Pan Samochodzik

Z Wikipedii

Pan Samochodzik
Twórca	Zbigniew Nienacki
Grany przez	Jan Machulski Stanisław Mikulski Marek Wysocki Piotr Krukowski
Informacje
Imię i nazwisko	Tomasz N. N.
Przydomek	Pan Samochodzik
Płeć	mężczyzna
Specjalność	detektyw
Zawód	historyk sztuki
Narodowość	Polak

Pan Samochodzik – Tomasz N.N., barwna postać literacka stworzona przez Zbigniewa Nienackiego i główny bohater serii powieści przygodowych tego autora pt. Pan Samochodzik i ....

Spis treści 1 Charakterystyka bohatera 2 Tomy autorstwa Zbigniewa Nienackiego 3 Tomy autorstwa innych pisarzy 4 Ekranizacje 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Charakterystyka bohatera

Literacki Pan Samochodzik przejął wiele cech Zbigniewa Nienackiego (właściwie Zbigniewa Tomasza Nowickiego). Imię Tomasz jest drugim imieniem autora, natomiast inicjały nazwiska bohatera N.N. kojarzą się z nazwiskiem i pseudonimem pisarza (Nowicki-Nienacki). Litery te mogą też nawiązywać do łacińskiego skrótu nomen nescio (łac. imienia nie znam), stosowanego w dokumentach sądowych jako określenie osoby nieznanej. W trzech pierwszych powieściach Tomasz (nie występujący jeszcze jako Pan Samochodzik) pracuje jako dziennikarz, który interesuje się historią i archeologią. Taką właśnie pracę wykonywał Nienacki. Również zawarte opisy wyglądu zewnętrznego i pewne słabostki bohatera utożsamiają go z pisarzem.

Tytułowy Pan Samochodzik jest historykiem sztuki, pracownikiem Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki. Pracuje na stanowisku osoby ds. "specjalnych poruczeń", którego zadaniem jest rozwiązywanie różnych spraw związanych z kradzieżą, przemytem czy fałszerstwem dzieł sztuki. Faktycznie okazuje się detektywem, który często wykazuje się wiedzą z dziedziny historii, archeologii, historii sztuki, żeglarstwa, ekologii, a nawet wędkarstwa i poezji ludowej. Z tego powodu do Pana Samochodzika czasem przyrównuje się Roberta Langdona, Dirka Pitta lub Indianę Jonesa.

Pan Samochodzik jako urzędnik jest osobą całkowicie pogodzoną z PRL-owskim systemem, w którym przyszło mu żyć. Ma dobre relacje z Milicją Obywatelską, a nawet raz sam występuje jako członek ORMO. Niemal w każdej części stoi na straży obowiązków obywatelskich (zwłaszcza w sprawie niszczenia zabytków i ochrony przyrody). Robi to jednak z lekkością i humorem, cechującym pisarstwo Nienackiego. Umoralnianie wszystkich dokoła nie przeszkadza Panu Samochodzikowi być nałogowym palaczem tytoniu. Unika alkoholu, chętnie natomiast pije mocną herbatę i kawę. Jedynym przypadkiem nadużycia alkoholu przez Tomasza NN jest dwukrotna, nadmierna konsumpcja wina porzeczkowego w powieści Uroczysko.

Tomasz N.N. swoje przezwisko zawdzięcza niezwykłemu wehikułowi. Jest to pokraczny, ale niesamowity, odziedziczony po wujku-wynalazcy samochód, zbudowany na bazie rozbitego Ferrari 410 Superamerica, który oprócz rozwijania wielkich prędkości potrafi także pływać i kryje wiele innych wynalazków.

Szefem Pana Samochodzika jest dyrektor Marczak, poprzez którego otrzymuje detektywistyczne zadania. Panu Tomaszowi często towarzyszą przyjaciele, zwykle bardzo młodzi (często są to trzej harcerze) oraz inteligentne i piękne kobiety lub nieco młodsze, zadziorne dziewczyny. Poza tym w każdej części pojawia się grono barwnych postaci. Głównym przeciwnikiem pana Tomasza N.N. jest Waldemar Batura, historyk sztuki, niegdyś bliski kolega ze studiów, później handlarz antyków, czasem złodziej i przemytnik.

