Tężec

Z Wikipedii

	Tężec
(Tetanus)
ICD-10:	A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.0 {{{X.0}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.1 {{{X.1}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.2 {{{X.2}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.3 {{{X.3}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.4 {{{X.4}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.5 {{{X.5}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.6 {{{X.6}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.7 {{{X.7}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.8 {{{X.8}}}
A33 Tężec noworodków A34 Tężec położniczy A35 Inne postacie tężca.9 {{{X.9}}}

Obraz Charlesa Bella z 1809 roku ukazujący łukowate wyprężenie ciała wywołane tężcem

Noworodek chorujący na tężec noworodkowy.

Szczękościsk u pacjenta chorującego na tężec.

Przypadki tężca na świecie (1990-2004). Od największej chorobowości (ciemny czerwony) do najmniejszej liczby przypadków (jasny żółty) (szary - brak danych).

Tężec (łac. Tetanus) - ciężka choroba przyranna zwierząt i ludzi. Tężec jest chorobą zakaźną (wywoływana przez czynnik zakaźny), ale niezaraźliwą, ponieważ jej przyczyną są egzotoksyny (o charakterze neurotoksyn) wytwarzane przez laseczki tężca (Clostridium tetani).

Tężec występuje na całym świecie. Zwierzęciem najczęściej zapadającym na tężec jest koń. Inne zwierzęta, jak choćby psy, koty, bydło i świnie są mniej wrażliwe. Natomiast ptaki są odporne. Bardzo podatny jest człowiek.

W Polsce w 1999 roku zarejestrowano 21, a w 2000 14 zachorowań na tężec^[1]. Śmiertelność w wypadku zachorowania wynosi ok. 30%^[2].

[edytuj] Etiologia

Chorobę u ludzi i zwierząt powoduje Clostridium tetani zwane czasami też Bacillus tetani, czyli beztlenowa orzęsiona laseczka wytwarzająca okrągłe spory, zwane też przetrwalnikami, umieszczone na końcach laseczki.

[edytuj] Źródła zakażenia i patogeneza

Spory po wniknięciu w tkanki, najczęściej po zranieniu lub skaleczeniu, przechodzą w postać wegetatywną poprzez proces kiełkowania spor. Rozwojowi sprzyjają warunki beztlenowe. Takie warunki spotykamy w ranach głębokich. W ranach płytkich i drobnych skaleczeniach może również dochodzić do namnażania się laseczek tężca pod warunkiem dodatkowego zakażenia drobnoustrojami tlenowymi, które zużywając tlen wytworzą warunki korzystne do rozwoju laseczek tężca. Namnażając się w miejscu zakażenia produkuje toksyny: tetanospazminę, tetanolizynę i fibrynolizynę.

Tetanospazmina jest neurotoksyną atakującą komórki nerwowe. Wiążąc się z obwodowym neuronem ruchowym, wnika do aksonu i stąd przenosi się do komórek nerwowych pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Tetanospazmina wędruje następnie przez synapsę do zakończenia presynaptycznego, gdzie blokuje uwalnianie inhibitorów neuroprzekaźnikowych (glicyna i kwas gamma-aminomasłowy, co powoduje blokowanie fizjologicznych procesów hamowania i prowadzi do stałego nadmiernego pobudzenia neuronów ruchowych, które z kolei wywołuje wzmożone napięcie i napady prężeń (skurczów) mięśni szkieletowych.

Tetanolizyna działa litycznie na czerwone ciałka krwi.

Laseczka tężca jest bardzo rozpowszechniona w przyrodzie. Występuje w glebie, kurzu, błocie.

[edytuj] Objawy

Okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 50 dni. Najczęściej około 7 -14 dni. Pierwsze objawy to skurcze mięśni. Początkowo skurcze przede wszystkim mięśnia żuchwy powodując charakterystyczny szczękościsk (trismus). W następnym etapie skurcze obejmują inne partie mięśni szkieletowych. Skurcz mięśni mimicznych twarzy wywołuje charakterystyczny grymas, tzw. uśmiech sardoniczny (risus sardonicus). Napięcie mięśni karku i tułowia daje łukowate wyprężenie ciała (opistotonus).

[edytuj] Człowiek

Objawy uaktywniają sie ok 3-14 dni po zakażeniu. W miejscu zranienia występuje ból i skurcz mięśni w okolicy zranienia

[edytuj] Zmiany anatomopatologiczne

W obrazie sekcyjnym brak jest charakterystycznych zmian.

