Termit (pirotechnika)
Z Wikipedii
Termit (Thermit, Termat, Ferrmit, Th) mieszanina złożona z glinu oraz tlenku żelaza w proporcjach zapewniających redukcję żelaza przez glin (10 gramów Al na 30 gramów Fe2O3 lub Fe3O4. Proporcje objętościowe ok. 1:1). Najczęściej sproszkowana tak, aby drobiny były jak najmniejsze. W niektórych odmianach termitu zamiast tlenków żelaza stosowane są też tlenki innych metali.
Termit wynalazł w 1893 roku niemiecki chemik Hans Goldschmidt. Początkowo był stosowany jako paliwo do produkcji czystych metali bez konieczności użycia węgla, lecz szybko został wykorzystany także na potrzeby spawalnictwa.
Spis treści |
[edytuj] Zasada działania
Termit ulega silnie egzotermicznej reakcji redoks, w której glin gwałtownie redukuje tlenki metali (→ aluminotermia), czemu towarzyszy jedna z najwyższych temperatur uzyskiwanych w procesach przemysłowych (przy pomocy materiałów zwiekszających temperature nawet 3800 °C ,a sam czysty termit otrzymuje w małym zakresie czasu ok. 3000°C) i intensywne świecenie. Produktem reakcji jest tlenek glinu oraz płynny metal. Reakcja ta jest określana w przemyśle mianem reakcji termitowej. Nazwa samej substancji termit wywodzi się od nazwy reakcji egzotermicznej.
Reakcja termitowa może rozpocząć się samoistnie, co zmusza do prowadzenia ścisłej kontroli użycia proszku aluminiowego w zakładach przemysłu ciężkiego. Jednak najczęściej trzeba do niej doprowadzić przez wcześniejsze podgrzanie termitu do temperatury zapłonu. W tym celu najczęściej stosuje się inicjator z magnezu, potasu, siarki lub różnych soli utleniających (np. saletr).
[edytuj] Termaty
Mianem termatu określa się termit zmieszany z innymi substancjami, w celu zmiany przebiegu reakcji termitowej. Celem domieszkowania jest np.: podwyższenie temperatury reakcji, skrócenie lub wydłużenie czasu jej trwania, a najczęściej ułatwienie zapoczątkowania reakcji przez obniżenie temperatury zapłonu.
Najczęściej w składzie termatów występuje sproszkowany stop glinu z magnezem, co przyśpiesza reakcję, oraz inicjator (np. miesza się termit z siarką, magnezem, saletrami).
[edytuj] Zastosowania cywilne
Termity są stosowane między innymi jako środki spawalnicze do spawania rur i szyn kolejowych. Dzięki temu, że spawanie z użyciem termitu wypełnia metalem wewnętrzne powierzchnie styku, jest on bardzo wytrzymały, odporny na korozję i przewodzi dobrze prąd elektryczny. Może być także wykorzystywany do przecinania lub spawania stali, np. szyn kolejowych bez potrzeby użycia ciężkiego sprzętu.
Innym częstym obszarem zastosowań jest hutnictwo, gdzie używa się go w tzw. procesie termitowym prowadzącym do uzyskiwania czystych metali z ich rud. Przykładem takiego procesu była opracowana na potrzeby projektu Manhattan metoda uzyskiwania znacznych ilości czystego uranu.
Jeśli termit został zrobiony z tlenku żelaza (III), dla maksymalnej efektywności powinien zawierać masowo 25,3% aluminium i 74,7% tlenku żelaza. Reakcja spalania takiej mieszaniny wygląda tak:
Natomiast gdy termit jest sporządzony z użyciem tlenku żelazowo-żelazawego (FeO·Fe2O3), optymalne proporcje wynoszą 23,7% aluminium oraz 76,3% tlenku. Reakcja przebiega według wzoru:
[edytuj] Zastosowanie w wojsku
Stosowany jako środek bojowy należy do mas pirotechnicznych zapalających, a używa się go jako wkładu w granatach ręcznych lub magnetycznych. Używane w przypadkach, gdy konieczne jest szybkie zniszczenie przedmiotów oraz innego wyposażenia, gdy istnieje wysokie zagrożenie nagłego zdobycia ich przez siły wroga. Z powodu trudności w zapaleniu czystego termitu oraz jego małego płomienia i promienia działania, rzadko jest on używany samodzielnie. Przeważnie dodaje się różne składniki, by wzmocnić efekt zapalający. Thermate-TH3 jest mieszaniną termitu i dodatków pirotechnicznych o bardzo dobrych własnościach zapalających. Skład wagowy to 68,7% termitu, 29% azotanu baru, 2% siarki i 0,3% spoiwa. Azotan baru zwiększa temperaturę reakcji, powoduje powstanie dużego płomienia przy spalaniu i znacząco obniża temperaturę zapłonu.
Typowym zastosowaniem wojskowym termitu jest niszczenie artylerii wroga bez użycia materiałów wybuchowych, a więc bez głośnej eksplozji mogącej zaalarmować wroga. W czasie operacji Overlord, w ramach inwazji w Normandii, 2nd Rangers Batallion użył granatów termitowych, by wyeliminować francuskie działa na Pointe du Hoc. Artylerię można uszkodzić termitem na kilka sposobów. Można włożyć odbezpieczony granat termitowy do zamka działa i szybko go zamknąć, co spowoduje jego stopienie. Można również wrzucić granat przez lufę, lub przymocować go przy mechanizmach obrotu i podniesienia lufy, co uniemożliwi celowanie.
[edytuj] Niebezpieczeństwa
Typowa reakcja termitowa przebiega niezwykle gwałtownie, czego efektem jest rozbryzgiwanie się płynnego metalu we wszystkich kierunkach. Obecność substancji o temperaturze wrzenia niższej niż temperatura reakcji termitowej doprowadza do groźnej eksplozji, w której rozgrzany metal jest odrzucany na duże odległości. Zetknięcie wody z reagującym termitem powoduje podwójnie groźną eksplozję - następuje piroliza wody, a powstający wodór natychmiast wybucha.
Nigdy nie należy obserwować reakcji termitowej z bliska, a szczególnie bez odpowiedniej odzieży ochronnej. Nigdy nie należy eksperymentować z termitem bez odpowiedniego sprzętu i przygotowania, zwłaszcza w warunkach domowych.
[edytuj] Linki zewnętrzne
 |
Uwaga: Opisane substraty lub produkty są wybuchowe, toksyczne lub łatwopalne, ich nielegalne posiadanie może być przyczyną konsekwencji prawnych z karą pozbawienia wolności włącznie, a eksperymenty z nimi mogą skończyć się poważnymi uszkodzeniami ciała lub nawet śmiercią! |  |