[edytuj] Tomy autorstwa Zbigniewa Nienackiego

W pierwszych trzech powieściach, Tomasz, pierwowzór Pana Samochodzika, nie jest jeszcze historykiem sztuki, ale dziennikarzem. Są to:

• Uroczysko (wyd. 1957)
• Skarb Atanaryka (wyd. 1960)
• Pozwolenie na przywóz lwa (wyd. 1961)

W latach 1964-1985 Zbigniew Nienacki napisał i wydał 12 przygód Pana Samochodzika (kolejność i tytuł według daty pierwszego wydania):

• Wyspa Złoczyńców (wyd. 1964)
• Pan Samochodzik i templariusze (wyd. 1966)
• Księga strachów (wyd. 1967)
• Niesamowity dwór (wyd. 1970)
• Nowe przygody Pana Samochodzika (wyd. 1970)
• Pan Samochodzik i zagadki Fromborka (wyd. 1972)
• Pan Samochodzik i Fantomas (wyd. 1973)
• Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic (wyd. 1975)
• Pan Samochodzik i Winnetou (wyd. 1976)
• Pan Samochodzik i Niewidzialni (wyd. 1977)
• Pan Samochodzik i złota rękawica (wyd. 1979)
• Pan Samochodzik i człowiek z UFO (wyd. 1985)

Pierwotnie wszystkie części ukazywały się jako oddzielne powieści, w różnych wydawnictwach (głównie "Nasza Księgarnia") i różnej szacie graficznej. Nie zawsze też kolejność wydania pokrywała się z kolejnością napisania książki lub wewnętrzną chronologią.

W latach 1980-1987 olsztyńskie wydawnictwo "Pojezierze" jako pierwsze uporządkowało i wznowiło wszystkie części w jednorodnej szacie graficznej (tzw. "biała seria"). Poprawioną przez autora serię ilustrował Szymon Kobyliński (za wyjątkiem części 8). "Biała seria" cieszyła się wielką popularnością czytelników (każdy tom osiągnął nakład ponad 100 tys. egz.). Numeracja w "białej serii" nieco różni się od kolejności podanej według pierwszego wydania:

• 1. Wyspa Złoczyńców
• 2. Pan Samochodzik i templariusze
• 3. Księga strachów
• 4. Niesamowity dwór
• 5. Nowe przygody Pana Samochodzika
• 6. Pan Samochodzik i Fantomas
• 7. Pan Samochodzik i zagadki Fromborka
• 8. Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic
• 9. Pan Samochodzik i Winnetou
• 10. Pan Samochodzik i niewidzialni
• 11. Pan Samochodzik i złota rękawica
• 12. Pan Samochodzik i człowiek z UFO

Po sukcesie "białej serii" wydawnictwo "Pojezierze" w roku 1988 zaczęło wznawiać powieści o Panu Samochodziku w nowych okładkach (tak zwana "kolorowa seria"). Do roku 1991, w którym upadło wydawnictwo, wydano 7 tomów. "Kolorową serię" dokończyło w 1992 wydawnictwo "Euro", założone przez byłych pracowników "Pojezierza".

Zarówno "biała", jak i "kolorowa seria" są traktowane przez miłośników Pana Samochodzika, jako swoisty "kanon".

W latach 1993-1996 Oficyna Wydawnicza "Warmia" z Olsztyna (powstała z przekształcenia się spółki "Euro") we współpracy z Zbigniewem Nienackim wznowiła serię Pan Samochodzik i... (ze względu na szatę graficzną, zwana "czarną serią"). Nienacki postanowił włączyć do niej, również trzy wcześniejsze powieści o przygodach Tomasza. Zostały one nieco poprawione przez pisarza, aby jako prequele pasowały do serii. Pierwszy chronologicznie tom nosi numer "0" gdyż decyzja o jego włączeniu do serii zapadła już po rozpoczęciu druku.

