Psychopatia

Z Wikipedii

Zaburzenie osobowości

anankastyczne chwiejne emocjonalnie typ borderline typ impulsywny dyssocjalne histrioniczne narcystyczne paranoiczne schizoidalne schizotypowe unikające zależne negatywistyczne edycja

ICD-10

Dyssocjalne zaburzenie osobowości

Kod ICD-10F60.2

DSM IV

Antyspołeczne zaburzenie osobowości

Kod DSM IV301.7

Psychopatia, osobowość dyssocjalna, osobowość antyspołeczna to zaburzenie struktury osobowości o charakterze trwałym, dotyczące 2 – 3% każdego społeczeństwa. Zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych: lęku, uczenia się i relacji interpersonalnych.

Kazimierz Pospiszyl dzieli zaburzenie na typ impulsywny i typ kalkulatywny.

Pospiszyl wyróżnia w psychopatii:

• deficyt lęku - defekt emocjonalny polegający na braku przyswajania odruchów moralnych i braku empatii;
• deficyt uczenia się – dominujące w typie impulsywnym zachowania agresywne;
• upośledzenie związków – relacje oparte na przydatności innych do własnych celów, płytkie związki – dominujące w typie kalkulatywnym, ignorowanie konwencji społecznych;
• cierń psychopatyczny – zubożone życie psychiczne, kompensowane przez narcyzm – wyczulenie na przejawy niedoceniania.

Socjopatia to trwałe zachowania antyspołeczne, pojawiające się w wieku dorastania, trwające w okresie dorosłości, w kilku różnych obszarach.

Udoskonalenie metod badania mózgu spowodowało wydzielenie swoistej kategorii osobowości nieprawidłowej, uwarunkowanej nabytym, zwłaszcza w okresie płodowym, okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie, uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Osobowość nieprawidłową o podłożu organicznym nazywamy encefalopatią lub charakteropatią (tj. organicznymi zaburzeniami charakteru).

Spis treści 1 Choroba czy przestępstwo? 2 Kryteria diagnostyczne: 2.1 Kryteria diagnostyczne ICD-10 2.2 Kryteria diagnostyczne DSM-IV 2.3 Kryteria diagnostyczne osobowości dyssocjalnej wg Cleckleya (1985): 2.4 Podział psychopatii wg Schneidera 3 Przyczyny osobowości nieprawidłowej: 4 Terapia 5 Zapobieganie 6 Kontrowersje znaczeniowe 7 Przypisy 8 Zobacz też 8.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Choroba czy przestępstwo?

Osoby dotknięte antyspołecznym zaburzeniem osobowości notorycznie popełniają przestępstwa, dlatego wielu psychologów zadaje sobie pytanie czy powinny one odpowiadać za swoje czyny jak zwykli kryminaliści, czy należy zastosować dla nich "taryfę ulgową" z racji ich psychopatologii.

Wielu prawników, broniąc swoich klientów w sądzie, stosuje linię obrony wykazującą, że przestępstwo nie zostało wykonane w pełni świadomie i wynika jedynie z zaburzenia psychicznego. Taki sposób rozumienia antyspołecznego zaburzenia osobowości może prowadzić do poważnych nadużyć: uniknięcia odpowiedzialności przestępców za swoje czyny, co dodatkowo może wzmocnić ich zachowania aspołeczne.

Jednocześnie należy dodać, że osoby dotknięte tym problemem zdrowotnym nie są niepoczytalne: są w stanie ocenić dany czyn jako dobry lub zły, są też w stanie poznać normy społeczne i prawne, a kłopot sprawia im ich przestrzeganie. Mają także możliwość panowania nad swoimi emocjami i powstrzymywania się od agresywnych reakcji. Wszystko to sprawia, że osoby dotknięte antyspołecznym zaburzeniem osobowości nie powinny być traktowane jak chorzy umysłowo (zarówno przez sądy jak i społeczeństwo), a odpowiednia terapia może w znacznym stopniu wyrugować patologiczne zachowania.

