Złudzenie optyczne

Z Wikipedii

Złudzenie optyczne – błędna interpretacja mózgu obrazu pod wpływem kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji, które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.

Spis treści 1 Przykłady złudzeń optycznych 1.1 Złudzenia deformujące kształt, wielkość i długość 1.1.1 Złudzenie ściany kawiarni 1.1.2 Złudzenie Ponzo 1.1.3 Spirala Frasera 1.1.4 Złudzenie Mullera-Lyera 1.1.5 Złudzenie Zollnera 1.1.6 Złudzenie Poggendorfa 1.2 Złudzenia powodowane fizjologią układu wzrokowego 1.2.1 Wstęga Macha 1.2.2 Siatka Hermana 1.2.3 Irradiacja 1.3 Złudzenia jasności i barwy 1.3.1 Kontrast równoczesny 1.3.2 Kontrast następczy 1.3.3 Efekt McCollougha 1.4 Figury dwuznaczne 1.4.1 Figura i tło 1.4.2 Sześcian Neckera 1.5 Figury niemożliwe 2 Złudzenia optyczne w sztuce 3 Bibliografia 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Przykłady złudzeń optycznych

[edytuj] Złudzenia deformujące kształt, wielkość i długość

[edytuj] Złudzenie ściany kawiarni

Na ilustracji obok wszystkie szare linie są do siebie równoległe. Taki wzór został ułożony z kafelek na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill, Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i opisane (1979) przez prof. Richarda L. Gregory i Priscillę Heard.

[edytuj] Złudzenie Ponzo

Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy, dzięki stałościom spostrzeżeniowym, jako w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje, że dwie linie poziome mają różną długość. Działa tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące w różnej odległości od obserwatora i podobnego kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka przedmioty leżące dalej są mniejsze.

[edytuj] Spirala Frasera

[edytuj] Złudzenie Mullera-Lyera

[edytuj] Złudzenie Zollnera

[edytuj] Złudzenie Poggendorfa

[edytuj] Złudzenia powodowane fizjologią układu wzrokowego

[edytuj] Wstęga Macha

Krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej – ciemniejsza. Dzieje sie tak z powodu hamowania obocznego na siatkówce – kontrast miedzy jasnymi i ciemnymi płaszczyznami w miejscu gdzie sąsiadują ze sobą zostaje zwiększony.

[edytuj] Siatka Hermana

Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się szare kropki. Jest to również wynik hamowania obocznego – włókno nerwowe, które przewodzi pobudzenie z obszaru skrzyżowania białych pasków jest hamowane przez cztery sąsiadujące włókna. Tymczasem wszystkie inne hamowane są słabiej – tylko przez dwa.

[edytuj] Irradiacja

Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole podrażnienia fizjologicznego na siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest tym, że receptory na siatkówce połączone są w grupy.

[edytuj] Złudzenia jasności i barwy

[edytuj] Kontrast równoczesny

Zjawisko kontrastu równoczesnego polega na wpływie otaczających obiekt pól na postrzeganie go. Dotyczy to tak jasności jak i barwy obiektów. Szare kwadraty na pierwszej ilustracji mają taką samą jasność, ale kwadrat otoczony czernią wydaje sie być jaśniejszy od tego, który otoczony jest bielą. Na kolejnych ilustracjach pokazano inne przykłady tego zjawiska. Szary pasek (il. 2) wydaje się zmieniać odcień od jaśniejszego do ciemniejszego, gdy w rzeczywistości cały ma jednakowy odcień. Pola A i B w następnych przykładach (il. 3 i 4) są tego samego koloru, choć pole B wydaje się być wyraźnie jaśniejsze.

1

2

3

4

[edytuj] Kontrast następczy

[edytuj] Efekt McCollougha

Jest to zjawisko, w którym w wyniku długotrwałego patrzenia na pokolorowane kształty (np. poziome lub pionowe linie) wzrok kojarzy pewne te kształty z kolorami, tak że zobaczenie podobnego kształtu automatycznie wywoła wrażenie poświaty tego samego koloru.

[edytuj] Figury dwuznaczne

W pewnych przypadkach nasz mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można widzieć dwóch wariantów jednocześnie.

[edytuj] Figura i tło

W 1915 duński psycholog Edgar Rubin opublikował rysunek, który stał się potem popularny jako iluzja twarz-wazon. Nie po raz pierwszy zastosowano taką sztuczkę. Przykłady znaleziono także wśród grafik z XVIII wieku. Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła. Szybkie odróżnienie figury od tła jest w normalnych warunkach względnie proste dla mózgu człowieka. Jednakże w szczególnych okolicznościach mózg może mieć z tym problem. Obserwator widzi albo białą wazę na czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą). Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która z części konturu uznana zostanie przez nasz system percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie dwuznaczności może mieć również punkt widzenia obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też sugestia. Nie ma wątpliwości, iż złudzenie Rubina zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych. Mózg danego obserwatora musi skojarzyć dany kształt z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc je postrzegać.

[edytuj] Sześcian Neckera

Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker, opublikował w 1832 ryciny przedstawiające sześcian, który zmieniał swoje położenie podczas oglądania. Było to spowodowane tym, że z ilustracji zostały usunięte wszelkie wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian Neckera widzimy układ linii, ale spodziewamy się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem rozwiązać pewną dwuznaczność – musi ustalić, który z rogów sześcianu leży bliżej. Rozwiązanie tego problemu może być odmienne u różnych obserwatorów, jak też może zmieniać się w czasie u jednego obserwatora.

[edytuj] Figury niemożliwe

Są to przedstawienia trójwymiarowych figur na płaszczyźnie, które są sprzeczne w swojej przestrzenności, tzn. nie jest możliwe, aby skonstruować ich trójwymiarowe odpowiedniki.

[edytuj] Złudzenia optyczne w sztuce

Wielu artystów korzystało z możliwości jakie dają złudzenia optyczne. Byli to np.:

• Andrea Pozzo – włoski malarz iluzjonista. Na sklepieniu kościoła św. Ignacego Loyoli w Rzymie stworzył kwadraturę, czyli iluzjonistyczny obraz fikcyjnej architektury.
• Maurits Cornelis Escher – holenderski grafik i rysownik. W swoich pracach wykorzystywał figury niemożliwe i inne złudzenia.
• Julian Beever – brytyjski artysta, który stworzył wiele obrazów na chodnikach europejskich i amerykańskich miast. Dzięki znakomitemu opanowaniu praw perspektywy stwarzały one iluzję trójwymiarowości.

[edytuj] Bibliografia

• Anna Grabowska, Wanda Budohoska Procesy percepcji w: Psychologia ogólna pod. red. Tadeusza Tomaszewskiego, Warszawa 1992, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• (en) Visual and Auditory Illusions na stronie The University of British Columbia.
• (en) Hall of Illusions na stronie IllusionWorks.
• (en) Uncanny Illusions na stronie Yoism.org.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• www.zludzenia.pl – witryna poświęcona złudzeniom optycznym.