w Trójmieście są wystraszeni, ale próbują mimo to normalnie pracować. Jednym z nich jest Henryk Kowalski, który ze swoim zmiennikiem Kazikiem Górskim, jeździ starym Citroënem. Obaj zbierają pieniądze na nowe auto. Henryk odprowadzając w nocy narzeczoną do domu, przypadkowo staje w obronie napadniętej na ulicy piosenkarki. Tymczasem dochodzi do trzeciego zabójstwa.

[edytuj] Produkcja filmu

Pierwowzorem filmu była powieść kryminalna Macieja Słomczyńskiego Śmierć i Kowalski z 1962 roku (pierwodruk w odcinkach w "Expressie Wieczornym"). W początkowej fazie produkcji zakładano, że film bedzie miał taki sam tytuł, jednak już po rozpoczęciu realizacji zdjęć zmieniony został na Ostatni kurs.

Zgodnie z książkowym oryginałem akcję filmu osadzono w Gdyni. Zdjęcia plenerowe realizowane były w Gdyni od października do grudnia 1962. Na ekranie pojawiły się m.in. takie charakterystyczne elementy miasta jak dworzec kolejowy, czy taras widokowy na Kamiennej Górze. Do zdjęć we wnętrzach, poza nielicznymi wyjątkami^[1], wybudowano dekoracje w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi (kawiarnia "Orion", mieszkanie Kowalskiego, willa w Orłowie).

[edytuj] Aktorzy

Magdalena Sokołowska w czasie realizacji filmu była studentką drugiego roku krakowskiej szkoły teatralnej. Barbara Rylska na ekranie nosiła blond perukę. Ze względu na to, że wiele scen rozgrywa się w czasie deszczu, aktorzy w czasie ich kręcenia używali zakładanych pod odzież specjalnych plastikowych osłon, które miały uniemożliwić ciągły kontakt wody ze skórą. W scenie pogrzebu Kazika wzięli udział jako statyści autentyczni gdyńscy taksówkarze.

[edytuj] Ocena krytyki

Reżyser filmu zapowiadał w trakcie zdjęć:

Chciałbym zrobić ten film w konwencji angielskich filmów sensacyjnych: nastrój grozy, prawie "horror", ale jednocześnie lekkie przymrużenie oka.^[2]

Zdaniem Marii Oleksiewicz z tygodnika "Film", nasycenie Ostatniego kursu specyficznym czarnym humorem uczyniło obraz lepszym:

Reżyser Jan Batory (...) w miarę atrakcyjnie i przejrzyście opowiada tę sensacyjną historyjkę, umiejętnie dozuje napięcie(...) i zamyka film ironiczną pointą. (...) Batory natomiast nie rezygnując z minimum obserwacji ujął tekst w jakiś cudzysłów i potraktował go z lekkim przymrużeniem oka.^[3]

Krytyka zestawiała Ostatni kurs z Dotknięciem nocy Stanisława Barei i Zbrodniarzem i panną Janusza Nasfetera, na ich tle oceniając fabułę filmu Batorego jako nowatorską i drobiazgowo przemyślaną, a narrację filmu jako wartką i wciągającą.

Zwracano także uwagę na wątek dyrektorów dokonujących malwersacji finansowych w podległych im przedsiębiorstwach, temat szczególnie nagłaśniany i piętnowany w tamtym okresie (czego apogeum była afera mięsna).

[edytuj] Ciekawostki

[edytuj] Scenariusz

• Oba utwory, pierwowzór i jego ekranizacja, różnią się głównie drobnymi elementami dotyczącymi bohaterów, jak imiona i nazwiska (np. narzeczona Kowalskiego w książce to Marlena, w filmie Marysia, książkowy porucznik MO Sękowski w filmie nazywa się Szymański), czy miejsce pracy (femme fatale – w książce Helena, urzędniczka na poczcie na Grabówku, w filmie Krystyna, piosenkarka w nocnym klubie). W książce Kowalski poznaje przypadkowo szefową bandy dopiero pod koniec opowieści, w filmie już w pierwszych scenach i ich znajomość jest o wiele bardziej zażyła i istotna dla intrygi.
• Maciej Słomczyński scenariusz do filmu podpisał pseudonimem Joe Alex, pomimo że książkę Śmierć i Kowalski sygnował drugim pseudonimem "Kazimierz Kwaśniewski". Taka sama sytuacja miała miejsce przy filmach Gdzie jest trzeci król? i Zbrodniarz i panna (choć tu najpierw był scenariusz filmowy Joe Alexa, a dwa lata potem powieść K. Kwaśniewskiego).

[edytuj] Inne

• Ulica Zielona, przy której rozgrywa się wiele scen w filmie (i w książce) została przez Słomczyńskiego ulokowana w Orłowie. Od lat 30. ulica taka istnieje w Gdyni naprawdę, tylko że w dzielnicy Oksywie.
• W książce taksówką użytkowaną wspólnie przez Kowalskiego i Kitę jest Opel o numerze bocznym 448, "najprawdopodobniej weteran drugiej wojny światowej (...), rozklekotany, stary."^[4]. W filmie taksówka ma numer 488 i jest to Citroën Traction Avant, model 11 CV. Produkowane od 1934 do 1957 roku auta, na polskim rynku były eksploatowane pod oznaczeniem BL 11 i cieszyły się raczej ponurą sławą, ponieważ pod koniec lat 40. i na początku lat 50. były to pojazdy służbowe Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W takim kontekście wspominają o nich bohaterowie opowiadania Jerzego S. Stawińskiego, które rozgrywa się w Warszawie w 1950 roku:

„	– No i co? – zapytałem. – Nic. Jak dotąd nic. Ale znowu kogoś przesłuchiwali. Sprawa toczy się swym nieuchronnym trybem. To już tylko kwestia godzin... Wydaje mi się, że jestem śledzony. – E, to chyba złudzenie... – uśmiechnąłem się, ale dreszcz przeszedł mi przez krzyże. – Chyba nie – odparł. – Ciągle jeździ za mną czarna cytryna. Czasami, jak idę chodnikiem, sunie powoli przy brzegu o parę kroków z tyłu. Wszyscy znali czarne citroëny, pędzące często przez miasto. Były to szybkie samochody i świetnie trzymały się drogi.	”
— Jerzy Stefan Stawiński, Sprawa holenderska, Gdańsk 2001, str. 10.

Sytuacja przedstawiona na ekranie jest bardzo prawdopodobna: po zakończeniu użytkowania citroënów BL 11 przez organa bezpieczeństwa, samochody te faktycznie sprzedawane były taksówkarzom, jak i prywatnym nabywcom^[5].

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Jerzy Peltz, Roman Sumik, Przygody reportera na planie filmu kryminalnego, "Film", 1962, nr 52, s. 10.
• Maria Oleksiewicz, Kryminał z odrobiną autentyku, "Film", 1963, nr 33, s. 5.

[edytuj] Zobacz też

• Film noir

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Ostatni kurs w bazie filmpolski.pl