Toussaint L'Ouverture
Z Wikipedii
François-Dominique Toussaint L'Ouverture, znany także jako Toussaint Bréda, Toussaint-Louverture (ok. 1743 - 7 kwietnia, 1803), jeden z przywódców powstania na Haiti przeciwko francuskim rządom kolonialnym na tej wyspie.
Spis treści |
[edytuj] Wczesny okres
Według niektórych Toussaint miał rzekomo pochodzić z plemienia Arada na wybrzeżu Dahomeju. Jego ojciec został przywieziony przez afrykańskich handlarzy niewolników do francuskiej kolonii Saint-Domingue i sprzedany hrabiemu Bréda. Toussaint był jego najstarszym synem (data jego urodzin jest sporna, określa się ją bądź na 20 maja lub też na 1 listopada - od tej daty - na którą przypada dzień wszystkich świętych miało się wziąć jego imię). Późniejsze nazwisko Breda przejął od swojego właściciela.
De Breda okazał się względnie ludzkim "panem" bo zachęcał młodego wówczas Toussainta do nauki czytania i pisania. L'Ouverture stał się wkrótce woźnicą hrabiego, słynął także ze swojej znakomitej jazdy konnej oraz wiedzy zielarskiej. Czarny ksiądz - Pierre Baptiste, będący wyzwoleńcem nauczył go czytać. Toussaint poślubił Suzan Simone, z którą miał syna Placide'a.
Nie jest powszechnie znanym fakt że L'Ouverture stał się w rzeczywistości wolnym człowiekiem w czasie gdy wybuchło wielkie powstanie niewolników, na którego czele później stanął. Wyzwolony został w wieku 33 lat, a kolonialne rejestry wykazują, że wydzierżawił grunty rolne o powierzchni 15 hektarów, na których pracowało 13 niewolników uprawiających kawę.
Rewolucja francuska z 1789 r. miała ogromny wpływ na wyspę. Nowa filozofia Oświecenia głosiła hasła równości i braterstwa, które znalazły się w "Powszechnej deklaracji praw człowieka i obywatela". Jednak okazało się że wolność należy się tylko "kontynentalnym obywatelom" natomiast pod wpływem właścicieli plantacji nie dopuszczono do żadnych zmian w koloniach. Ta rażąca niesprawiedliwość stała się iskrą, która dała początek ruchowi niewolniczemu na Haiti.
[edytuj] Powstanie i negocjacje
Toussaint nie brał udziału w początkowej walce kierowanej przez Vincent Ogé'a. Bogaty "kolorowy", próbował uzyskać prawa wyborcze dla swojej klasy społecznej w październiku 1790 ale spotkał się tylko z zawodem, "biali" nie zostawili mu żadnych złudzeń co do uprzywilejowania takich jak on względem przeważającej rzeszy niewolników. W sierpniu 1793 r. pomógł swemu byłemu właścicielowi w ucieczce do Stanów Zjednoczonych a następnie został doradcą Georges Biassou w czasie dalszych działań powstańczych które nastąpiły po tzw. "Ognistej nocy". Szybko awansował, a "czarna armia" okazała się zaskakująco skuteczna w walce przeciwko kiepsko dowodzonym i niszczonym przez choroby tropikalne oddziałom francuskim. W 1793 r. po wybuchu wojny Francji z mocarstwami europejskimi Toussaint sprzymierzył się z Hiszpanią przeciwko wspólnemu wrogowi. W tym czasie zyskał także swój przydomek L'Ouverture ("Otwarcie), dlatego że z bardzo dużą zręcznością wykorzystywał wszelkie luki w pozycjach nieprzyjaciela. Później w trakcie tego samego roku Wielka Brytania opanowała większość nadbrzeżnych osad na Haiti, łącznie z Port-au-Prince.
W 1793 r. Léger Félicité Sonthonax i Étienne Polverel, reprezentanci francuskiego rządu rewolucyjego z Paryża zaoferowali wolność tym niewolnikom, którzy przyłączą się do walki przeciwko siłom kontrrewolucji. 4 lutego 1794 r. jakobiński Konwent Narodowy wydała akty emancypacyjne, które znosiły niewolnictwo na całym terytorium Republiki Francuskiej. Na początku maja 1794 r. Toussaint zrezygnował z aliansu hiszpańskiego i dołączył Francuzów. Razem ze sobą przywiódł tysiące czarnych żołnierzy. Został wówczas mianowany generałem brygady (Général de Brigade).
[edytuj] Wsparcie rewolucyjnej Francji
Pod rosnącym wpływem L'Ouverture'a murzyńska armia razem z białymi sprzymierzeńcami wyparła z wyspy połączone siły hiszpańsko-brytyjskie. Armia Toussainta wygrała siedem bitew w ciągu jednego tygodnia przeciwko Anglikom w styczniu 1794 r., brała ona także udział w tłumieniu powstania kierowanego przez Mulata Pinchinata. Dzięki tym akcjom jego władza stawał się coraz bardziej rozległa, a sam Toussaint ogłosił lojalność wobec Pierwszej Republiki Francuskiej. Dzięki temu został awansowany na generała dywizji (Général de Division). Pokonani Brytyjczycy wycofali się w 1798 r.
22 maja 1799 r. L'Ouverture podpisał porozumienia handlowe z Wlk. Brytanią i USA. W październiku został przez niego pobity i zmuszony do ucieczki do Francji mulacki generał André Rigaud, ostatni rywal w walce o panowanie na wyspie. Następnie jego wojska zwróciły się przeciwko hiszpańskiej kolonii Santo Domingo. Hiszpanie zostali pokonani w 1800 r. a 24 stycznia 1801 r. Santo Domingo zostało oficjalnie przyłączone do Francji. Toussaint powołał także komitet, który uchwalił konstytucję dla kolonii, która weszła w życie 7 lipca 1801 r., przy okazji czyniąc L'Ouverture'a jedynowładcą tylko formalnie zależnym od zamorskiej metropolii.
[edytuj] Kampania Leclerca i pojmanie Toussainta
Kiedy Napoleon Bonaparte objął stery władzy rozpoczął dążenia do przywrócenia poprzednich zysków jakie kraj czerpał z karaibskich kolonii. Dlatego też w 1802 r., szwagier Napoleona Charles Leclerc, który formalnie zaprzeczał że chce przywrócić niewolnictwo postanowił odzyskać kontrolę nad Haiti. 20 stycznia 1803 r. wylądował na wyspie i wyruszył przeciwko Toussaintowi.
W następnych miesiącach murzyńskie oddziały walczyły zacięcie z oddziałami kolonialnymi, przy czym kilku oficerów wojsk rebelianckich przeszło na stronę wroga. 7 maja 1802 r. Toussaint podpisał traktat pokojowy w Cap-Haitien, który gwarantował że niewolnictwo już nigdy nie zostanie przywrócone, a następnie udał się do swojego gospodarstwa w Ennery. Jednak po trzech tygodniach żołnierze Leclerca pojmali L'Ouverture'a i jego rodzinę. Później wysłali go na okręcie wojennym do Francji. 25 sierpnia Toussaint został uwięziony na zamku Fort-de-Joux w Doubs, gdzie zmarł na zapalenie płuc.
