Służba Więzienna

Z Wikipedii

Służba Więzienna
Data ustanowienia	1918
Dyrektor Generalny Służby Więziennej	Jacek Pomiankiewicz
Adres	02-521 Warszawa ul. Rakowiecka 37a
Telefon	(022) 640-8330 email bpz@sw.gov.pl

Ten artykuł jest częścią serii Polityka Polski
Prawo
Konstytucja Polskie prawo
Władza wykonawcza
Prezydent Lech Kaczyński Prezes Rady Ministrów Donald Tusk Rada Ministrów
Władza ustawodawcza
Sejm Senat Zgromadzenie Narodowe
Władza sądownicza
Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu Naczelny Sąd Administracyjny
Samorząd terytorialny
Samorząd w Polsce Samorząd gminny Samorząd powiatowy Samorząd województwa
Kluby parlamentarne
PO PiS Lewica PSL
Wybory
Wybory w Polsce (od 1989): prezydenckie: 1990 1995 2000 2005 parlamentarne: 1989 1991 1993 1997 2001 2005 2007 samorządowe: 1990 1994 1998 2002 2006 europejskie: 2004 referenda: 1996 1997 2003

Służba Więzienna (SW) jest umundurowaną i uzbrojoną formacją apolityczną podległą Ministrowi Sprawiedliwości, posiadającą własną strukturę organizacyjną. Służba Więzienna realizuje, na zasadach określonych w kodeksie karnym wykonawczym, zadania w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania.

Aktualnie dyrektorem generalnym Służby Więziennej jest generał SW dr Jacek Pomiankiewicz.^[1]

Świętami Służby Więziennej są:

• 11 listopada – Święto Odzyskania Niepodległości 1918 – przejęcie w tym dniu wszystkich więzień w strefie okupowanej przez Cesarstwo Niemieckie
• 26 kwietnia – dzień uchwalenia w 1996 r. Ustawy o Służbie Więziennej

Spis treści 1 Podstawowe zadania 2 Podstawa prawna działania Służby Więziennej 2.1 Najważniejsze przepisy regulujące działanie Służby Więziennej 2.2 Przepisy historyczne 3 Struktura organizacyjna 3.1 Centralny Zarząd Służby Więziennej (CZSW) 3.2 Okręgowe Inspektoraty Służby Więziennej (OISW)[1] 3.3 Areszty Śledcze (AŚ), Zakłady Karne (ZK) 3.4 Ośrodki Doskonalenia Kadr (ODK) 4 System szkolenia funkcjonariuszy SW 5 Służba w SW 6 Uzbrojenie SW 7 Tradycja i historia formacji 7.1 Podległość organizacyjna 7.2 1918-1939 7.3 1944-1956 7.4 1956-1989 7.5 1989-2006 8 Ciekawostki 9 Przypisy 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Podstawowe zadania

1. prowadzenie działalności resocjalizacyjnej wobec osób skazanych na kary pozbawienia wolności, przede wszystkim przez organizowanie pracy sprzyjającej zdobywaniu kwalifikacji zawodowych, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych,
2. wykonywanie tymczasowego aresztowania w sposób zabezpieczający prawidłowy tok postępowania karnego,
3. zapewnienie osobom skazanym na kary pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanym przestrzegania ich praw, a zwłaszcza humanitarnych warunków, poszanowania godności, opieki zdrowotnej i religijnej,
4. ochrona społeczeństwa przed sprawcami przestępstw osadzonymi w zakładach karnych i aresztach śledczych,
5. zapewnienie w zakładach karnych i aresztach śledczych porządku i bezpieczeństwa,
6. wykonywanie aresztów zastosowanych na podstawie innych przepisów oraz pomocy prawnej z tytułu umów międzynarodowych.^[2]

[edytuj] Podstawa prawna działania Służby Więziennej

Głównym aktem prawnym będącym podstawą działania Służby Więziennej jest ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej.