[edytuj] Kryteria diagnostyczne:

Aby zdiagnozować psychopatię muszą wystąpić następujące objawy:

• długotrwałe zachowania antyspołeczne (udowodnione występowanie przed 15 r.ż. [nawykowe kłamstwo, wcześnie podejmowane zachowania seksualne o charakterze agresywnym, nadużywanie alkoholu, kradzieże]);
• aktualnie:
  • nierówne postępy w nauce/pracy,
  • brak odpowiedzialności rodzicielskiej,
  • łamanie prawa – przestępstwa pospolite, niezdolność do trwałego związku, powtarzające się akty agresji, impulsywność, okrucieństwo;

[edytuj] Kryteria diagnostyczne ICD-10

1. nieliczenie się z uczuciami innych
2. lekceważenie norm
3. niemożność utrzymania związków
4. niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania agresji
5. niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się (kary)
6. skłonność do obwiniania innych

[edytuj] Kryteria diagnostyczne DSM-IV

W modelu DSM-IV ten typ zaburzeń osobowości nosi nazwę antyspołeczne zaburzenie osobowości ^[1] .

Zaburzenie osobowości typu B (zaburzenia dramatyczno-niekonsekwentne), charakteryzujące się lekceważeniem norm współżycia społecznego, agresywnością i impulsywnością, beztroskim stwarzaniem zagrożenia dla siebie i innych, obrażaniem, krzywdzeniem, okradaniem, okłamywaniem innych ludzi, brakiem odpowiedzialności i zdolności do oceny skutków swoich czynów, ubóstwem emocjonalnym, niskim poziomem empatii i poczucia winy po wyrządzeniu komuś krzywdy oraz innymi zachowaniami aspołecznymi.

Kryteria:

• Utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i pogwałcenia praw innych ludzi, pojawiający się po 15 roku życia, przejawiający się przynajmniej trzema z poniższych kryteriów:

• niezdolność do podporządkowania się normom społecznym opisującym zachowania zgodne z prawem, objawiająca się wielokrotnie dokonywanymi czynami stanowiącym podstawę aresztowania;
• wielokrotne dopuszczanie się kłamstw, używanie pseudonimów przestępczych lub oszukiwanie innych dla zysku albo przyjemności;
• impulsywność, niezdolność planowania;
• skłonność do rozdrażnienia i agresja wyrażająca się w notorycznych bójkach i napaściach;
• brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych;
• brak odpowiedzialności, wyrażający się niezdolnością spełnienia wymogów zachowania w pracy zawodowej lub w dotrzymywaniu zobowiązań finansowych;
• brak poczucia winy wyrażający się obojętnością lub racjonalizacją wyrządzania krzywdy, szkodzenia i okradania innych;

• osoba musi mieć przynajmniej 18 lat;
• udokumentowane zaburzenia zachowania, które pojawiały się przed 15 rokiem życia;
• zachowanie antyspołeczne nie pojawia się wyłącznie w trakcie schizofrenii lub epizodu manii.^[2]

[edytuj] Kryteria diagnostyczne osobowości dyssocjalnej wg Cleckleya (1985):

• utrwalone i nieadekwatne zachowania antyspołeczne bez wyraźnej motywacji (przestępstwa sprawiają wrażenie przypadkowych, bezcelowych i impulsywnych, są pospolite – kradzieże, oszustwa),
• brak poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności, skruchy – kontakty płytkie i nastawione na eksploatację,
• brak lęku,
• ubóstwo emocjonalne - brak zdolności do przeżywania emocji – brak integracji sfer poznawczej, behawioralnej i emocjonalnej
  • trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi,
  • bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie partnera),
• nieumiejętność odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokajania popędów i potrzeb),
• autodestrukcyjny wzorzec życia (np. po okresie dobrego przystosowania niszczenie dotychczasowych osiągnięć z przyczyn niezrozumiałych dla otoczenia),
• nieumiejętność planowania odległych celów (koncentracja na teraźniejszości),
• niezdolność przewidywania skutków swojego postępowania,
• niezdolność wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń (tj. nieefektywność uczenia się),
• nie dające się logicznie wyjaśnić przerywanie konstruktywnej działalności,
• w miarę sprawna ogólna inteligencja, formalnie nie zaburzona,
• nierozróżnianie granicy między rzeczywistością a fikcją, prawdą a kłamstwem,
• nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol,
• częste szantażowanie samobójstwem,
• tendencje do samouszkodzeń,
• lęk przed kompromitacją,
• nadkontrola (chęć kontroli nad życiem innych ludzi, posiadania informacji nad życiem intymnym innych ludzi).