W notce zamieszczonej w drugim tomie autor i wydawcy wyjaśnili, że seria została "poprawiona i uzupełniona" oraz że "niektórym tomom przywrócono pierwotne, oryginalne tytuły, takie, jakie leżały w zamierzeniach literackich autora, ale zostały zmienione przez poprzednich wydawców". W niektórych tomach poprawki ograniczyły się do uwspółcześnienia stopni policyjnych i zmiany nazw milicja na policja, co przy pozostawieniu reszty oryginalnej rzeczywistości PRLu może być odbierane jest przez niektórych czytelników jako groteskowe. Nieco zmieniono również kolejność tomów. Powieści Pan Samochodzik i... w "czarnej serii" wydawnictwa Warmia:

0. Pierwsza przygoda Pana Samochodzika (dawniej: Pozwolenie na przywóz lwa)
1. Pan Samochodzik i skarb Atanaryka (dawniej: Skarb Atanaryka)
2. Pan Samochodzik i święty relikwiarz (dawniej: Uroczysko)
3. Pan Samochodzik i Wyspa Złoczyńców
4. Pan Samochodzik i templariusze
5. Pan Samochodzik i niesamowity dwór
6. Pan Samochodzik i Kapitan Nemo (dawniej: Nowe przygody Pana Samochodzika)
7. Pan Samochodzik i Fantomas
8. Pan Samochodzik i zagadki Fromborka
9. Pan Samochodzik i dziwne szachownice (dawniej: Księga strachów)
10. Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic
11. Pan Samochodzik i Winnetou
12. Pan Samochodzik i Niewidzialni
13. Pan Samochodzik i złota rękawica
14. Pan Samochodzik i Nieśmiertelny (dawniej: Pan Samochodzik i człowiek z UFO)

W latach 1996-2001 całą serię 15 powieści wydał "Świat Książki". Poza okładką i szatą graficzną, powielono wszystkie zmiany "czarnej serii". Pojedyncze tomy wydały ostatnio również inne wydawnictwa.

Zbigniew Nienacki przed śmiercią pracował nad nowym tomem pt. Nieuchwytny kolekcjoner. Została ona dokończona, zgodnie z wcześniejszą sugestią Nienackiego, przez jego przyjaciela Jerzego Ignaciuka i wydana przez "Warmię" w 1997 r. W serii wydano też nie mającą pierwotnie nic wspólnego z Panem Samochodzikiem młodzieńczą powieść Nienackiego z lat 50. Zabójstwo Herakliusza Pronobisa, przerobioną przez Ignaciuka. Stąd lista powiększyła się o dwie powieści:

15. Nieuchwytny kolekcjoner, Nienacki/Ignaciuk, 1997 (książka dokończona pośmiertnie, wydana pod nazwiskiem Nienacki)
16. Testament rycerza Jędrzeja, Nienacki/Ignaciuk, 1997 (książka napisana przez Jerzego Ignaciuka na podstawie powieści Nienackiego pt. Zabójstwo Herakliusza Pronobisa, wydana pod nazwiskiem Nienackiego)

[edytuj] Tomy autorstwa innych pisarzy

Po śmierci Zbigniewa Nienackiego olsztyńskie Wydawnictwo "Warmia" uzyskało od spadkobierców autora zgodę na kontynuowanie serii. Zadanie powierzono cenionemu przez Nienackiego pisarzowi Jerzemu Ignaciukowi (pod pseudonimem Jerzy Szumski), który uwspółcześnił realia, zachowując jednocześnie konwencję klasycznych "samochodzików". Odtąd Tomaszowi N.N. towarzyszy młodszy pomocnik, Paweł Daniec, były komandos i również historyk sztuki (jest on również narratorem większości nowych powieści). Wysportowany i błyskotliwy Daniec z założenia miał być przeciwieństwem Pana Samochodzika, jednak w najnowszych pozycjach coraz bardziej przypomina swojego mistrza. Postać ta wzbudziła kontrowersje wśród miłośników oryginalnej twórczości Zbigniewa Nienackiego, podobnie jak pomysł zastąpienia słynnego wehikułu nowoczesnym jeepem (w najnowszych książkach wehikuł powrócił).

Z czasem oprócz Ignaciuka-Szumskiego kontynuacją serii zajęli się inni pisarze. Po śmierci Ignaciuka powieści pisała głównie trójka: Olszakowski, Miernicki i Niemirski, z których każdy nadał postaciom swój charakterystyczny rys. Ostatnio do współpracy przy "samochodzikach" zaproszono kilka nowych osób.

Pisarze kontynuacji "Pana Samochodzika" (wszyscy publikują pod pseudonimami):

• Jerzy Szumski (właściwie Jerzy Ignaciuk) – 4 powieści
• Tomasz Olszakowski (Andrzej Pilipiuk) – 19 powieści
• Sebastian Miernicki (Sebastian Mierzyński) – 26 powieści
• Arkadiusz Niemirski – 16 powieści
• Jakub Czarny – 4 powieści
• Iga Karst – 3 powieści
• Jacek Mróz (Józef Rojek) – 2 powieści
• Józef Burny (Józef Burniewicz) – 2 powieści
• Krzysztof Zagórski – 2 powieści
• Maciek Horn – 1 powieść
• Marek Żelech (Marek Żelkowski) - 1 powieść

W serii ukazały się następujące pozycje:

17. Kindżał Hasan-Beja, Jerzy Szumski, styczeń 1997
18. Bursztynowa Komnata (2 tomy), Jerzy Szumski, styczeń 1998
19. Złoto Inków (2 tomy), Jerzy Szumski, styczeń 1999
20. Arka Noego, Tomasz Olszakowski, styczeń 1999
21. Rubinowa Tiara, Tomasz Olszakowski, styczeń 1999
22. Twierdza Boyen, Sebastian Miernicki, 1999
23. Floreny z Zalewa, Jerzy Szumski, 2000
24. Tajemnice warszawskich fortów, Tomasz Olszakowski, 2000
25. Skarby Wikingów (2 tomy), Arkadiusz Niemirski, 2000
26. Zaginiony pociąg, Tomasz Olszakowski, 2000
27. Skarb generała Samsonowa (2 tomy), Sebastian Miernicki, 2000
28. Sekret alchemika Sędziwoja, Tomasz Olszakowski, kwiecień 2001
29. Kaukaski Wilk, Sebastian Miernicki, kwiecień 2001
30. Arsen Lupin (2 tomy), Arkadiusz Niemirski, lipiec 2001
31. Zaginione poselstwo, Tomasz Olszakowski, październik 2001
32. Skrytka Tryzuba, Sebastian Miernicki, październik 2001
33. Łup barona Ungerna, Tomasz Olszakowski, grudzień 2001
34. Amerykańska przygoda, Arkadiusz Niemirski, marzec 2002
35. Europejska przygoda, Arkadiusz Niemirski, marzec 2002
36. Zagubione miasto, Tomasz Olszakowski, kwiecień 2002
37. Wilhelm Gustloff, Sebastian Miernicki, kwiecień 2002
38. Przemytnicy, Arkadiusz Niemirski, czerwiec 2002
39. Wynalazek inżyniera Rychnowskiego, Tomasz Olszakowski, czerwiec 2002
40. Potomek szwedzkiego admirała, Tomasz Olszakowski, czerwiec 2002
41. Operacja Królewiec, Sebastian Miernicki, wrzesień 2002
42. Ikona z Warszawy, Tomasz Olszakowski, wrzesień 2002
43. Buzdygan hetmana Mazepy, Sebastian Miernicki, wrzesień 2002
44. Czarny książę, Tomasz Olszakowski, grudzień 2002
45. Fałszerze, Arkadiusz Niemirski, grudzień 2002
46. Bractwa rycerskie, Sebastian Miernicki, grudzień 2002
47. Więzień Jasnej Góry, Tomasz Olszakowski, styczeń 2003
48. Zagadka kaszubskiego rodu, Arkadiusz Niemirski, styczeń 2003
49. Pruska korona, Sebastian Miernicki, luty 2003
50. Brązowy notes, Tomasz Olszakowski, kwiecień 2003
51. Krzyż lotaryński, Arkadiusz Niemirski, kwiecień 2003
52. Szaman, Sebastian Miernicki, kwiecień 2003
53. Gocki książę, Sebastian Miernicki, 2003
54. Stara księga, Arkadiusz Niemirski, 2003
55. Relikwia krzyżowca, Sebastian Miernicki, listopad 2003
56. Adam z Wągrowca, Tomasz Olszakowski, listopad 2003
57. Złoty Bafomet, Arkadiusz Niemirski, listopad 2003
58. Baszta Nietoperzy, Jacek Mróz, 2003
59. Rodzinny talizman, Józef Burny, 2003
