Szer Szah Suri
Z Wikipedii
| Szer Szah Suri - Władca Tygrys |
|
 |
|
| Władca Delhi | |
| Okres urzędowania | od 1540 do 22 maja 1545 |
| Poprzednik | Humajun |
| Następca | Islam Szah Suri |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | Suri |
| Urodzony | 1486 Sasaram, Bihar |
| Zmarł | 22 maja 1545 Kalańdźar |
| Ojciec | nieznany |
| Matka | nieznana |
| Dzieci | Dżalal Chan (Islam Szach Suri) |
Farid ibn Hasan Szer Chan (panował jako Szer Szah Suri określany też jako Władca Tygrys) (ur. 1486 - zm. 22 maja 1545) - był jednym z afgańskich możnych, którzy tworzyli elitę rządzącą w muzułmańskim Sułtanacie Delhijskim w północnych Indiach. Walcząc z Mogołami stworzył imperium rozciągające się od Bengalu po Indus. Pochodził z rodziny Suri, którą to wyniósł do rangi dynastii rządzącej.
Spis treści |
[edytuj] Twórca imperium
Do znaczenia doszedł za panowania jednego z ostatnich sułtanów Delhi - Daulata Chana. Gdy w Indiach zjawił się Babur Szer Chan przeszedł na jego służbę zostając w 1529 roku zarządcą Biharu. Po śmierci padyszacha zaczął umacniać swe pozycje w Biharze i Bengalu łamiąc opór pozostałych afgańskich możnych. Popadł w końcu w otwarty konflikt z następcą Babura - Humajunem. Pokonał go jednak w bitwie pod Ćausą nad brzegami Gangesu (26 czerwca 1539). Umocniwszy się w Bengalu jako udzielny władca przyjął pod koniec tego samego roku tytuł królewski. W początku roku 1540 ruszył na Malwę i tam 17 maja doszło do decydującej bitwy z wojskami Mogoła. Mimo że armia Humajuna była dwukrotnie liczniejsza, nie zdołała stawić czoła dobrze dowodzonym oddziałom Szer Szaha. W ręce zwycięzcy wpadło nie tylko Delhi ale i cały Pendżab. W 1541 roku Szer Szah musiał tłumić powstanie w Bengalu. Następnie kontynuował podboje zajmując w kolejnych latach Gwalior, Malwę, Marwar, Sind i Multan. Zdobył także Ćitor - najważniejszą twierdzę Radźputów. W 1545 roku podczas zwycięskiego oblężenia Kalańdźary Szer Szah został ranny. Zmarł 22 maja przekazując władzę swojemu drugiemu synowi Dżalal Chanowi, który objął władzę jako Islam Szah Suri.
[edytuj] Reformy Szer Szacha
Szer Szah był utalentowanym władcą. Oprócz zwycięstw na polach bitew zapisał się jako reformator administracji i gospodarki. Niechętni mu historycy muzułmańscy widzieli w nim tylko uzurpatora, szczególnie, że Szer Szah nie był gorliwym sunnitą i był tolerancyjny wobec hindusów. Wprowadził w Bengalu, a potem w całym państwie nowy podział administracyjny, który przejęli później Mogołowie. Podatki były zależne od wysokości plonów, ustalono je na dość niskim poziomie, ale sumiennie przestrzegano ich zbierania. W ciągu kilku lat poprawiło to sytuację w rolnictwie, które pod koniec istnienia Sułtanatu Delhijskiego bardzo podupadło. Szer Szah walczył także z korupcją, urzędnicy państwowi byli przenoszeni z miejsca na miejsce, a niektóre sprawy, w tym sądowe, oddano do rozstrzygania samym wspólnotom wioskowym. Najtrwalszą reformą Szer Szaha było wprowadzenie nowej srebrnej rupii o wadze 180 g, w tym 175 g czystego srebra. Moneta ta utrzymała się pod władzą mogolską i brytyjską aż do 1835 roku.
[edytuj] Następcy
Po śmierci Szer Szaha zabrakło jego mocnej ręki i kraj znów pogrążył się w walkach pomiędzy klanami Afganów. Gdy w 1553 roku zmarł Islam Szah, jego syn Firuz został zamordowany przez wuja, który zagarnął władzę i rządził jako Muhammad Adil Szah. Państwo rozpadło się na trzy części, a walki pomiędzy pretendentami pozwoliły na powrót Humajuna, który korzystając z perskiej pomocy odzyskał swe dziedzictwo w Afganistanie i stamtąd bez większego oporu opanował w 1555 roku Pendżab i Delhi. Powrót Wielkich Mogołów oznaczał koniec rządów Afganów. I choć po śmierci Humajuna 26 stycznia 1556 Mogołowie raz jeszcze utracili władzę w Delhi, to już kilka miesięcy później wkroczył tam Akbar - najwybitniejszy władca tej dynastii i właściwy założyciel nowego imperium.
[edytuj] Bibliografia
- Jan Kieniewicz: Historia Indii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980. ISBN 83-04-01896-9.