Skutkami powyższych cech jest niedostateczna adaptacja, zachowania antyspołeczne bez wyraźnej motywacji, brak sumienia i poczucia odpowiedzialności, brak wykształcenia pomimo "dobrej inteligencji", brak zawodu, ubóstwo emocjonalne, brak stałych związków rodzinnych, uleganie nałogom (alkohol, rzadko inne uzależnienia), częste konflikty z porządkiem prawnym, które raczej są drobne i przypadkowe (rzadziej są to przestępstwa złożone, planowane).

[edytuj] Podział psychopatii wg Schneidera

1. hipertymiczni (wesołkowaci)
2. depresyjni
3. niepewni siebie (anankastyczni)
4. fanatyczni
5. żądni uznania (histeryczni, histeroidy)
6. o chwiejnym nastroju
7. wybuchowi
8. chłodni uczuciowo
9. o słabej woli
10. asteniczni

Badanie diagnostyczne przeprowadza się: DKO, MMPI, Mach IV i V, skalami kłamstwa.

[edytuj] Przyczyny osobowości nieprawidłowej:

Czynniki:

• społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji)
  • brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji
  • klimat emocjonalny poprzedzający rozwód,
  • brak zainteresowania ze strony ojca,
  • chwiejność rodzicielska;
• wczesne doświadczenia
  • zachowania antyspołeczne,
  • ubóstwo materialne rodziny,
  • modelowanie przez rodzica o cechach osobowości psychopatycznej,
  • matka nadopiekuńcza lub odrzucająca,
  • ADHD
• genetyczne
• fizjologiczne
  • zmiany w EEG (dodatkowa iglica – krótkotrwałe napady aktywności fal mózgowych, wskazujące na pobudzenie, podczas zachowań agresywnych bez poczucia winy i lęku)
  • niedojrzałość mózgu – zmniejszenie liczby zachowań przestępczych po 30 r.ż.,
  • dysfunkcja układu limbicznego (sterującego emocjami i motywacją)
• psychologiczne
  • niedorozwój superego - niemożność wyciągania wniosków z doświadczeń, w których poniesiono karę,
  • chroniczny niedobór pobudzenia,
• kulturowe
  • „narcyzm społeczny”

Przyczyny antyspołecznego zaburzenia osobowości leżą zarówno w czynnikach genetycznych jak i środowiskowych. Zauważono dużą odziedziczalność cech aspołecznych po rodzicach, którzy te cechy przejawiali ^[3]. Zaburzenie to może być też spowodowane oddziaływaniem niekorzystnych czynników w czasie rozwoju embrionalnego (np. picie alkoholu, palenie tytoniu, zażywanie narkotyków przez matkę) oraz komplikacjami przy porodzie, niską masą urodzeniową, brakiem stymulacji i/lub odrzuceniem ze strony matki.

Czynniki środowiskowe obejmują brak stabilności i bliskości w domu rodzinnym, agresywne zachowania (w tym kary cielesne), znęcanie się i zaniedbywanie ze strony rodziców. Zauważa się jednak, że czynniki te mogą być konsekwencją genetycznych predyspozycji rodziców do zachowań aspołecznych. Mimo wszystko stwierdzono, że uwarunkowania te są autonomiczne i wpływają na możliwość wystąpienia patologii nawet, gdy nie mamy do czynienia z czynnikami genetycznymi.

