Smok (symbol)

Z Wikipedii

Smok

Smok jest legendarnym, najbardziej popularnym potworem mitów, legend i folkloru wielu ludów, niekiedy niewiele różniącym się od węża. Znany jest od najdawniejszych czasów. Jako wytwór wyobraźni, oparty jest zapewne na reminiscencjach dawno wymarłych prehistorycznych dinozaurów.

Na Bliskim Wschodzie smoka przedstawiają: Tyfon i Apopis w Egipcie; Tiamat, Mušruššu i Mušmahha w Babilonii; Aži-Dahaka w Persji; Lotan w Fenicji; Pyton i Tyfon w Grecji. Mušmahha miał po siedem głów, Mušruššu i egipski Tyfon byli czerwonej barwy, zaś tarcza Agamemnona miała wyobrażenie trzygłowego, błękitnego smoka-węża. Na Bliskim Wschodzie smok jest zasadą zła.

Na Dalekim Wschodzie smoka wyobrażano jako latającego potwora (bez skrzydeł), koloru seledynowego, niejednokrotnie o kilku głowach i czasem tyluż ogonach. W Chinach, Korei i Japonii smok (także wąż), jest symbolem życia rytmicznego. Jako zasada wilgoci karmi i umożliwia rozwój cywilizacji. Na Dalekim Wschodzie smok jest istotą dobroczynną i symbolizuje szczęście. Wizerunek smoka jest jednym z atrybutów władzy.

We wczesnym średniowieczu, w mitach i legendach Zachodniej Europy, utrwalił się następujący wizerunek smoka: ogromnych rozmiarów, pokryty łuską jaszczur, koloru czerwonego, buchający ogniem z pyska, z wielkimi skrzydłami nietoperza i kolczastym ogonem; niejednokrotnie o kilku głowach, osadzonych na wężowatych szyjach. Na Bliskim Wschodzie oraz w Europie, a więc w kręgu kultur śródziemnomorskich, smok był istotą akwatyczno-telluryczną, natomiast na Dalekim Wschodzie – akwatyczno-uraniczną.

W kręgu mitów o smoku, na szczególne wyróżnienie zasługują te, które mówią o walce boga grzmotu ze smokiem (lub wężem), ucieleśniającym wrogie pramoce, przeciwne kosmicznemu ładowi. Pokonanie smoka oznacza uporządkowanie (stworzenie) świata, który wcześniej trwał w stanie chaosu. W tym kontekście powstało wiele mitów. Należą do nich: wedyjski Indra zabijający Wrytrę, grecki Zeus zwyciężający Tyfona, Apollo i wąż Pyton, babiloński Marduk i potwór morski Tiamat, hetycki bóg atmosfery Teszub i wąż Illujanka, egipski Re i wąż Apopis, fenicki Baal i Lotan, słowiański Perun i Żmij, a także liczne paralele afrykańskie i z Ameryki Środkowej. Na szczególną uwagę zasługuje mit opisujący walkę Zeusa z Tyfonem. Walk było dwie, w pierwszej Tyfon został jedynie zraniony (zdołał jednak okaleczyć Zeusa), w drugiej zaś został ostatecznie pokonany.

Do tej grupy mitów i legend należy zaliczyć również te, które mówią o pokonaniu smoka przez herosa dla osiągnięcia jakiegoś celu (zdobycie skarbu, uratowanie porwanej księżniczki). Bohaterami w takich mitach (i legendach) są: Kadmos, Perseusz, Tezeusz, Herakles, Zygfryd, Św. Jerzy, Susanoo i wielu innych. Wszystkie te mity – zarówno pierwszej, jak i drugiej podgrupy – muszą pochodzić z pewnego bardzo starego pramitu (lub są wytworem tego samego pnia wyobraźni religijnej). Ich odpowiednikiem jest apokaliptyczna walka św. Michała ze Smokiem (Obj 12, 7-9).

Mity o walce z potworem chaosu były dobrze znane mitologii starofenickiej. Zwycięzcą potwora jest w niej Baal, który nie jest (jak El) bogiem-stwórcą, ale jest bogiem zaprowadzającym ład w świecie. Zwyciężony potwór przedstawiany jest jako siedmiogłowy potwór żyjący w morzu Tannun. Istnieje jednak ciągłe niebezpieczeństwo, iż wyłoni się stamtąd znowu i zagrozi istniejącemu ładowi. Według innych wersji tego mitu, Baal odniósł zwycięstwo nad Lotanem.