[edytuj] Rozpoznawanie

Rozpoznanie rozwiniętej choroby jest stosunkowo łatwe ze względu na występowanie charakterystycznych objawów klinicznych i wywiad chorobowy wskazujący na wcześniejsze zranienie z możliwością dostania się do rany przetrwalników tężca.

[edytuj] Rozpoznanie różnicowe

W początkowych etapach choroby należy wykluczyć: zatrucie strychniną, tężyczkę, zapalenie mózgu, wściekliznę, ostry gościec stawowy.

[edytuj] Leczenie

[edytuj] Zwierzęta

Leczenie przeżuwaczy i świń nie daje efektów, w związku z tym zwierzęta te poddaje się ubojowi. U koni śmiertelność wynosi ponad 50%.

[edytuj] Człowiek

Leczymy poprzez oczyszczenie zakażonego miejsca, podanie surowicy przeciwtężcowej (antytoksyny) oraz anatoksyny. Leczenie ludzi odbywa się w warunkach szpitalnych, na oddziałach intensywnej opieki medycznej.

[edytuj] Postępowanie przeciwtężcowe

Postępowanie zapobiegające zachorowaniu na tężec (postępowanie profilaktyczne) można podzielić na dwa zagadnienia:

• zapobieganie zachorowaniu osób zdrowych - uodpornienie czynne przez zastosowanie szczepień
• zapobieganie zachorowaniu u osób narażonych na zachorowanie przy podejrzeniu zanieczyszczenia rany (lub uszkodzenia ciągłości skóry/błon śluzowych) pałeczkami tężca lub ich przetrwalnikami - uodpornienie czynne lub czynno-bierne przez zastosowanie szczepienia lub szczepienia wraz z podaniem antytoksyny tężcowej.

Szczepienia przeciwtężcowe są łatwą, tanią i skuteczną formą zapobiegania zachorowaniom na tężec. Szczepienia stosuje się u ludzi, można także szczepić konie.
U ludzi szczepienia przeciw tężcowi należą do szczepień obowiązkowych, bezpłatnych.

Podstawowy program szczepień przeciwtężcowych, który powoduje wytworzenie odporności przed zachorowaniem składa się z 4 dawek podawanych w następujący sposób:

1. 2. miesiąc życia (szczepionką skojarzoną, łącznie ze szczepieniem na błonicę i krztusiec - szczepionka DPT)
2. przełom 3. i 4. miesiąca życia (po 6 tyg., szczepionką skojarzoną, łącznie ze szczepieniem na błonicę i krztusiec - szczepionka DPT)
3. 5. miesiąc życia (szczepionką skojarzoną, łącznie ze szczepieniem na błonicę i krztusiec - szczepionka DPT)
4. 16. – 18. miesiąc życia (szczepionką skojarzoną, łącznie ze szczepieniem na błonicę i krztusiec - szczepionka DPT).

Następnie należy przeprowadzać podawanie kolejnych dawek szczepionki tzn. przypominających w następującym schemacie:

1. 6. rok życia (szczepionką skojarzoną łącznie ze szczepieniem na błonicę i krztusiec - szczepionką DTaP)
2. 14. rok życia (szczepionką skojarzoną łącznie ze szczepieniem na błonicę, ze zredukowaną ilością anatoksyny błoniczej)
3. 19. rok życia (lub ostatni rok nauki w szkole) – (szczepionką skojarzoną łącznie ze szczepieniem na błonicę, ze zredukowaną ilością anatoksyny błoniczej).

Aby uchronić osobę dorosłą przed zachorowaniem, konieczne jest powtarzanie podawania dawek tej szczepionki (szczepionka Td) w odpowiednich odstępach czasu w ciągu całego życia, nie rzadziej niż co 10 lat.

Postępowanie z osobami zranionymi i narażonymi na zachorowanie na tężec zależy od: stanu przeprowadzenia programu szczepienia podstawowego, czasu który upłynął od programu szczepienia podstawowego i ryzyka wystąpienia tężca.

Jeżeli ryzyko zachorowania jest duże to u osób nieszczepionych, a także u który program podstawowy szczepienia nie został ukończony lub upłynęło więcej niż 10 lat od ukończenia programu podstawowego należy zastosować zarówno antytoksynę tężcową (ewent. ludzką immunoglobulinę przeciwtężcową) oraz szczepienia anatoksyną tężcową (szczepionka T lub Td) w schemacie 0-1-6 miesięcy.

Zobacz też: kalendarz szczepień.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, ss. 110-113. ISBN 83-200-2748-9. 

Przeczytaj też zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych na Wikipedii!
Wikiprojekt: Nauki medyczne • Portal: Nauki medyczne