[edytuj] Najważniejsze przepisy regulujące działanie Służby Więziennej

• Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej z (Dz.U. 1996 nr 61 poz. 283 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz sposobu postępowania w tym zakresie (Dz.U. z dnia 27 listopada 1996)
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz.U. 2003 nr 152 poz. 1494 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. 2003 nr 152 poz. 1493 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. z dnia 19 listopada 2003)
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie obrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. z dnia 19 listopada 2003)

[edytuj] Przepisy historyczne

• Dekret w sprawie tymczasowych przepisów więziennych 2 lutego 1919
• Regulamin Więzienny z 1931 r.
• Kodeks Karny z 1932 r.
• Projekt Regulaminu z 1939 r. (nie wprowadzony w życie)
• Okólnik nr 1 Kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego w sprawie powołania Straży Więziennej z dnia 4 października 1944 r.
• Instrukcja w sprawie postępowania z więźniami z 1945 r.
• Dekret o Służbie Więziennej z lipca 1954 r.
• Regulamin z 1955 r. (dotychczas obowiązywały przepisy przedwojenne)
• w 1956 uchylono uchwalony rok wcześniej Regulamin, wydając sukcesywnie przez lata szereg zarządzeń, dyrektyw i pism
• Ustawa o Służbie Więziennej z dnia 10 grudnia 1959 r. – nowelizowana kilkakrotnie, najistotniejsze zmiany w 1975 i 1983
• "Nowy" Regulamin z 1966 wydany po 10 letnim okresie eksperymentów i modyfikacji wyżej wymienionych zarządzeń, dyrektyw i pism
• Tymczasowe Regulaminy: wykonywania kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania – z 1974 (obowiązywały 15 lat)
• Regulaminy: wykonywania kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania 1989
• Regulaminy: wykonywania kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania 1997

[edytuj] Struktura organizacyjna

Dyrektor Generalny Służby Więziennej jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Służby Więziennej. Jest on powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Dyrektor Generalny kieruje pracą Centralnego Zarządu Służby Więziennej, któremu podlega 16 Inspektoratów Okręgowych Służby Więziennej, Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu (w randze Inspektoratu) oraz Ośrodek Doskonalenia Kadr SW w Popowie. Na czele OISW stoi Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej powoływany przez Ministra Sprawiedliwości na wniosek Dyrektora Generalnego SW. W skład Okręgowych Inspektoratów wchodzą Zakłady Karne, Areszty Śledcze oraz Ośrodki Doskonalenia Kadr znajdujące się na ich terenie.^[1][2]

[edytuj] Centralny Zarząd Służby Więziennej (CZSW)

• Biuro Prezydialne[1]
• Biuro Budżetu [2]
• Biuro Kadr i Szkoleń [3]
• Biuro Kontroli i Inspekcji [4]
• Biuro Kwatermistrzowskie [5]
• Biuro Informacji i Statystyki [6]
• Biuro Prawne [7]
• Biuro Ochrony [8]
• Biuro Penitencjarne [9]
• Biuro Służby Zdrowia [10]
• Biuro Emerytalne [11]
• Zespół ds. Informatyki [12]
• Zespół Ochrony Informacji Niejawnych [13]
• Zespół ds. Przedsiębiorstw i Zatrudnienia ^[1] [14]

[edytuj] Okręgowe Inspektoraty Służby Więziennej (OISW)^[1]

Podział terytorialny

Lp.	Siedziba	Ilość AŚ	Ilość ZK
1	Białystok	5	3
2	Bydgoszcz	5	7
3	Gdańsk	4	5
4	Katowice	9	5
5	Koszalin	3	5
6	Kraków	3	8
7	Lublin	2	5
8	Olsztyn	5	3
9	Opole	3	8
10	Poznań	9	6
11	Rzeszów	2	7
12	Szczecin	5	4
13	Warszawa	7	3
14	Wrocław	6	8
15	Łódź	2	7
16	COSSW Kalisz	-	-

