Psychoza
Z Wikipedii
| Psychoza |
|
|
Psychoza (gr. psyche - umysł i osis - szaleństwo) - zaburzenie psychiczne definiowane w psychiatrii jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji rzeczywistości. Osoby które doznają stanu psychozy doświadczają, zaburzeń świadomości, spostrzegania, a ich sposób myślenia ulega zwykle całkowitej dezorganizacji. Osoba znajdująca się w stanie psychozy nie ma jej świadomości i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów, przy czym należy tu rozróżnić psychozy z zachowaną świadomością, od psychoz przejawiających się zaburzeniami świadomości.
Psychoza jest ogólnym terminem opisującym całą grupę ludzkich zachowań, które mogą mieć różne przyczyny i dlatego nie jest traktowana jako osobna jednostka chorobowa. W mowie potocznej termin ten jest często nadużywany do określania wszelkich "nienormalnych" zachowań.
Terminu tego po raz pierwszy użył Ernst von Feuchtersleben w 1845 r. Słowo to jest używane w psychiatrii głównie dla rozróżnienia stanu dezorganizacji pracy umysłu wynikającego z choroby psychicznej od podobnego w zewnętrznych przejawach stanu wynikającego z fizycznego uszkodzenia układu nerwowego.
W aktualnej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zaburzenia psychotyczne (takie, w których występuje psychoza) klasyfikowane są głównie w pozycjach F 2x i F 3x, przy czym zaburzenia z objawami psychotycznymi występują również w innych jednostkach, jak F 05 (majaczenie), czy F 06.3 (organiczne zaburzenia psychotyczne).
Spis treści |
[edytuj] Podział
[edytuj] Pod względem świadomości
Psychozy z zaburzoną świadomością charakteryzują się zwykle znanym czynnikiem etiologicznym, takim jak zatrucia, wysoka gorączka, czy odstawienie substancji od której jest się uzależnionym.
Psychozy z zachowaną świadomością polegają na zaburzeniach spostrzegania, bądź myślenia - zarówno jego formy, jak i treści. Ziegler i Levine[1] podejrzewali i starali się udowodnić, że urojenia występują u osób z wyższym, zaś omamy u osób z niższym poziomem rozwoju - co opiera się na stwierdzeniu, że omamy są bliskie zjawiskom charakterystycznym dla niedojrzałości, jak marzenia, przeżycia ejdetyczne. Natomiast dla wytworzenia spójnego systemu urojeń konieczna jest psychika rozwinięta. W ten sposób tłumaczyć można przewagę endogennych psychoz w wieku dojrzałym (jednak przed okresem inwolucyjnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, kiedy to przeważają psychozy organiczne, tzw. "starcze") w postaci urojeń, zaś psychoz w wieku młodszym jako psychoz z omamami.
[edytuj] Pod względem jakości
Psychozy z zachowaną świadomością można podzielić na psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania i psychozy dotyczące zaburzeń myślenia. Obydwa te rodzaje zaburzeń psychotycznych charakteryzuje zachowanie świadomości, choć czasem rozmowa z osobą doznającą tychże zaburzeń dostarczyć może podejrzeń, że świadomość chorego jest zaburzona: np. odpowiada nielogicznie (bądź nieprawidłowo) na pytania dotyczące jego danych osobowych, obecnego czasu, a szczególnie często na pytanie o aktualne miejsce (orientacja w miejscu). Nie wynika to z zaburzeń świadomości, tylko zwykle ze złego kontaktu, przejawiającego się niechęcią do odpowiadania na pytania, błędami wynikającymi z pochłonięcia umysłu urojeniami, czy też zrozumiałą i prawidłową niewiedzą co do miejsca w wypadku dowiezienia chorego przez karetkę do miejsca badania.
[edytuj] Psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania
Polegają na doznaniach patologicznych iluzji, bądź omamów. Iluzje polegają na zniekształceniach spostrzeżeń, jak np. przekonanie o obecności osoby siedzącej na krześle, podczas gdy obiektywnie wisi tam (na tym krześle) jedynie marynarka. Omamy polegają na spostrzeganiu czegoś, czego w ogóle nie ma w miejscu wskazanym przez doznającego, przeważnie chodzi o doznania z poszczególnych zmysłów:
- Wzrok: Omamy wzrokowe oznaczają spostrzeganie czegoś, czego realnie nie ma w miejscu wskazanym przez chorego.
- Słuch: Omamy słuchowe polegają na doświadczeniu bodźców słuchowych z zasięgu percepcji, co do którego inne osoby (badający lekarz, rodzina) stwierdzą, że nie słyszą niczego.
- Węch: Chory, przebywający w zasięgu węchu z innymi osobami, które "niczego nie czują", jest przekonany że czuje jakiś specyficzny zapach, przeważnie określany jako "smród".
- Dotyk: Doznanie, które zwykle pozostaje w opozycji dla własnych doznań (prawidłowych) wzrokowych. Chory "czuje" bodźce dotykowe, np. "łażące po nim robaki", choć ich nie widzi, tak jak otoczenie. Omamy czuciowe (dotykowe) przeważnie występują w sytuacjach o ograniczonej widoczności (noc, zgaszone wszystkie światła w pomieszczeniu w którym jest chory).
- Zmysł równowagi: w psychiatrii bez większego znaczenia.
[edytuj] Psychozy dotyczące zaburzeń myślenia
Dotyczą formy albo treści myślenia. Zaburzenia dotyczące formy dzielą się na zaburzenia toku myślenia i zaburzenia struktury myślenia. Nieprawidłowy tok myślenia polega na: spowolnieniu, przyspieszeniu, otamowaniach, natłoku, rozwlekłości, czy słowotoku. Zaburzenia treści myślenia polegają na myślach nadwartościowych, urojeniach, automatyzmach i myślach natrętnych.
[edytuj] Psychozy o wątpliwej klasyfikacji
Do zjawisk, których klasyfikacja jest wątpliwa należą omamy rzekome. Są to pozornie zaburzenia spostrzegania, jednakże charakteryzują się tym, że doznanie nie jest zgodne z miejscem jego wskazania. Przykładem omamu rzekomego jest "głos mówiący w głowie", "widok ludzi na Księżycu", "zadanie słyszane od szwagra z Gdyni (podczas gdy pacjent przebywa w Krakowie)" i podobne - doznania zmysłowe (wzrok, słuch - w odniesieniu do pozostałych zmysłów nie ma to zastosowania) dochodzące z przestrzeni, dla której "zdrowy" nie percepowałby z powodu ograniczenia znanego mu zasięgu zmysłu. Przyjmuje się, że omamy rzekome należą do zaburzeń spostrzegania, choć istnieją co do tego wątpliwości. Przeważająca część omamów rzekomych słuchowych dotyczy spostrzeżenia "głosu w głowie". Zwykle ten "głos" nakazuje wykonanie czegoś niezgodnego z naturą chorego. W trakcie zadawania szczegółowych pytań dotyczących tego doznania często okazuje się, że "głos" nie jest w istocie doznaniem słuchowym, tylko "myślowym", co jest zresztą opisane w psychopatologii jako "nasyłane myśli", albo okazuje się "własną myślą", aczkolwiek na tyle nieakceptowaną, że zostaje w świadomości "doznającego" przekształcona nieświadomie jako "głos".
[edytuj] Geneza
Na dzień dzisiejszy przyjmuje się[potrzebne źródło], że za wystąpienie psychozy odpowiada nierównowaga neuroprzekaźników w mózgu. Nie jest znana odpowiedź na pytanie skąd ta nierównowaga się bierze. Za część zaburzeń psychotycznych obarcza się nieprawidłową budowę mózgu, ocenianą na podstawie badań CT. Jednakże w ten sposób nie można wyjaśnić psychozy u osób z prawidłowym obrazem mózgu uzyskanym w badaniu CT, a osób takich jest duży odsetek. Stąd podejrzewa się[potrzebne źródło], że psychoza jest zjawiskiem patologii czynnościowej, a nie strukturalnej.
[edytuj] Leczenie
Psychozy leczy się farmakologicznie. Dodatkowo stosuje się odpowiednie metody psychoterapeutyczne, jednakże tylko pomocniczo.
Obecnie stosowane leki przeciwpsychotyczne, niezależnie od ich generacji, mają za zadanie blokowanie receptorów neuroprzekaźników w synapsach. Działanie to ma zapobiec pobudzeniom niekontrolowanym w mózgu, a co za tym idzie objawom wytwórczym.
[edytuj] Rokowanie
Rokowanie jest zależne od charakteru psychozy.
Nie istnieje (na dzień dzisiejszy)[potrzebne źródło] metoda, która pozwoliłaby na osąd dotyczący przyszłego stanu zdrowia psychicznego osoby wykazującej zaburzenia psychotyczne.
Kryterium uleczalności choroby odnosi się do wycofania jej objawów w wyniku leczenia oraz przywróceniu krytycyzmu do występujących podczas choroby przekonań (ustąpienie mylnego sądu realizującego).
[edytuj] Krytycyzm
Zwany inaczej wglądem polega na osądzie dotychczas wypowiadanych (czy też tylko myślanych) chorobowych przemyśleń w sposób "obiektywny", tj. zgodny z otoczeniem. Najlepszym przykładem krytycyzmu jest osądzenie myśli chorobowych jako bezsensownych, przez osobę która doznawała tych myśli. Wówczas można uznać osobę za "krytyczną", rokującą "wyzdrowienie", czyli stan, w którym nie przewiduje się wystąpienia psychozy w przyszłości.
Istnieje też zjawisko "krytycyzmu ograniczonego", charakteryzującego się stwierdzeniami, że jakieś zjawisko psychopatologiczne (np. urojenia) wygasło. Dla przykładu, można tu wymienić chorego, który w fazie "psychotycznej" mówi o kamerach nacelowanych na Niego, zaś po pewnym czasie stwierdza, że "kamery zostały wyłączone". Właściwie to w tej sytuacji krytycyzm nie istnieje, albowiem osoba chorująca nadal wierzy w istnienie kamer. A to, że zostały "wyłączone" jest tylko ewolucją psychozy.
[edytuj] Różnicowanie
Psychoza jest też często mylona z psychopatią, która jest stanem permanentnego zaburzenia osobowości związanego zwykle z utratą poczucia norm moralnych i aktami niezrozumiałego dla innych okrucieństwa.
Psychopata doznaje zakłóceń w percepcji rzeczywistości, ale jednocześnie zachowuje częściową zdolność do racjonalnego myślenia umożliwiającego mu efektywne działanie. Osoby w stanie psychozy bywają czasem agresywne, ale nigdy nie są świadomie okrutne, gdyż zwykle nie są one w stanie podejmować jakichkolwiek przemyślanych działań na skutek niemożności racjonalnego myślenia.
[edytuj] Bibliografia
- Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J.:Psychiatria. Tom I: Podstawy psychiatrii. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002. ISBN 83-87944-67-X
- Kaplan H.I., Sadock B.J., (1995), Psychiatria kliniczna
- Rosenhan D.L, Seligman M.E.P, (1994), Psychopatologia
- Wolański J., Rużyłło E. (red), Mała encyklopedia zdrowia,
