Statut Łaskiego
Z Wikipedii
Statut Łaskiego, Statuty Łaskiego (łac. Commune Incliti Poloniae regni privilegium constitutionum et indultuum publicitus decretorum approbatorumque), (Przesławnego Królestwa Polskiego przywileje, konstytucje i zezwolenia urzędowe oraz uznane dekrety) – dokument będący spisem wszystkich statutów i przywilejów obowiązujących w Królestwie Polskim, opracowany przez kanclerza wielkiego koronnego prymasa Jana Łaskiego na zlecenie króla i sejmu, którzy swą decyzję wyrazili w Radomiu w 1505 r.[1].
Statut Łaskiego nie obejmował uchwalonego w 1501 przywileju mielnickiego, który powierzał decydującą władzę w państwie senatowi. Był więc wyrazem zwycięstwa nowej magnaterii skupionej wokół Jana Łaskiego i popieranej przez średnią szlachtę nad obozem starego możnowładztwa. Pomijał także tekst unii mielnickiej, która miała wprowadzić między Koroną a Litwą unię realną.
Wydrukowany w 1506 w Drukarni Jana Hallera w Krakowie i rozesłany do wszystkich sądów polskich, przyczynił się do ujednolicenia systemu prawnego i zwiększenia centralizacji państwowej, a także upowszechnienia znajomości prawa wśród szlachty. Egzekucja praw i przywilejów zawartych w Statucie stała się głównym postulatem ruchu egzekucyjnego, rozwijającego się w I połowie XVI wieku. Statut stał się fundamentalnym źródłem prawa aż do rozbiorów. Składał się z dwóch części.
Spis treści |
[edytuj] Część pierwsza
Część pierwsza dotyczyła prawa publicznego i sądowego. Zawierała ułożone chronologicznie przywileje ziemskie i generalne, statuty i edykty królewskie, konstytucje sejmowe, umowy i traktaty międzynarodowe (w tym m. in. statuty Kazimierza Wielkiego, teksty unii polsko-litewskich i pokojów polsko-krzyżackich) oraz krótki spis "Processus iuris" zawierający przepisy postępowania sądowego i egzekucyjnego. Część ta posiadała charakter urzędowy, gdyż została potwierdzona przez króla Aleksandra Jagiellończyka.
[edytuj] Część druga
Część druga obejmowała przede wszystkim pomniki prawa niemieckiego, takie jak Zwierciadło saskie (spis prawa zwyczajowego Saksonii), Weichbild Magdeburski (zbiór prawa magdeburskiego) czy prawo lubeckie. Znalazły się w niej również traktaty O wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwej i o prawie rzymskim, obydwa pochodzące z XIV wieku. Nie posiadała mocy formalnoprawnej.
Przypisy
- ↑ Konstytucja De constitutionibus novis per proclamationes publicandis w swym art. 2 stanowiła: „aby przez nieznajomość nowej konstytucji, nikt nie uważał się za oszukanego, gdyby cokolwiek działo się przeciw konstytucji, która nie została podana do wiadomości ogółu, zdecydowaliśmy, (...) żeby nikt nie był zobowiązany do przestrzegania nowej konstytucji, jeśli uprzednio nie zostanie ona urzędowo ogłaszana” (cytat za: Wystawa TK).