Inną przyczyną antyspołecznego zaburzenia osobowości są problemy z nabywaniem wiedzy. Dotknięta nimi osoba nie potrafi nauczyć się społecznych norm zachowania, popełniając wykroczenia bez względu na karę.

[edytuj] Terapia

Jak większość ludzi dotkniętych zaburzeniami osobowości, także cierpiący na antyspołeczne zaburzenie osobowości rzadko podejmują terapię, zmagając się z objawami przez całe życie. Gdy już zostaną do tego zmuszeni przez sąd lub rodzinę, najczęściej starają się udowodnić terapeucie, że ich obecność u niego jest bezcelowa i że nie mają żadnych zaburzeń. Ważne jest, aby terapeuta stworzył atmosferę zaufania, pogłębiając swój kontakt z pacjentem. Nawiązanie bliskiej relacji czasem jest prawie niemożliwe, ponieważ pacjent po prostu nie potrafi tego uczynić. W takim przypadku terapeuta powinien starać się zwiększyć zdolność do wyrażania uczuć i empatię pacjenta. Dalsze działania terapeuty powinny koncentrować się na wygaszaniu negatywnych zachowań i wzmacnianiu pozytywnych.

[edytuj] Zapobieganie

Uczeni są zgodni co do faktu, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Aby zminimalizować prawdopodobieństwo pojawienia się antyspołecznego zaburzenia osobowości, rodzice, opiekunowie i nauczyciele powinni przywiązywać dużą wagę do uczenia dziecka wyrażania swoich uczuć i panowania nad emocjami. Ważne jest zapewnienie optymalnych warunków rozwoju: bezwarunkowej miłości, troski i zaangażowania emocjonalnego oraz unikania takich patologii jak: zachowania agresywne (przemoc zarówno werbalna jak i niewerbalna), kary cielesne, poniżanie i wykorzystywanie dziecka. Pamiętajmy, że jesteśmy współodpowiedzialni za przyszłość nie tylko swoich pociech, ale także tych, na życie których mamy jakikolwiek wpływ.

Jeżeli w naszym otoczeniu pojawi się przypadek przemocy w rodzinie, nie należy go ignorować (znieczulica społeczna), ale powiadomić odpowiednie służby (policja, pomoc społeczna i środowiskowa).

[edytuj] Kontrowersje znaczeniowe

W środowisku psychologów i psychiatrów wytworzyło się wiele nazw określających osobowość o szczególnych predyspozycjach do zachowań aspołecznych: osobowość aspołeczna, antyspołeczna, psychopatyczna, socjopatyczna, dyssocjalna, a także takie terminy jak socjopatia i psychopatia. Ten pluralizm terminologiczny, pogłębiany przez odmienne klasyfikacje DSM-IV i ICD-10, prowadzi często do słownych dyskusji dotyczących nazw, a nie właściwego przedmiotu sporu jakim jest psychopatologia.

Aby przezwyciężyć te niedogodności, psychologowie zalecają, aby używać jedynie nazw jednostek chorobowych wymienionych w oficjalnych klasyfikacjach oraz jednocześnie podawać ich kod i oryginalną, angielską nazwę. Taka praktyka wykluczy dyskusje na temat różnic między de facto tymi samymi lecz inaczej przetłumaczonymi jednostkami chorobowymi (np. antyspołeczne zaburzenie osobowości i osobowość aspołeczna), między jednostkami chorobowymi a pojęciami języka potocznego (np. antyspołeczne zaburzenie osobowości i psychopatia) oraz zupełnie bezsensowne dyskusje nt. nieujętych w klasyfikacjach pojęć (psychopatia i socjopatia).

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• zaburzenia osobowości
• makiawelizm

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne
• Światowa Organizacja Zdrowia
• www.mentalhealth.com
• www.medicinenet.com
• www.mayoclinic.com