Wesele (dramat)
Z Wikipedii
Wesele - dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, wystawiony po raz pierwszy w teatrze krakowskim 16 marca 1901 roku. Utwór opisuje autentyczne wydarzenie - ślub i wesele poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Ślub ten miał miejsce 20 listopada 1900 roku w Kościele Mariackim w Krakowie, wesele zaś w podkrakowskiej wsi Bronowice.
Wesele składa się z trzech aktów. Akt I jest aktem realistycznym, napisanym w konwencji komedii realistycznej, akt II jest natomiast aktem symboliczno-wizyjnym, obie te konwencje przeplatają się w akcie trzecim.. Utwór ma budowę szopkową. Jest kontynuacją dramatów romantycznych. Przedstawia sytuację duchową narodu, nawiązując m.in. do rzezi galicyjskiej, wskazuje dlaczego Polacy nie uzyskują niepodległości. W Weselu zastosowana jest technika wizyjno-symboliczna.
Pisząc Wesele Wyspiański inspirował się malarstwem Malczewskiego i Maksymiliana Gierymskiego.
Spis treści |
[edytuj] Postaci dramatu
[edytuj] Postaci autentyczne
Prawdę o pierwowzorach dramatu opisał Tadeusz Boy-Żeleński w eseju "Plotka o "Weselu".
| Postać | Pierwowzór postaci |
|---|---|
| Gospodarz | Włodzimierz Tetmajer, przyjaciel Pana Młodego; Był malarzem i grafikiem, a także poetą i działaczem ludowym |
| Gospodyni | Anna Tetmajer z domu Mikołajczyk, starsza siostra Panny Młodej, żona Włodzimierza Tetmajera |
| Pan Młody | Lucjan Rydel, poeta |
| Panna Młoda | Jadwiga Mikołajczykówna |
| Marysia | Maria Mikołajczykówna, młodsza siostra Anny i starsza siostra Jadwigi; była zaręczona z malarzem Ludwikiem de Laveaux, który zmarł na gruźlicę |
| Poeta | Kazimierz Przerwa-Tetmajer, przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera |
| Dziennikarz | Rudolf Starzewski, redaktor krakowskiego "Czasu" |
| Radczyni | Antonina Domańska, ciotka Lucjana Rydla; autorka powieści dla młodzieży, np. "Historia żółtej ciżemki" |
| Haneczka | siostra Lucjana Rydla |
| Czepiec | Błażej Czepiec, wuj Jadwigi Mikołajczykówny, naprawdę był pisarzem gminnym, w dramacie jest typowym reprezentantem chłopstwa |
| Isia | najstarsza córka Anny i Włodzimierza Tetmajer |
| Rachela | Pepa Singer, córka karczmarza z Bronowic |
| Żyd | Hersz Singer, ojciec Racheli, karczmarz |
| Nos | guru dekadentów - Stanisław Przybyszewski u schyłku swej kariery |
| Maryna i Zosia | Maryna Pareńska i Zofia Pareńska, córki Elizy Pareńskiej, krakowskiej znajomej Wyspiańskiego; Zosia została później żoną Tadeusza Boya-Żeleńskiego |
| Klimina | baba wiejska |
[edytuj] Postaci symboliczne
Tzw. osoby dramatu, są personifikacją lęków i marzeń postaci realnych.
- Chochoł - Rachela widzi w nim symbol poetycznego końca świata natury, mała Isia nie ma wątpliwości, że to "śmieć", więc wygania go na pole. W zakończeniu dramatu niesie weselnikom jałowość i zatracenie. Przewodzi co prawda korowodowi demonicznych widm, ale zarazem budzi w bohaterach świadomość, odsłaniając to, przed czym chcą uciec
- Widmo - upiór Ludwika de Laveaux, zmarłego kochanka Marysi; znana postać z literatury romantycznej - upiór zmarłego kochanka, najbardziej wampiryczna ze wszystkich osób dramatu
- Stańczyk - symbol mądrej, niepozbawionej dystansu do bieżącej polityki troski o dobro państwa, odzwierciedla wyrzuty sumienia dziennikarza. Stańczyk demaskuje słabość Dziennikarza, który kształtuje opinię publiczną, a jednocześnie ma problemy z własną tożsamością. Nie widzi perspektyw, stracił wiarę w cokolwiek, nawet Boga i swoje siły.
- Hetman - Franciszek Ksawery Branicki, współtwórca konfederacji targowickiej; symbol zdrady narodowej. Hetman ukazuje się Panu Młodemu, który zastanawia się, co by o jego małżeństwie z chłopką powiedzieli szlacheccy przodkowie.
- Rycerz Czarny - Zawisza Czarny z Garbowa, uosobienie honoru i odwagi polskiego rycerstwa. Ukazuje się Poecie, którego marzenia o potędze nie przystają - tak samo jak dawne polskie mity - do rzeczywistości
- Upiór - Jakub Szela, przywódca galicyjskiej wystąpień chłopskich z 1846 roku, skierowanych przeciwko szlachcie. Ukazuje się Dziadowi, ukazuje prawdę o marzeniach o cudzie szlachecko - czy inteligencko-chłopskiego pojednania, domaga się prawdy historycznej o tych wzajemnych stosunkach szlachty i chłopów.