[edytuj] Areszty Śledcze (AŚ), Zakłady Karne (ZK)

• dyrekcja
• dział ochrony
• dział penitencjarny
• dział terapeutyczny (tylko w jednostkach posiadających oddziały terapeutyczne)
• dział kwatermistrzowski
• dział ewidencji
• dział finansowy
• dział organizacyjno – prawny (duże jednostki)
• dział służby zdrowia
• dział łączności i informatyki (część jednostek)
• samodzielne stanowiska np. zatrudnienie, inspektor BHP, informatyk, kadrowy, kapelan.^[3]

[edytuj] Ośrodki Doskonalenia Kadr (ODK)

Służba Więzienna dysponuje dwunastoma Ośrodkami Doskonalenia Kadr (w tym dwa z nich są ich oddziałami) podlegającymi pod odpowiednie Okręgowe Inspektoraty. ODK SW w Popowie podlega natomiast Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej.

Ośrodki Doskonalenia Kadr organizują kursy wstępne dla nowo przyjętych funkcjonariuszy, kursy specjalistyczne i doskonalące oraz obozy kondycyjne. Prowadzone są ponadto szkolenia organizowane przez Okręgowe Inspektoraty Służby Więziennej, Zakłady Karne i Areszty Śledcze oraz instytucje działające na rzecz bezpieczeństwa państwa. Poza swoją podstawową funkcją w okresach nie objętych harmonogramem szkolenia i doskonalenia zawodowego, organizują wczasy i kolonie dla funkcjonariuszy, pracowników, emerytów i rencistów Służby Więziennej oraz ich rodzin. Ośrodki te również udostępniają odpłatnie swoją bazę jednostkom organizacyjnym resortu sprawiedliwości, osobom fizycznym i innym podmiotom gospodarczym w szczególności poprzez świadczenie usług hotelowo-gastronomicznych i konferencyjnych.^[1]

ODK mają również realizować następujące zadania:

• przygotowawcze w zakresie zabezpieczenia warunków techniczno-organizacyjnych na czas zagrożenia bezpieczeństwa Państwa oraz na czas sytuacji nadzwyczajnych,
• w zakresie zbiorowego i tymczasowego zakwaterowania funkcjonariuszy Służby Więziennej na czas zagrożenia bezpieczeństwa Państwa oraz na oraz na czas sytuacji nadzwyczajnych,
• w zakresie oddziaływań penitencjarnych, o których mowa w art. 67 § 3 kodeksu karnego wykonawczego, wobec osadzonych zatrudnionych w ODK,
• zorganizowania w ramach ODK (w miarę potrzeb) zakwaterowania osadzonych.^[1]

[edytuj] System szkolenia funkcjonariuszy SW

We współczesnym szkoleniu funkcjonariuszy SW największy nacisk kładzie się na zadania resocjalizacyjne formacji. Programy nauczania szkół (od podoficerskich do oficerskich) obejmują treści psychospołeczne, prawne oraz wynikające z obowiązujących standardów międzynarodowych. Podczas szkolenia zwraca się też dużą uwagę na umiejętność samoobrony i to nie tylko tej kojarzącej się z umiejętnościami fizycznymi, ale też stosownych zachowań komunikacyjnych. Żaden funkcjonariusz nie może podjąć pracy z więźniami bez uprzedniego przeszkolenia. Tej zasadzie jest podporządkowany cały system szkolenia SW na który składają się:

1. przeszkolenie wstępne (kurs stacjonarny),
2. szkolenie podstawowe w szkołach:
   • oficerskiej - dla funkcjonariuszy zajmujących stanowiska oficerskie oraz z wyższym wykształceniem (magisterskim),
   • chorążych - dla funkcjonariuszy zajmujący stanowiska przewidziane dla tego korpusu oraz z wykształceniem wyższym posiadających tytuł inżyniera lub licencjata,
   • podoficerskiej - dla funkcjonariuszy posiadających wykształcenie średnie z ukończoną maturą,
3. kształcenie w formach pozaszkolnych:
   • specjalistyczne w ramach kursów doskonalących i dokształcających, kursokonferencji i narad instruktażowo - szkoleniowych,
   • wewnątrzzakładowe (ogólnopenitencjarne, działowe i ogniowe),
4. Podyplomowe Studium Penitencjarystyki - prowadzone przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - ukończenie tego studium daje możliwość awansu na stanowiska kierownicze.

Najważniejszym miejscem szkolenia więzienników jest Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu (COSSW). Instytucja ta współpracuje z wieloma ośrodkami akademickimi oraz korzysta z ich kadry naukowej. Tu też organizowane są konferencje naukowe oraz kongresy penitencjarne.^[3]

[edytuj] Służba w SW

Funkcjonariuszem SW może być osoba posiadająca obywatelstwo polskie, nieposzlakowaną opinię, niekarana, korzystająca z pełni praw publicznych, posiadająca co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacji uzbrojonej.

Osoba zgłaszająca, po wydaniu pozytywnego orzeczenia komisji lekarskich, mianowana zostaje funkcjonariuszem w służbie przygotowawczej na okres 2 lat. Po tym okresie i uzyskaniu pozytywnej opinii zostaje mianowana funkcjonariuszem w służbie stałej.

Funkcjonariusz nie może być członkiem partii politycznej oraz podejmować bez zgody kierownika jednostki organizacyjnej zajęcia zarobkowego poza służbą.^[2]

Funkcjonariusz Służby Więziennej jest funkcjonariuszem publicznym.

[edytuj] Uzbrojenie SW

Na uzbrojeniu SW znajduje się karabinek AKMS , strzelby Winchester i Mossberg , pistolet MAG , pistolet P-64 , pistolet P-83 oraz pistolet maszynowy PM-84 Glauberyt - a dokładnie wersja PM-98 z możliwością zainstalowania oświetlenia taktycznego. W SW wykorzystuje się także Granatnik RWGŁ-1 oraz RWGŁ-3

[edytuj] Tradycja i historia formacji

Po raz pierwszy kwestia organizacji więziennictwa została przedstawiona wkrótce po upadku Rzeczypospolitej w Księstwie Warszawskim oraz potem w Królestwie Kongresowym. W 1807 Julian Ursyn Niemcewicz po powrocie ze Stanów Zjednoczonych przedstawił projekt organizacji więziennictwa opartego na zasadach odosobnienia. W 1819 przedstawiony został "Projekt ogólnego i szczegółowego polepszenia stanu i administracji więzień w Królestwie Polskim". W tym projekcie odpowiednicy dzisiejszych funkcjonariuszy nazywani są dozorcami (dozorca, dozorca ekonomiczny, dozorca robót).^[4]

[edytuj] Podległość organizacyjna

• 1918-1939 – Ministerstwo Sprawiedliwości
• 1945-1954 – Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
• 1954-1956 – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
• 1956-do dziś – Ministerstwo Sprawiedliwości

