Więzienie Montelupich
Z Wikipedii
Więzienie Montelupich - więzienie w Krakowie przy ul. Montelupich, pierwotnie pełniące funkcje koszar wojskowych, mieszczące się w budynku będącym od XVI wieku własnością włoskiej rodziny kupiecko-bankierskiej Montelupich. Od 1905 władze austriackie umieściły w nim sąd wojskowy, znajdujący się wcześniej na Wawelu, a następnie więzienie.
W latach II wojny światowej, w budynku na Montelupich, znajdowało się hitlerowskie więzienie policyjne. W latach od 1940 do 1944, podlegało Gestapo - w tym okresie przeszło przez nie ok. 50 000 aresztowanych osób, w większości Polaków i Żydów. Przetrzymywano tu m. in. profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, aresztowanych podczas wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji akcji Sonderaktion Krakau. Na terenie więzienia miały w tym czasie miejsce masowe egzekucje więźniów, z których część mordowano także w okolicach Krakowa (Podłęże i fort 49 "Krzesławice"). Większość aresztowanych, po ciężkich przesłuchaniach, wywożono do obozów koncentracyjnych w Auschwitz-Birkenau i Płaszowie.
Egzekucja 100 Polaków w Podłężu, wywiezionych z więzienia Montelupich, miała miejsce 2 lutego 1944 - Niemcy wzięli odwet za dokonanie 29 stycznia przez partyzantów Armii Krajowej z oddziału "Błyskawica", nieudanego zamachu na generalnego gubernatora Hansa Franka, który jechał pociągiem do Lwowa. Egzekucji dokonano na rozkaz dowódcy policji i SS Wilhelma Koppego, wykonali ją członkowie Gestapo, SS i Schutzpolizei (Schupo). Na terenie Krakowa SS i Gestapo rozstrzelało w masowej egzekucji 1 000 ludzi z więzienia Montelupich, na wzgórzu przy ul. Kamedulska-Glinnik. 29 stycznia 1944 z więzienia wywieziono do miejscowości Pełkinie 24 żołnierzy Armii Krajowej, gdzie zostali rozstrzelani w odwecie za odbicie w dniu 19 stycznia 1944 ujętego wcześniej członka ruchu oporu.
Po 1945 w budynku znajdowało się ciężkie więzienie Urzędu Bezpieczeństwa i NKWD, przez które przeszło kilka tysięcy polskich żołnierzy, głównie z Armii Krajowej oraz WiN, z których część wywieziono w głąb ZSRR na zesłanie, oraz żołnierzy Ukraińskiej Powstańczej Armii. W więzieniu wykonywano także pod koniec lat 40. wyroki śmierci na członkach niemieckiej załogi obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, skazanych w pierwszym procesie oświęcimskim.
21 kwietnia 1988 r. wykonano tutaj po raz ostatni w Polsce karę śmierci.
Współcześnie w budynku przy ul. Montelupich 7 znajduje się Areszt Śledczy w Krakowie.
Śmierć osadzonego w areszcie obywatela Rumunii Claudiu Crulica doprowadziła w kwietniu 2008 do dymisji wiceszefa Służby Więziennej gen. Pawła Nasiłowskiego[1].
