Patrolowiec
Z Wikipedii
Patrolowiec (okręt patrolowy, kuter patrolowy, rzadziej dozorowiec pogranicza) to jednostka pływająca, wojskowa lub cywilna, której podstawowym przeznaczeniem jest pełnienie służby patrolowej lub dozorowej na wyznaczonym akwenie. W czasie pokoju patrolowce służą zazwyczaj do ochrony granic morskich i strefy ekonomicznej państwa.
Chociaż powszechnie jednostki tego rodzaju określa się jako okręty, jedynie część patrolowców jest okrętami w ścisłym sensie - jednostkami w służbie marynarki wojennej, natomiast są one powszechnie używane także przez państwowe formacje paramilitarne, jak, w zależności od państwa: straż graniczna, straż wybrzeża, policja, żandarmeria, służba celna lub inne. W czasie pokoju służą one przede wszystkim do ochrony granicy morskiej przed nielegalnym przekraczaniem i przemytem, ochrony przestrzegania prawa w strefie ekonomicznej państwa (zwłaszcza ochrony łowisk przed nielegalnym połowem), a także w ograniczonym zakresie do prowadzenia akcji ratunkowych na morzu. Podczas wojny okręty patrolowe służą natomiast przede wszystkim do wykrywania obecności okrętów przeciwnika, ochrony transportu i konwojów, głównie w strefie przybrzeżnej, a część z nich w pewnym zakresie także do zwalczania okrętów podwodnych, rzadziej do walki z lekkimi okrętami i lotnictwem. Czasami mają środki obserwacji technicznej do wykrywania zanurzonych okrętów podwodnych. W tym kierunku, z okrętów patrolowych wyewoluowała bardziej wyspecjalizowana klasa ścigaczy okrętów podwodnych.
Z powodu różnych stawianych przed nimi zadań, patrolowce różnią się od siebie znacznie charakterystykami i uzbrojeniem i trudno mówić z tej racji o typowych parametrach. Przede wszystkim, mogą to być jednostki różnej wielkości - od kilkudziesięciu do aż ok. 2000 ton wyporności, aczkolwiek najczęściej wynosi ona 200-500 ton. Małe jednostki, o wyporności kilkadziesiąt lub kilkanaście ton, określane są zazwyczaj jako kutry patrolowe. Patrolowce budowane jako okręty wojenne i jako jednostki cywilne różnią się często od siebie konstrukcją, aczkolwiek, zwłaszcza w ostatnich latach, pojawiła się tendencja do oferowania takich samych jednostek dla służb cywilnych i wojska, o mniejszych możliwościach bojowych, lecz bardziej ekonomicznych w budowie i eksploatacji. Już wcześniej jednak z reguły, przy konstruowaniu okrętów patrolowych kładziono nacisk na prostotę i taniość konstrukcji, a nie na właściwości bojowe, które w tej klasie okrętów są cechą drugorzędną. Z reguły patrolowce jako okręty wojenne są mało liczną klasą okrętów podczas pokoju, chyba, że marynarka wojenna wykonuje zadania ochrony granic (jak np. w Polsce przed 1991), natomiast znacznie rosła ich liczebność podczas wojen, w związku z pojawiającymi się potrzebami. Oprócz specjalnie budowanych jednostek, na patrolowce przebudowywano starsze okręty innych klas (np. torpedowce), a często statki cywilne, zwłaszcza holowniki, trawlery i kutry rybackie, w najprostszym wariancie, przez dodanie lekkiego uzbrojenia (bywały one też określane jako pomocnicze patrolowce).
Patrolowce najczęściej nie dysponują wysoką prędkością, jak na okręty - od kilkunastu do poniżej 30 węzłów, rzadziej zdarzają się jednostki szybsze lub wolniejsze.
Uzbrojenie patrolowców bywa różne - od jedynie karabinów maszynowych, przez działka małokalibrowe do pojedynczych armat kalibru ok. 76 mm, jest ono jednak na ogół słabe. Najczęściej wojenne okręty patrolowe uzbrojone są w kilka małokalibrowych działek przeciwlotniczych (20-40 mm), ewentualnie także bomby głębinowe. Na ogół nie stosuje się uzbrojenia rakietowego (zbliżone okręty tak uzbrojone klasyfikuje się już jako kutry rakietowe lub korwety). Uzbrojenie cywilnych patrolowców często ogranicza się do broni maszynowej, czasami nawet przenośnej. Część większych powojennych jednostek tej klasy, zarówno wojskowych, jak cywilnych, może przenosić śmigłowiec pokładowy. Częstym wyposażeniem współczesnych jednostek, zwłaszcza cywilnych, są szybkie łodzie inspekcyjne i pościgowe, przenoszone na pokładzie i spuszczane na wodę.
Klasyfikacja okrętów patrolowych nie jest jednolita na świecie. W Polsce po wojnie wyróżniano kutry patrolowe oraz większe dozorowce pogranicza (wyporności rzędu od 100 do kilkuset ton, nie należy utożsamiać ich z dozorowcami), po czym w miejsce tych ostatnich pojawiła się terminologia: okręt patrolowy. W ZSRR i Rosji dozorowcami (storożewoj korabl) nazywano jednak znacznie większe okręty wojenne - korwety i fregaty. Z kolei w USA okręty patrolowe Straży Wybrzeża, nawet duże, określane są tradycyjnie jako cutter (kuter). Obecnie wyróżniana jest za współczesną terminologią anglojęzyczną klasa OPV (offshore patrol vessel) - okręt patrolowy działania pełnomorskiego i IPV (inshore patrol vessel) - przybrzeżny okręt patrolowy.