Rzeź galicyjska
Z Wikipedii
Rzeź galicyjska (rzeź tarnowska, rabacja galicyjska, rabacja chłopska) – wystąpienia chłopów galicyjskich na obszarze od Wadowic po Dobromil (pomiedzy Jasłem a Dębicą pod przywództwem Jakuba Szeli), mające charakter masowego pogromu ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych w drugiej połowie lutego 1846 roku.
Spis treści |
[edytuj] Przyczyny i przebieg
Austriacy wykorzystali niezadowolenie chłopów i rozpuszczając plotkę o tym, że szlachta planuje przeciwko chłopom akcję zbrojną której celem ma być ich wybicie, pchnęli ich do mordów i plądrowania szlacheckich dworów. Za głównych inspiratorów uważni byli starosta tarnowski Józef (Joseph) Breinl.
Rzeź galicyjska rozpoczęła się 19 lutego, choć do pierwszych napadów na dwory doszło już 18 lutego. Zbrojne gromady chłopów zrabowały i zniszczyły w ciągu kilku dni w drugiej połowie lutego 1846 roku ponad 500 dworów (w cyrkule tarnowskim zagładzie uległo ponad 90% dworów). Zamordowano, często w bardzo okrutny sposób (stąd określanie tych wydarzeń terminem rzeź), od ponad 1200 do 3000 osób, niemal wyłącznie ziemian, urzędników dworskich i rządowych oraz kilkudziesięciu księży. Jak ustalił i podkreślał prof. Stefan Kieniewicz, mimo skali wydarzeń, ani jeden Żyd nie padł [ich] ofiarą. Bandy atakowały także mniejsze oddziały powstańcze zmierzające do Krakowa. Chłopi z wyjątkowym bestialstwem mordowali swoich dziedziców, m. in. odpiłowywali im głowy. Austriacy wypłacali również nagrody pieniężne za głowy zamordowanych ziemian. Ponieważ kwota wypłacana za martwych była dwukrotnie wyższa od płaconej za rannego, wiele osób przywiezionych jako ranne do siedziby starostwa w Tarnowie zamordowano na progu tego budynku stojącego w centrum miasta. Było to tak masowe, że ulicami płynęła krew. Część z tych ofiar rzezi została pochowana w masowych grobach poza miastem, w miejscu gdzie powstał później Stary Cmentarz w Tarnowie.
Gdy powstanie krakowskie zostało stłumione i chłopi przestali być potrzebni Austriakom, wojsko przywróciło spokój. Jakub Szela został internowany, a następnie przesiedlony na Bukowinę. Bardzo szybko w Galicji zapanował spokój, jednak długo jeszcze pamiętano o rzezi galicyjskiej, która swoim zasięgiem objęła przede wszystkim Tarnowskie, Sanockie, Nowosądeckie i część Jasielskiego. Krwawe wystąpienia chłopskie miały miejsce tylko na tym obszarze, gdzie rozwinął się masowy ruch trzeźwości propagowany przez Kościół katolicki, który w ciągu roku przyniósł spadek spożycia alkoholu do kilku procent wielkości wcześniejszej, co podcięło podstawy egzystencji społeczności arendarzy.
[edytuj] Bibliografia
- Stefan Kieniewicz, Ruch chłopski w galicji w 1846 roku, Wrocław 1951 [podstawowa monografia przedstawiające podłoże i przebieg rzezi galicyjskiej]
- Czesław Wycech, Rok 1846 w Galicji, Warszawa 1958
[edytuj] Rzeź galicyjska w literaturze
Tematykę rzezi galicyjskiej poruszył w dramacie Wesele Stanisław Wyspiański - mego dziadka piłą rżnęli.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Spis, jakkolwiek niedokładny, ofiar rzezi roku 1846 w formacie DjVu (w:) S. Kępiński, Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich
