Wariograf
Z Wikipedii
Wariograf, poligraf (zwany potocznie „wykrywaczem kłamstw”) - urządzenie służące do analizowania fizjologicznych reakcji organizmu człowieka, które są wykładnią emocji i jego reakcją na otoczenie zewnętrzne. Wariograf znalazł największe zastosowanie w pracy organów ścigania (jako narzędzie kryminalistyczne), chociaż dochodzi też do jego stosowania przez podmioty prywatne (np. w firmach chcących sprawdzić lojalność swoich pracowników).
Po raz pierwszy badanie wykrywaczem kłamstw przeprowadził 2 lutego 1935 roku w Portage w Wisconsin jego wynalazca, detektyw Leonard Keeler.
Spis treści |
[edytuj] Badanie
Badanie wariografem może przeprowadzić tylko specjalnie wyszkolona osoba (biegły poligraf). Podczas badania (badanie polega najczęściej na zadawaniu pytań, na które badany odpowiada tylko TAK lub NIE. Badanemu zadawane są trzy rodzaje pytań: obojętne, kontrolne i krytyczne. Inną metodą jest odczytywanie badanemu pytań bez oczekiwania na jakąkolwiek odpowiedź. Rejestrowane są takie parametry fizjologiczne jak: oddech, ciśnienie krwi, przewodnictwo elektryczne skóry (odruch skórno-galwaniczny). Parametry te są wykreślane przez specjalne pisaki na taśmie papierowej i mają postać kolorowego wykresu. Badanemu zakłada się czujniki poligrafu na poszczególne części ciała i w ten sposób badanie pozwala otrzymać graficzny obraz przebiegu zmian fizjologicznych w postaci krzywych zapisu wyżej wymienionych reakcji. Wbrew popularnym poglądom wariograf nie wykrywa kłamstw. Ocena rejestrowanych przez niego zmian pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy w psychice badanego znajdują tzw. „ślady emocjonalno-pamięciowe” mające związek z przestępstwem. Przez „ślad emocjonalno-pamięciowy” rozumie się utrwalone w mózgu człowieka spostrzeżenia dotyczące przedmiotów i zjawisk wywołujących reakcje emocjonalne.[1]
[edytuj] Uregulowania prawne
Na podstawie wyników badania ekspert ocenia, czy dana osoba miała związek z badaną sprawą, a także w zależności od typu badania, może ocenić jakiego typu był to związek.
W prawie polskim z badania poligraficznego organy procesowe mogą skorzystać jedynie poprzez zlecenie przeprowadzenia badania wykwalifikowanemu biegłemu i sporządzenie przez niego odpowiedniej ekspertyzy. Przy czym na przeprowadzenie badania wymagana jest bezwzględna zgoda osoby badanej. Ekspertyza w postępowaniu sądowym nie może stanowić dowodu.
[edytuj] Wątpliwości
Dokładność testów poligraficznych jest sprawą dyskusyjną. Niektórzy twierdzą, że dokładność wynosi od ok. 70% do 90% przypadków, krytycy twierdzą, że na badanie ogromny wpływ ma sposób przesłuchiwania czy zadawania pytań. Na niekorzyść wariografu świadczy też przypadek Aldricha Amesa - rosyjskiego szpiega w USA, który dwukrotnie przeszedł pomyślnie badanie poligrafem bez wykazania żadnych nieprawidłowości.
W psychologii opracowano wiele innych sposobów wykrywania kłamstwa. O tym, czy dana osoba kłamie, można wnioskować obserwując ruchy jej oczu, ton głosu, gestykulację i inne komunikaty niewerbalne.[2]
[edytuj] Inne metody sprawdzające prawdomówność
Znane są programy które na podstawie analizy głosu badają prawdomówność danej osoby. Niekiedy firmy ubezpieczeniowe, dzwonią do klientów i zadają im pytania odnośnie okoliczności np. wypadku. Głos badanego jest poddawany obróbce przez odpowiednio przygotowany program (w głosie można wykryć kilka istotnych zmian podczas kłamania). Tego typu programów nie można jednak traktować jako wariografów, a wątpliwości co do ich skuteczności są jeszcze większe niż w przypadku wariografu.
[edytuj] Wariograf w ujęciu popularnym
Wielu autorów scenariuszy i książek zakłada, że osoby, które kłamią mają poczucie winy lub po prostu się boją i w związku z tym odpowiadając nieprawdziwie na pewne pytania muszą doznawać silniejszych stanów emocjonalnych niż wtedy, gdy mówią prawdę i to właśnie te stany emocjonalne wykrywa wariograf. W związku z tym jest on stosunkowo łatwy do oszukania. Bardzo łatwo jest nauczyć się oszukiwać urządzenie i takie treningi przechodzą zwykle szpiedzy. Jednak nawet zwykła osoba może dokonać czegoś takiego. Wyobraźmy sobie, że ktoś podczas pewnych pytań bardzo mocno wbija sobie paznokcie w ciało (lub wygina do bólu palec w bucie) - w takich przypadkach wariograf zarejestruje zmianę stanu emocjonalnego. Osoby, które są podatne na hipnozę czy sugestię mogą także łatwo wzbudzać w swoim umyśle plastyczne wyobrażenia, które wprowadzają ich w stan relaksu, co poligraf uzna za brak kłamstwa. Skutecznym sposobem na oszukanie urządzenia jest także metoda odwracania uwagi.
W rzeczywistości wskazane powyżej metody nie zawsze są skuteczne, między innymi ze względu na fakt ustawicznej obserwacji badanego przez biegłego, co umożliwia wykrycie np. wbijania igieł by spowodować uczucie bólu.
Przypisy
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- Brunon Hołyst, Kryminalistyka, PWN, Warszawa 1973 oraz kolejne wydania
- Walters S.B., Kłamstwo. Cała prawda o..., Gdańsk 2005, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