[edytuj] 1918-1939

Przygotowania do przejęcia więzień znajdujących się na terenie tzw. Kongresówki z rąk zaborców zostały już podjęte w marcu 1918. Było to konsekwencją oddania w 1917 sądownictwa Tymczasowej Radzie Stanu, a później Radzie Regencyjnej. Zaborcy nie zgodzili się jednakże na to, pragnąc zatrzymać sobie kontrolę nad wymiarem kar dyktowanych przez polskie sądy. 1 maja 1918 powstał Wydział Więzienny przekształcony potem w Sekcję Więzienną, liczącą 24 osoby. Rozpoczęto poszukiwania osób mających potem organizować więzienia w wolnej Polsce. Chętnych umieszczono wśród personelu więziennego zaborców (34 osoby na stanowiskach oficerskich, 117 na podoficerskich). Zorganizowano kursy wieczorowe dla kandydatów na funkcjonariuszy, przygotowano projekt ustawy, regulaminu, przepisów wewnętrznych, etatyzacji oraz budżetu przyszłego polskiego więziennictwa. Przejęcie więzień przez polskie władze następowało począwszy od 1 listopada 1918 (tereny okupowane przez Austrię), do 11 listopada gdzie właśnie tego dnia doszło do żywiołowej choć od dawna przygotowanej akcji. W nocy 12 listopada wszystkie więzienia na terenie Królestwa Kongresowego były już w polskich rękach. Kolejne jednostki były przejmowane wraz kształtowaniem się granic niepodległej Rzeczypospolitej:

• 27 grudnia 1918 – teren objęty powstaniem wielkopolskim
• 27 grudnia 1920 – tereny zajęte w wyniku wojny polsko-radzieckiej
• 6 kwietnia 1922 – Wileńszczyzna
• 1 listopada 1922 – teren przyznany Polsce po plebiscycie na Górnym Śląsku i III powstaniu śląskim

W 1921 Sekcja Więzienna przekształciła się w Departament Więzienny Ministerstwa Sprawiedliwości. Z uwagi na brak funkcjonariuszy narodowości polskiej (zaborcy nie zatrudniali Polaków w służbie państwowej) zaczęto szkolić nowych funkcjonariuszy. Przyjmowano osoby narodowości polskiej, z odbytym stażem wojskowym, wyjątkowo także cywilnych fachowców. Każdy nowo przyjęty musiał odbyć 6 miesięczny staż. Funkcjonariusz oraz urzędnik otrzymywał raz na rok umundurowanie, a raz na 3 lata płaszcz. Więzienia zaczęto remontować, podniesiono racje żywnościowe dla skazanych (2400 kcal, dla pracujących 3000 kcal, dla chorych 4000 kcal), uruchomiono zakupy centralne mające na celu zapewnienie odpowiednich materiałów włókienniczych, odzieży i obuwia dla osadzonych i funkcjonariuszy. Mając na celu resocjalizację oraz wyrobienie w więźniach nawyku pracy, zaczęto organizować przy więzieniach warsztaty i gospodarstwa rolne. Część zarobku po potrąceniu kosztów dodatkowej żywności, należności dla Skarbu Państwa i kosztów administracji, stanowiła tzw. zysk więźnia wypłacany przy wyjściu na wolność lub umożliwiający mu zakupy w przywięziennej kantynie (tzw. żelazna kasa, wypiska). Powstawały też przywięzienne szpitale, szkoły i kaplica. Wojsko przekazywało kolejne obiekty, budowano też nowe więzienia, w tym nowoczesne jak na tamte czasy więzienie w Tarnowie.

22 kwietnia 1923 zginęli na służbie, zamordowani podczas ucieczki 4 skazanych, pierwsi funkcjonariusze więziennictwa: Antoni Łapiński, Józef Kurowski oraz Henryk Ruciński.

W celu podniesienia kwalifikacji kadry powołano 16 maja 1923 Centralną Szkołę dla Urzędników Więziennych w Warszawie. Kurs trwał przeciętnie 3 – 4 miesiące i obejmował następujące przedmioty (pisownia i nazewnictwo oryginalne): więźnioznawstwo, prawo i procedurę karną, regulamin więzienny oraz wszystkich działów, ustrój Polski, lekcje psychologii, traktowania nieletnich, pożarnictwa, daktyloskopii oraz tematy ogólno-kształcące. Intensywnie ćwiczono sprawność posługiwania się bronią oraz fizyczną. Korzystano również z szkoleń w szkołach policyjnych.

W 1924 w miejsce powołanej rok temu szkoły, powstaje Centralna Szkoła Ministerstwa Sprawiedliwości. Program uzupełniono zajęciami z prawa (karne, karne wykonawcze, administracyjne, konstytucyjne), towaroznawstwo żywności i opału, higienę, ratownictwo, finanse oraz rozpoznawanie pisma utajonego. Wykładowcami w tej szkole byli: warszawscy nauczyciele akademiccy, wyżsi urzędnicy Ministerstwa Sprawiedliwości, prawnicy (sędziowie, adwokaci) oraz naczelnicy więzień warszawskich.

Personel więzienny składał się z:

• urzędników – naczelników więzień, ich pomocników, asystentów więziennych, urzędników kancelaryjnych, duchownych, lekarzy, nauczycieli,
• niższych funkcjonariuszy – dozorców i dozorczyń, felczerów, sanitariuszy, gońców.

Do służby na kandydatów na urzędników przyjmowano obywateli polskich w wieku do 40 lat, nieskazitelnej przeszłości, sprawnych fizycznie i psychicznie do pracy w więzieniu oraz po odbytej służbie wojskowej. Od kandydatów na urzędników wymagano również posiadania wykształcenia co najmniej średniego. Wprowadzono również służbę przygotowawczą trwającą jeden rok kończącą się zdaniem egzaminu przed komisją w Ministerstwie Sprawiedliwości, który dawał prawo do munduru oraz prawa zagwarantowane przez ustawę o państwowej służbie cywilnej.

Kandydaci na dozorców (strażników) przyjmowani byli w wieku do 35 lat, wymagany był wzrost powyżej 165 cm, biegła znajomość języka polskiego w mowie i piśmie, odbyta służba wojskowa, preferowane było wykształcenie co najmniej podstawowe. Służba przygotowawcza również trwała jeden rok. Po ośmiu latach służby i ukończeniu Centralnej Szkoły dozorca mógł być mianowany na stanowisko starszego dozorcy.

Urzędnicy kancelaryjni, duchowni, lekarze, nauczyciele, felczerzy, sanitariusze, gońcy byli przyjmowani do służby na podstawie umów. Nie przysługiwało im prawo do bezpłatnego umundurowania.

Wydany w 1926 przepis z dnia 26 kwietnia o składzie osobowym administracji więziennej i wykonywaniu przez nią obowiązków służbowych tak określa obowiązki więziennika:

"Czuwać i nie dopuszczać do ucieczek więźniów i do porozumiewania się ich z osobami postronnymi lub między sobą bez wiedzy władzy do tego uprawnionej, dbać o moralną poprawę więźniów, bezwzględne posłuszeństwo, należyty szacunek względem przełożonych, sumienne i gorliwe wykonywanie obowiązków służbowych, niepozostawianie przewinień podwładnych bezkarnie, w obchodzeniu się z więźniami być stanowczym, nie unosić się, zachowywać spokój i równowagę oraz starać się wyrozumieć indywidualne właściwości więźnia." [...] "do więźnia zwracać się per Pan lub Wy"^[4]

Równo 70 lat od tej daty uchwalono Ustawę o Służbie Więziennej, będącą podstawą prawną jej działania po dzień dzisiejszy.

[edytuj] 1944-1956

Dnia 4 października 1944 Kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Okólnikiem nr 1 powołał do życia Straż Więzienną. Dzień ten przez cały czas trwania PRL był dniem święta więzienników. W początkowym okresie odbudowy struktur administracyjnych przejęto przepisy przedwojenne w tym Kodeks Karny z 1932 roku, regulamin więzienny z 1931 oraz przepisy z projektu nowego regulaminu z 1939. Ponieważ przedwojenne przepisy w nowej sytuacji politycznej były niewystarczające, w 1945 wydano instrukcję w sprawie postępowania z więźniami. Od początku swego istnienia Straż Więzienna została podporządkowana VI Departamentowi Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Jej funkcjonariusze brali aktywny udział w działaniach prowadzonych przez Departament Śledczy UBP, w tym w prześladowaniach i torturach osadzonych z powodów politycznych.

