Warzucha polska
Z Wikipedii
| Warzucha polska | ||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka wg Reveala | ||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | jądrowce | |||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | rośliny | |||||||||||||||||||||||||||
| Podkrólestwo | naczyniowe | |||||||||||||||||||||||||||
| Nadgromada | nasienne | |||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | okrytonasienne | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasa | Rosopsida | |||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | kaparowce | |||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | kapustowate | |||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | warzucha | |||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | warzucha polska | |||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | ||||||||||||||||||||||||||||
| Cochlearia polonica E. Fröhl. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Posl. Polsk., Pl. Polon. Exsicc. Ser. II. Cent. III. 11 (1936), in clavi. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Synonimy | ||||||||||||||||||||||||||||
| Cochlearia pyrenaica DC. var. eupyrenaica Thell. | ||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||
.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
Warzucha polska (Cochlearia polonica) – gatunek dwuletniej rośliny z rodziny kapustowatych.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie i występowanie
Warzucha polska jest endemitem polskim, powstałym skokowo w wyniku poliploidyzacji diploidalnego taksonu wyjściowego. Najbardziej zbliżonym, uważanym za takson wyjściowy jest warzucha pirenejska Cochlearia pyrenaica DC. (2n=6). W wyniku heksaploidyzacji u warzuchy polskiej zwielokrotniła się liczba chromosomów do 2n=36.
W Czerwonej Księdze Ukrainy jako Cochlearia polonica Frohl. podany został takson warzuchy stwierdzony na źródliskowych obszarach górnego Bugu[1]. Status taksonomiczny tego taksonu został zweryfikowany po badaniach kariologicznych, w wyniku których ustalono że jest to jednak warzucha pirenejska. Spokrewnionym z warzuchą pirenejską i podobnie jak warzucha polska taksonem heksaploidalnym jest warzucha bawarska Cochlearia bavarica (2n=36), jednak różni się morfologicznie od naszego endemitu i powstała odmiennie - w wyniku hybrydyzacji warzuchy lekarskiej C. officinalis i warzuchy pirenejskiej[2].
Warzucha polska rosła kiedyś jedynie w rejonie Pustyni Błędowskiej i Olkusza na obszarach źródliskowych i w górnym biegu strumienia Biała (i jego dopływów), stanowiącego lewy dopływ Białej Przemszy. W powodu działalności górniczej nastąpiło osuszenie tych terenów i stanowiska naturalne zginęły. Roślina zachowana została na stanowiskach zastępczych w regionie. Najsilniejsza populacja rośnie na źródliskach strumienia Centuria (prawobrzeżny dopływ Białej Przemszy), mniej liczne na źródliskach Wiercicy koło Złotego Potoku oraz Rajecznicy koło Ołudzy[3].
[edytuj] Charakterystyka
- Łodyga
- Podnosząca się o wysokości od 15 do 50 cm.
- Liście
- Odziomkowe długoogonkowe, o kształcie nerkowatym, a liście łodygowe siedzące, jajowate, o uszastej nasadzie.
- Kwiaty
- Białe, 4-płatkowe, wyrastające na bardzo cienkich szypułkach. Mają długość 5,5-9,5 mm, a ich nerwy boczne łączą się ze sobą tworząc po każdej stronie nerwu głównego dwa, albo więcej poletek. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Rozmnaża się głównie generatywnie (przez nasiona).
- Owoc
- Elipsoidalna lub jajowatoelipsoidalna łuszczynka, najszersza w 1/3-1/2 swojej długości. W odróżnieniu od innych gatunków warzuchy nie jest silnie rozdęta i przeważnie nie jest dłuższa od 8 mm, a jej szerokość nie przekracza 4,5 mm. Nerwacja słabo widoczna. Nasiona o długości 1,5-2 mm, brodawkowane, przy czym wysokość brodawek jest taka sama, lub nieco tylko mniejsza od ich szerokości.
- Biotop
- Związana jest z siedliskiem zimnych źródlisk napiaskowych. Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Cochlearietum polonicae [4].
[edytuj] Ochrona
Roślina objęta w Polsce ochroną ścisłą. Ze względu na zagrożenie naturalnych stanowisk wskutek obniżenia się wód gruntowych i wyschnięcia źródeł, w 1970 roku kilkanaście roślin z zamierającego stanowiska naturalnego przeniesiono na stanowiska zastępcze o podobnych warunkach (ochrona ex situ). Roślina zadomowiła się na stanowiskach zastępczych i rośnie na nich do dziś.
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski[5]: EW (wymarły i zaginiony na stanowiskach naturalnych).
- Kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EW (extinct in wild, wymarłe w naturze).
Przypisy
- ↑ praca zbiorowa: Korytarz ekologiczny doliny Bugu (pl). 2002. [dostęp 7 stycznia 2008].
- ↑ Genetic differentiation and speciation in prealpine Cochlearia: Allohexaploid Cochlearia bavarica Vogt (Brassicaceae) compared to its diploid ancestor Cochlearia pyrenaica DC. in Germany and Austria. Plant Systematics and Evolution, 232 (1-2): 35-49. 2002. ISSN 0378-2697.
- ↑ Róża Kaźmierczakowa: Cochlearia polonica E.Fröhl. Warzucha polska W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków - podręcznik metodyczny. Gatunki roślin. Praca zbiorowa pod red. Sudnik-Wójcikowskiej B. i Werblan-Jakubiec H. Tom 9. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
[edytuj] Bibliografia
- Róża Kaźmierczakowa: Cochlearia polonica E.Fröhl. Warzucha polska W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków - podręcznik metodyczny. Gatunki roślin. Praca zbiorowa pod red. Sudnik-Wójcikowskiej B. i Werblan-Jakubiec H. Tom 9. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004. ISBN 83-86564-43-1.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
