Wilkierz

Z Wikipedii

Wilkierz (daw.niem. Willekür - samowola) - uchwała władz miejskich (rada miejska, ława sądowa) w miastach lokowanych na prawie niemieckim.

Od XVI wieku wilkierzami lub ordynacjami nazywano również akty regulujące ustrój wsi wydawane przez właścicieli. Analogicznie do miast niektóre zgromadzenia wiejskie mogły wydawać wilkierze zatwierdzane przez właściciela wsi, a uzupełniające nadane przepisy.

Pierwotne pospólstwo, zwoływane przez wójta, uchwalało postanowienia lokalne, o ile one mieściły się w ramach prawa magdeburskiego. Uchwały te, zwane wilkierzami, wymagały zatwierdzenia przez władzę państwową, z początku przez samego księcia, następnie przez króla. Po pewnym czasie pospólstwo poczynało być zbyt liczne, toteż wilkierze wychodziły tylko od starszych, t. j. od zwierzchników cechowych i kupieckich, zwoływanych w tym celu, i nie wymagają już potwierdzenia od władzy państwowej, reprezentowanej przez wojewodę w miastach większych, przez starostę po mniejszych. Były zastrzeżone niektóre tylko sprawy, w których wilkierz zawsze zatwierdzenia takiego wymagał.

W Krakowie, gdzie bezpośrednia ingerencja królewska znaczyła najwięcej, zapadło w roku 1418 postanowienie Władysława Jagiełły, jako pospólstwo ma wybierać 16 delegatów, po połowie z kupców (drobniejszych) i z rzemieślników, a delegacja ta ma odtąd należeć do rady. Bez zezwolenia tej delegacji nie można było uchwalać wilkierzy, ani nakładać podatku; co więcej, rada winna corocznie zdawać przed nimi sprawę z rachunków miejskich.

[edytuj] Wilkierze

1502 - wilkierz rady miejskiej w Kaliszu nakazujący utrzymywanie przy każdym domu sprzętu przeciwpożarowego,
1540 - Wilkier Gitterczwałdzki za prozbą Jego M-ci księdza Achaca kanonika warmińskiego a administratora olstińskiego od wielebnej kapituły Frąborskiej ustanowiony, potwierdzony i nadany wszystkiemu powiatu olstyńskiemu, aby dla lepszego porządku, zgody, jedności i pożytku na wsiach w artikułach niżej naznaczonych pod winą na urzędach sołtysow i radzkich był chowany i trzymany. Teraz znowu w polski język wedle starodawnego egzemplarza niemieckiego pisanego przetłumaczony i podzieleniem artikułow albo rozdziałow ozdobiony przez księdza Jakuba Tuławskiego plebana Gitterczwałdzkiego z dozwoleniem M-ci księdza Jerzego Marqurdta kanonika warmińskiego administratora olsztyńskiego w roku pańskim 1639,
1552 - podczas obrad w Wilnie, Król Zygmunt II August potwierdził wilkierze prawa magdeburskiego. (The Plebiscite or H.R.H. City of Wilno Wilkierz, Dubinski, 2899-312),
1599 - wilkierz królewskiego miasta Tczewa,
1676 - wilkierz starostwa gniewskiego, [w:] Archiwum Komisji Prawniczej, t. IX, Kraków 1938,
1767 - wilkierz dla starostwa puckiego (Zagórze, Rumia, starosty Ignacego Przebendowskiego .

[edytuj] Źródła

Wilkierz miasta Tczewa z 1599 r., Zeszyty Naukowe Wydziału Prawa i Administracji UG, Nr 12, Prawo, 1984, s. 129-139, ( współautor A.Elszkowska- -Maciejewska );
Zbiory wilkierzy w miastach państwa zakonnego do 1454 r. i Prus Królewskich lokowanych na prawie chełmińskim, Gdańsk 1989, ss.250;
Wilkierz gdański z czasów krzyżackich (1435-1448), Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza, Nr 5, Gdańsk-Koszalin 1998, s. 117-134;
Wilkierze miasta Koszalina, Studia Bałtyckie, Administracja, Nr 7, Koszalin 1998, s. 129-150;
Wilkierz Starogardu Gdańskiego z 1619, w : Historia Integra, Księga Pamiątkowa ofiarowana Prof. Stanisławowi Salmonowiczowi, Toruń 2001, s.189-204
Wilkierze miasta Torunia, Poznań 1997, ss.151
Ustawodawstwo wilkierzowe miast regionu gdańskiego i jego stosunek do prawa chełmińskiego, Studia Culmensia Historico-Iuridica ( Księga Pamiątkowa 750-lecia Prawa Chełmińskiego), T. 2, Toruń 1988, s. 327-363;
Wilkierze miasta Torunia, Varia Iuridico-Historica, Koszalin 1990, s. 20-38;
Wilkierze miast lokowanych na prawie chełmińskim w państwie Zakonnym (do 1454 r.), Studia Culmensia Historico-Iuridica ( Księga Pamiątkowa 750-lecia Prawa Chełmińskiego), T. 1, Toruń 1990, s. 361-392;
Wilkierze miasta Koszalina, Studia Bałtyckie, Administracja, Nr 7, Koszalin 1998, s. 129-150