W obozach i więzieniach stosowano wobec skazanych te same metody postępowania jak w ówczesnym Związku Radzieckim. W kraju stworzono sieć 204 obozów pracy przymusowej, w których zginęło około 25 tysięcy ludzi. Największy tego typu obóz działał w Jaworznie, dawnej filii niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu - KL Auschwitz S-Lager Dachsgrube. Jego pierwszym komendantem był kapitan NKWD Mordasow, następnie przejął od niego stanowisko Salomon Morel.^[5]

W lipcu 1954 ukazał się Dekret o Służbie Więziennej. Zmieniono nazwę tej formacji i dodano pewne elementy mające na celu oddziaływanie poprawcze wobec skazanych. 7 grudnia rozwiązano MBP, służbę podporządkowano nowo powstałemu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Dopiero w listopadzie 1955 uchylono przedwojenne przepisy więzienne wprowadzeniem nowego regulaminu. Stracił on jednak szybko aktualność z powodów przemian politycznych 1956 oraz przejścia Służby Więziennej z dniem 1 listopada 1956 pod zarząd Ministerstwa Sprawiedliwości.

[edytuj] 1956-1989

Zadania Służby Więziennej po przemianach roku 1956 uległy zmianie. Dotychczasowe przepisy mimo zawarcia w nich pewnych elementów poprawczych były nieaktualne. W poprzednich latach nikt nie zajmował się resocjalizacją skazanych z powodu braku środków, bazy, odpowiedniej kadry, a przede wszystkim klimatu politycznego. Rozpoczął się 10- letni okres wydawania szeregu zarządzeń, dyrektyw i pism, modyfikowanych i weryfikowanych w praktyce zakończony wydaniem nowego regulaminu. Model represyjny zdominowany przez treści polityczno - ideologiczne i wojskowe został przekształcony represyjno-formujący, zaczęto odchodzić od dominującej polityki i ideologii na rzecz treści psychospołecznych oraz dyscyplin prawnych.

W 1966 wprowadzono w działaniach resocjalizacyjnych system wolnej progresji m.in. wprowadzono zakłady karne półotwarte i otwarte. W latach 1969 - 1981 (z trudnościami po stanie wojennym) rozwijano kształcenie więźniów, realizowano różne warianty leczenia antyalkoholowego, rozwijano doświadczenia z systemem przepustkowym oraz poszukiwano sposobów współpracy ze społeczeństwem, a także w wielu zakładach karnych rozszerzano współpracę z rodzinami. Od 1969 administracja więzienna stała się organem postępowania wykonawczego. Po 1981 więzienia zostały wykorzystane do internowania opozycji solidarnościowej. Przez cały ten okres więziennictwo nie uniknęło roli politycznej, jaką wyznaczało mu państwo totalitarne. Wraz z więźniami kryminalnymi w zakładach karnych przebywali też więźniowie sumienia.^[3]

10 grudnia 1959 wydano Ustawę o Służbie Więziennej, która uregulowała funkcjonowanie więzienników na 37 lat. Ustawę tą modyfikowano kilkakrotnie, a najpoważniejszymi zmianami było wprowadzenie w 1975 wojskowego nazewnictwa stopni, rozbudowa systemu szkoleń, w 1983 wprowadzenie korpusu chorążych.

[edytuj] 1989-2006

Po zmianie systemu politycznego w Polsce w 1989, nie ogłoszono oczekiwanej amnestii, co stało się powodem wybuchu buntów w wielu więzieniach. Po ich spacyfikowaniu przystąpiono do reformy więziennictwa zmierzającej do przyjęcia modelu resocjalizacyjnego. W początkowych latach reform odeszło ze Służby Więziennej około 40% funkcjonariuszy, co spowodowało szereg skutków negatywnych. Okres przejściowy zakończył się około roku 1994, a nowo zatrudnieni pracownicy nabrali koniecznego w pracy doświadczenia.^[3]

Poprawiła się również struktura wykształcenia funkcjonariuszy w stosunku do okresu PRL.