60. Pasażer Von Steubena, Sebastian Miernicki, grudzień 2003
61. Zakładnicy, Arkadiusz Niemirski, 2004
62. Zamek Czocha, Sebastian Miernicki, 2004
63. Mumia egipska, Tomasz Olszakowski, marzec 2004
64. Diable wiano, Tomasz Olszakowski, maj 2004
65. Joannici, Sebastian Miernicki, maj 2004
66. Kradzież w Nieporęcie, Arkadiusz Niemirski, 2004
67. Królewska baletnica, Sebastian Miernicki, październik 2004
68. Relikwiarz świętego Olafa, Tomasz Olszakowski, październik 2004
69. Strachowisko, Józef Burny, październik 2004
70. Rękopis z Poznania, Jacek Mróz, styczeń 2005
71. Włamywacze, Arkadiusz Niemirski, 2005
72. Siódmy wojownik, Sebastian Miernicki, 2005
73. Sztolnia "Hexe", Sebastian Miernicki, 2005
74. Wawelskie regalia, Krzysztof Zagórski, 2005
75. Projekt "Chronos", Arkadiusz Niemirski, 2005
76. Perły księżnej Daisy, Iga Karst, wrzesień 2005
77. Zamek w Chęcinach, Tomasz Olszakowski, wrzesień 2005
78. Przesyłka z Petersburga, Sebastian Miernicki, grudzień 2005
79. Szyfr profesora Kraka, Sebastian Miernicki, grudzień 2005
80. Święty Graal, Arkadiusz Niemirski, kwiecień 2006
81. Listy Mikołaja Kopernika, Sebastian Miernicki, kwiecień 2006
82. Atlantyda, Arkadiusz Niemirski, kwiecień 2006
83. Zamek w Malborku, Sebastian Miernicki, październik 2006
84. Knyszyńskie klejnoty, Krzysztof Zagórski, październik 2006
85. Wyspa Sobieszewska, Sebastian Miernicki, październik 2006
86. Podziemia Wrocławia, Iga Karst, luty 2007
87. Truso, Maciek Horn, luty 2007
88. "Lalka", Jakub Czarny, luty 2007
89. Janosik, Sebastian Miernicki, czerwiec 2007
90. Zamek w Baranowie Sandomierskim, Sebastian Miernicki, 2007
91. Zamek w Rynie, Sebastian Miernicki, 2007
92. Pałac Kultury i Nauki, Jakub Czarny, listopad 2007
93. El Greco, Jakub Czarny, listopad 2007
94. Wyklęci mistrzowie, Jakub Czarny, kwiecień 2008
95. Eldorado, Iga Karst, kwiecień 2008
96. Toruńska tajemnica, Marek Żelech, kwiecień 2008

[edytuj] Ekranizacje

Na podstawie książek o przygodach Pana Samochodzika autorstwa Zbigniewa Nienackiego powstały cztery filmy fabularne i serial telewizyjny:

• Wyspa Złoczyńców (1965, reż. Stanisław Jędryka) na podstawie tomu Wyspa Złoczyńców
• Samochodzik i templariusze (1971, reż. Hubert Drapella, 5 odcinków) na podstawie tomu Pan Samochodzik i templariusze
• Pan Samochodzik i niesamowity dwór (1986, reż. Janusz Kidawa) na podstawie tomu Niesamowity dwór
• Pan Samochodzik i praskie tajemnice (1988 reż. Kazimierz Tarnas) na podstawie tomu Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic
• Latające machiny kontra Pan Samochodzik (1991, reż. Janusz Kidawa) na podstawie tomu Pan Samochodzik i złota rękawica

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Internetowy Klub Nienackofanów (wszystko o Zbigniewie Nienackim i jego twórczości)
• Strona miłośnika serii "Pan Samochodzik" z charakterystyką bohatera i niektórych powieści
• Strona Wydawnictwa Warmia, które wydaje utwory Zbigniewa Nienackiego

---