- Wernyhora - legendarny lirnik ukraiński, wróżbita, który rzekomo przepowiedział odzyskanie przez Polskę niepodległości; przychodzi do Gospodarza z poselstwem o zorganizowanie powstania, ale widzą go także Staszek i Kuba. Gospodarz nie potrafi rozwikłać wszystkich sensów wizyty Wernyhory, nie rozumie jego słów, ale ulega sile pięknego narodowego obrazu, którego nie jest w stanie urzeczywistnić. Wernyhora rozkazuje pędzić do Warszawy i zwołać wszystkie stany w sejmie. Daje mu złoty róg - sygnał do walki, każe zgromadzić lud przed kaplicą i czekać do świtu, kiedy to wszystko się rozpocznie. Gospodarz, początkowo pełny zapału, daje Jaśkowi złoty róg, ważny symbol niepodległości i czynu narodowego, który zostaje zgubiony przez próżność - Jasiek wraca się po czapkę z pawim piórem, którą upuścił i gubi róg.
[edytuj] Wymowa dramatu
Wyspiański krytycznie przedstawia Polaków i odpowiada na pytanie, dlaczego nie jest możliwe wzniecenie powstania. Szczególnie skupia się na różnicach między chłopami i inteligencją - ich przyjaźń i porozumienie to pozory, gra, a tak naprawdę więcej ich różni niż łączy. Chłopi mają zapał do walki, potencjalną siłę, która wykorzystują jedynie do bójek. Ponadto często nie mają świadomości narodowej, od wieków szlachta była ich wrogiem, dlatego robili wszystko, by się na nich zemścić, np. w czasie rzezi galicyjskiej. Inteligenci dużo kalkulują, myślą, ale nie są zdolni do czynów. Wyspiański zarzuca im inercję, bierność. Są zafascynowani wsią i jej prostotą, widzą w niej Arkadię, wytchnienie od młodopolskich lęków. Poeta woli ucieczkę do marzeń niż zmierzyć się z rzeczywistością. Pan Młody uległ chłopomanii, żeni się z chłopką, ale Radczyni ma świadomość, że wiele ich dzieli i gdy minie zauroczenie, nie będą mieli o czym rozmawiać. Polacy nie są zdolni do jakichkolwiek działań, trwają w inercji i dekadentyzmie. Wciąż chowają stare urazy, nie potrafią się połączyć, by wywołać wspólne powstanie. Narzekają na obecny stan rzeczy, ale nie robią nic, by go zmienić. Są dziedzicami hańby odpowiedzialnymi za zło, które się wydarzyło.
[edytuj] Winy chłopów
- trwonią swą siłę na bójki
- bardziej interesuje ich to, co przyziemne, obowiązki, a nie są świadomi tego, co właśnie się dzieje
- za pieniądze są gotowi walczyć ze swoimi rodakami (rzeź galicyjska), kierują się zemstą, dobrem własnym, a nie dobrem państwa, brak tożsamości narodowej
- zbyt wielka duma stanowa związana z mitem racławickim
- słomiany zapał, materializm
- są wątpliwi
- brak im przywództwa, wyższych idei.
[edytuj] Winy inteligencji
- protekcjonalny stosunek do chłopów
- we wsi widzą tylko Arkadię, bez obowiązków i codzienności
- kalkulują, myślą, ale trwają w inercji, bierności i dekadentyzmie
- pospolici i niedojrzali
- konformiści, oportuniści
- zamiast przejąć się sprawami narodu piją i bawią się
- ich słowa i obietnice są bez pokrycia.
- wciąż wspominają złą przeszłość zamiast myśleć o odrodzeniu kraju.
[edytuj] "Wesele" jako dramat neoromantyczny
- motyw zmarłego kochanka
- tematyka narodowo-wyzwoleńcza
- szczególna rola muzyki, tańca, śpiewu, obrzędów
- dualizm świata przedstawionego - przenikanie się świata realistycznego i świata metafizycznego
- ludowość
- idealizacja
- bohaterowie to ludzie samotni wśród tłumu
[edytuj] "Wesele" jako dramat modernistyczny
- oniryzm
- szczególna rola didaskaliów - przedstawiają wydarzenia i ich tło
- złoty róg - wezwanie do walki
- złota podkowa - szczęście; to, co materialne
- kosa racławicka - bunt, walka i siła chłopów
- czapka z pawimi piórami - duma, pycha, materializm
- kaduceusz - niemoc,zamęt
- sznur - niewola
- chocholi taniec - inercja, bierność społeczeństwa
- parceus - symbol przewodnictwa ideowego
- dzwon Zygmunta - symbol wielkości państwa
- bronowicka chata - Polska
- ekspresjonizm - taniec, witalizm
- impresjonizm - szopkowa budowa sceny (zmienność)
- synkretyzm sztuk (słowo, muzyka, scenografia, taniec, kostiumy, światło)
Zobacz też:
