X wojna rosyjsko-turecka

Z Wikipedii

X wojna rosyjsko-turecka

Pomnik upamiętniający zwycięstwo pod Plewną

Data

1877 - 1878

Miejsce

Bałkany i Kaukaz

Wynik

zwycięstwo rosyjskie

Przyczyna

dążenie do wyparcia Imperium Osmańskiego z Bałkanów

Strony konfliktu
Imperium Rosyjskie Rumunia Serbia Bułgaria Czarnogóra	Imperium Osmańskie
Dowódcy
Mikołaj Mikołajewicz (starszy) Michaił Skobelew Michaił Loris-Melikow Josif Hurko Iwan Lazarew Karol I	Osman Nuri-Pasza Sulejman-Pasza

Wojna rosyjsko-turecka – konflikt między Rosja a Wielką Portą w latach 1877-1878. Na frontach działania wojenne toczyły się od 24 kwietnia 1877 do 31 stycznia 1878.

Przyczyny wybuchu konfliktu:

rozpoczęciem walk narodowowyzwoleńczych na bałkanach (powstanie przeciw panowaniu Turków w Bośni i Hercegowinie: 1875 - 78 i Bułgarii w 1876)
popieranie przez Rosję powstańców słowiańskich na Bałkanach
chęć wmocnienia pozycji cara i pozycji Rosji na Bałkanach
polityka Wielkiej Brytanii , celem doprowadzenia do wojny między Turcją a Rosją dla osłabienia obydwu krajów
odwrócenie uwagi ludności rosyjskiej od problemów wewnętrznych

W czerwcu 1876 rozpoczęła sie serbsko-turecka wojna, w której Serbia poniosła klęskę. Aby uratować ją od całkowitej klęski Rosja 31 października 1876 zażądała od Turcji zawarcia umowy pokojowej, które Turcja przyjęła. W grudniu, pod wpływem Wielkiej Brytanii, Turcja odmówiła podpisania wypracowanego w Stambule projektu umowy pokojowego rozwiązania kryzysu. W styczniu 1877 Rosja podpisała umowę z Austro Węgrami o neutralności Austro Węgier w wypadku wojny Rosji z Turcją, za co otrzymała prawo okupowania Bosni i Hercegowiny. W kwietniu Rosja podpisała umowę z Rumunią o możliwości przegrupowania przez jej terytorium wojsk rosyjskich. W kwieniu sułtan odrzucił projekt umów reformujących sytuację słowian bałkańskich wypracowanych z inicjatywy Rosji.

24 kwietnia Rosja wypowiedziała wojnę Turcji. Po stronie Rosji stanęła Rumunia, jednak zbrojnie poparła Rosję dopiero w sierpniu. Na poczatku czerwca wojska rosyjskie w sile ok. 185 tys. żołnierzy pod dowództwem księcia Mikołaja Mikołajewicza (starszego) ześrodkowały się na lewym brzegu Dunaju, mając główne siły w rej. Zimnicy. Siły Tureckie pod dowództwem Abdul-Kerim-Nadir-paszy były równe siłom rosyjskim. Na Kaukazie siły stron były także prawie takie same. Rosyjska Armia Kaukaska pod dowództwem księcia Mikołaja Miołajewicza liczyła ok 100 tys. żołnierzy, turecka armia Muchdar paszy - ok 90 tys. żołnierzy. Lepsze przygotowanie bojowe miała armia rosyjska, ale ustępowała mu pod względem uzbrojenia. Turcy mieli najnowsze karabiny angielskie i amerykańskie. Aktywnie armię rosyjska popierały narody bałkańskie i zakaukaskie, co podnosiło ducha bojowego armii rosyjskiej, w składzie którego działało bułgarskie pospolite ruszenie oraz armia i milicja gruzińska. 22 czerwca korpus rosyjski - tzw. Naddunajski Oddział przeprawił się przez Dunaj w rej. Galaca i Brailowa i zajął Północną Dobrudżę. W nocy 27 czerwca wojska rosyjskie pod dowództwem gen. M. I Dragomirowa forsoway Dunaj w rej. Zimnicy, po czym w tym miejscu przeprawiły się siły główne. Jednak sił rosyjskich okazało się zbyt mało aby wykonać decydujęce natarcie przez Bałkany. W celu pokonania grzbietów Bałkanów był wydzielony Oddział Przedni gen. I. W. Gurko (ok 12 tys. żołnierzy). W celu osłony skrzydeł były wydzielone: Oddział Wschodni (ok. 35 tys. ) i Oddział Zachodni (ok. 45 tys.). Pozostałe siły były skoncentrowane w Dobrudży, na lewej stronie Dunaju lub na podejściach do rejonów koncentracji. Oddział Przedni 7 czerwca zajął Tyrnowo, a 14 czerwca przeszedł Bałkany. Wkrótce zajęto Przełęcz Szipki, gdzie był skierowany nowoutworzony Oddział Południowy (20 tys. żołnierzy, a w sierpniu 45 tys.). Droga na Konstantynopol została otwarta, jednak brakło sił do dalszego natarcia na Zabałkanie. Oddział Przedni zajął Eski-Zagru (obecnie Stara Zagora). Wkrótce podszedł w ten rejon z Albanii 20 tys. korpus turecki pod dowództwem Sulejman paszy. Po walkach pod Eski-Zagrą Oddział Przedni odstąpił w kierunku na Szipkę. Wojska rosyjskie przeszły na Bałkanach do obrony. Oddział Zachodni zajął Nikipol, ale nie zdąrzył zająć Plewny, dokąd z Widina podzszedł 15 tys. korpus Osman paszy. Nieprzygotowane szturmy Plewny 20 i 30 lipca zakończyły sie niepowodzeniem, jednak związał wojska rosyjskie.

Na Kaukazie wojska rosyjskie w kwietniu i maju zajęły Bajazet, Ardagan i okrążyły Kars. Rozczłonkowanie wojsk na trzy oddziały, działające na samodzielnych kierunkach, nie pozwoliło na utrzymanie dotychczasowych powodzeń. Okrążony przez Turków Bajazet i natarcie przeważających sił tureckich doprowadziły do odwrotu wojsk rosyjskich na granice i przejścia ich do obrony. Na Bałkańskim teatrze dowództwo tureckie próbowało w sierpniu zorganizować kontrnatarcie, jednak nie osiągnęło swojego celu. Wojska rosyjskie w zażartych walkach utrzymały swoje pozycje na Szipce, a Oddział Wschodni odparł natarcie armii tureckiej ze wschodu. Na Kaukazie natarcie Turków było zatrzymane, a 13 - 15 października armia turecka została rozbita w bitwie koło Aładży. Wojska rosyjskie przeszły do natarcia w nocy 18 listopada i szturmem zajęły Kars oraz podeszły do Erzurumu. Nowy szturm Plewny 11 i 12 września zakończył sie niepowodzeniem i wojska rosyjskie przeszły do blokady Plewny, która skończyła się 10 grudnia kapitulacją twierdzy. po tym rosyjska armia -314 tys. żołnierzy przeciw 183 tys. Turków przeszła do natarcia. Wznowiła działania bojowe przeciwko Turkom armia serbska. Oddział zachodni gen. Gurko (71 tys.) w trudnych waumkach przeszedł przez grzbiety Bałkanów i 4 stycznia 1878 zajął Sofię. w tym dniu Oddział Południowy gen. F. F. Radeckiego rozpoczął natarcie i w bitwie pod Szejnową 8 -9 stycznia okrążył i wziął do niewoli 30 tys. żołnierzy tureckich armii Wessel paszy. 15 - 17 stycznia 1878 w bitwie pod Filippopolem (Płowdiw) została rozbita armia Sulejman paszy, a 290 stycznia wojska rosyjskie zajęły Adrianopol. Wprowadzenie na Morze Marmara eskadry okrętów przez Wielką Brytanie zmusiło Rosję do wstrzymania zajęcia Konstantynopola.

Rozpoczęto rozmowy pokojowe. Pokój pomiędzy państwami podpisano 3 marca 1878 w San Stefano. Postanowienia traktatu pokojowego:

utworzenie księstwa Bułgarii (w koncepcji z San Stefano "Wielkiej Bułgarii")
region Dobrudża przekazany Rumunii
część Besarabii przekazana Rosji
twierdze na Kaukazie: Ardahan, Batumi i Kars przekazane Rosji
zwiększenie posiadłości Serbii i Czarnogóry.

Rewizji traktatu pokojowego podjęto jeszcze w 1878 r. na kongresie w Berlinie.

Wojna miała wielkie znaczenie dla wyzwolenia narodów bałkańskich spod panowania tureckiego i ich wyzwolenia. Rosja odzyskała południową część Besarabii i przyłączyła województwo Karskie. Do Rosji została przyłączona południowa Ukraina , Krym, północno zachodni Kaukaz, czarnomorskie wybrzeże Kaukazu, południowo zachodnia Gruzja, a północna część Turcji została przyłączona do Armenii, Rumunia odzyskała Dobrudżę..