Porównanie wykształcenia funkcjonariuszy SW

Lp.	Wykształcenie	lata 80.[6]	2003
1	podstawowe (zawodowe zasadnicze)	22%	1.6%
2	średnie (ukończona matura)	56%	67.5%
3	policealne	bd.	3.3%
4	wyższe	14%	27.6%

XXI wiek przyniósł istotną zmianę w warunkach pracy funkcjonariuszy, spowodowaną narastającym przeludnieniem więzień. Jednocześnie liczba członków załóg jednostek penitencjarnych nie uległa powiększeniu. Stosunek liczby pracowników więzień do ilości skazanych wynosił odpowiednio w latach:

• 1985 - 1 : 5.6
• 1996 - 1 : 2.6
• 2003 - 1 : 3.5^[7]
• 2006 - 1 : 4

Dotkliwie również jest odczuwane ograniczenie wydatków na inwestycje i modernizacje, przez co baza materialna więziennictwa ulega dekapitalizacji i zmniejszeniu. Wszystko to powoduje pogorszenie warunków pracy funkcjonariuszy, warunków odbywania kary skazanych, które mogą naruszyć nawet zasadę humanitarnego traktowania osadzonych, oraz pogorszenie stanu bezpieczeństwa zakładów karnych i aresztów śledczych.^[7]

W chwili obecnej można przytoczyć słowa pierwszego w III Rzeczypospolitej dyrektora Centralnego Zarządu Służby Więziennej Pawła Moczydłowskiego wypowiedziane po okresie buntów w więzieniach: "Przestrzegania prawa pilnują obecnie wszyscy: Prezydent, Sejm, Senat, Rzecznik Praw Obywatelskich, Komitet Helsiński, a także różne organizacje społeczne, niezawisły sąd, wolna prasa, radio i telewizja. Zadaniem podstawowym było więc odzyskanie kontroli nad więziennictwem i zaadaptowanie go za pomocą praworządnych metod do społeczeństwa otwartego."^[8]

[edytuj] Ciekawostki

• Służbie Więziennej podlega Oddział Zewnętrzny w Płotach Zakładu Karnego w Nowogardzie, gdzie odbywają karę aresztu wojskowego w wymiarze od 1 miesiąca do 2 lat, skazani żołnierze z części wojskowej Kodeksu Karnego lub którym sąd orzekł taką karę za popełnienie innych przestępstw. Podlegają oni w trakcie trwania wykonywania kary szkoleniu wojskowemu, którym kieruje oddelegowany do SW oficer Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Oficer ten jest jednocześnie zastępcą kierownika tej jednostki penitencjarnej. Funkcjonariusze innych formacji mundurowych skazani prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności, odbywają ją w zwykłych zakładach karnych wraz z innymi skazanymi.
• Najnowocześniejszą jednostką penitencjarną w Polsce jest Areszt Śledczy w Piotrkowie Trybunalskim. W 2003 do nowo wybudowanej jednostki przeniesiono stary areszt, znajdujący się w dawnym XVII-wiecznym budynku poklasztornym należącym do zakonu pijarów. Stary areszt został sprzedany prywatnemu inwestorowi na licytacji za cenę 530 tysięcy zł.
• Najstarsze budynki wykorzystywane jako zakłady karne są: w Łęczycy oraz w Koronowie - oba znajdują się w obiektach poklasztornych z XIV wieku.

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• NSZZ Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa
• areszt
• resocjalizacja
• korpusówki służb mundurowych
• środki zapobiegawcze
• tymczasowe aresztowanie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Ogólnopolski Portal Służby Więziennej
• SW na sztab.org
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności