Povilas Plechavičius

Z Wikipedii

Povilas Plechavičius (ur. 1 lutego 1890 w majątku koło Możejek na Żmudzi, zm. 19 grudnia 1973 w Chicago) - generał litewski.

[edytuj] Młodość i początki kariery na Litwie

Urodził się na Żmudzi w rodzinie o polskich korzeniach (w niektórych źródłach podaje się polski odpowiednik nazwiska Paweł Plechowicz). Żoną Plechavičiusa była Polka Joanna Lesiecka (Plechavičienė). W 1908 r. ukończył gimnazjum w Moskwie, później uczył się w tamtejszych Instytucie Handlowym, by w 1914 r. ukończyć Wojskową Szkołę Kawalerii w Moskwie. W czasie I wojny świattowej walczył w armii rosyjskiej na frontach niemieckim, austriackim i tureckim. Po rewolucji w 1917 r. współpracował z wojskami białej Rosji, walczył w Donbasie i na Kaukazie.

W 1920 r. powrócił na Litwę, zaciągnął się do nowo utworzonej armii młodego państwa, szybko się wybijając. W 1922 r. wysłano go na kurs wojskowy do Pragi, który ukończył na począku 1926 r. Był dobrze zapowiadającym się oficerem niepodległej Litwy.

W grudniu 1926 r. wziął udział w zamachu wojskowym na demokratycznie wybrane władze - przeprowadził go z inspiracji Antanasa Smetony. Do 1928 r. kierował litewskim sztabem generalnym, potem przeszedł w stan spoczynku.

[edytuj] Działalność w czasie II wojny światowej

Na początku wojny światowej nie angażował się politycznie, ani wojskowo. Dopiero w listopadzie 1943 r. wziął udział w konwencji kilkudziesięciu działaczy litewskich, na której uzgodniono, że Litwini poprą utworzenie narodowych sił zbrojnych pod nazwą Lietuvos Vėtinė Rinktinė (LVR). Komendantem formacji został P. Plechavičius, który wraz z patriotycznie nastawionymi działaczami litewskimi uznał zmianę sytuacji na froncie niemiecko-radzieckim za szansę na odbudowę litewskiej państwowości. 13 lutego 1944 r. zostało podpisane porozumienie o utworzeniu LVR.

16 lutego tego roku P. Plechavičius wygłosił przez radio przemówienie, w którym wezwał ochotników do wstępowania w szeregi LVR. Inicjatywa spotkała się ze dużym społecznym poparciem i zainteresowaniem ze strony ochotników.

Oddziały litewskich nacjonalistów walczyły nie tylko z partyzantką sowiecką, ale przede wszystkim z Armią Krajową, którą uznały za główne zagrożenia dla hegemonii Litwy na Wileńszczyźnie.

1 kwietnia oddziały P. Plechavičiusa wkroczyły do Wilna. Największa ich bitwa z AK miała miejsce 13/14 maja w Murowanej Oszmiance, kiedy Litwini zostali pokonani.

9 maja Niemcy zażądali przejęcia kontroli nad oddziałami litewskimi - wobec stanowczego sprzeciwu strony litewskiej zareagowali rozwiązaniem LVR oraz aresztowaniem 15 maja P. Plechavičiusa wraz z resztą sztabu formacji i jego przewiezieniem do obozu w Salspils pod Rygą.

[edytuj] Los emigranta

Pod koniec wojny P. Plechavičius wyjechał przez Kłajpedę i zachodnie Niemcy do Stanów Zjednoczonych - pracował tam jako robotnik w stalowni. Zmarł na emigracji w Illinois w 1973 r.