Zagłębie Krakowskie

Z Wikipedii

Zagłębie Krakowskie to okręg przemysłowy powstały w XIX wieku w zachodniej Małopolsce. Obszar ok. 1,2 tys. km². Obejmował zachodnią część ówczesnego powiatu chrzanowskiego (Jaworzno, Trzebinia, Libiąż, Siersza), na którym istniały liczne kopalnie węgla kamiennego, oraz rudy cynku i ołowiu. W późniejszym okresie do Zagłębia Krakowskiego zaliczano również okolice Oświęcimia.

Początki eksploatacji rud ołowiu w tym rejonie sięgają końca XIII wieku, wydobycie ołowiu (i srebra) na większą skalę rozwinięto zwłaszcza w pierwszej połowie XVI wieku. Zagłębie Krakowskie zaczęło się kształtować w początkach XIX wieku. Pierwsza kopalnia węgla kamiennego powstała w 1792 w Jaworznie, 12 następnych w latach 1805–1815, pierwsze huty cynku w latach 1808–1811 w Jaworznie i w Sierszy, w 1823 roku było czynnych 12 kopalni galmanu. Właściwy rozwój Zagłębia Krakowskiego w końcu XIX w. wiązał się z szybkim wzrostem wydobycia węgla, które w latach 1855–75 wzrosło z ok. 61 tys. ton, do ok. 312 tys. ton, osiągając w 1913 roku blisko 2 mln ton, produkcja cynku w latach 1875–1913 wzrosła z ok. 1,6 tys. ton do ok. 15,2 tys. ton, wydobycie rud ołowiu w latach 1870–1912 z ok. 0,6 tys. ton, do ok. 7,3 tys. ton.

Powstawały cementownie, huty szkła, fabryka sody, rafineria ropy naftowej. W okresie międzywojennym nastąpiła znaczna rozbudowa przemysłu w Zagłębiu Krakowskim, powstały m.in. Zakłady Chemiczne "Azot" w Jaworznie (uruchomione już 1917), Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce SA w Chrzanowie (1920), fabryka mydła „ Schicht” w Trzebini (1921), duża Elektrownia Jaworzno I (1930), fabryka obuwia T. Baty w Chełmku (1931); wydobycie węgla w 1929 osiągnęło ok. 2,8 mln t, a 1938 ok. 2,6 mln (6,8% produkcji krajowej); równocześnie jednak nastąpił upadek górnictwa i częściowo hutnictwa cynku i ołowiu; zatrudnienie w przemyśle Zagłębia Krakowskiego w 1938 roku wynosiło ok. 17 tys. robotników.

Po II wojnie światowej szybka odbudowa zakładów przemysłowych, wydobycie węgla kamiennego osiągnęło w 1955 ok. 6 mln ton, zatrudnienie w przemyśle Zagłębia Krakowskiego w 1965 — ok. 82 tys. osób. Od lat 50. użycie terminu Zagłębie Krakowskie stopniowo zanikało i obecnie w ujęciach statystycznych okręg ten nie jest wyodrębniany. Nazwa ta funkcjonowała jeszcze do 1975 roku, kiedy to Zagłebie Krakowskie włączono do województwa katowickiego i zostają częścią Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (jak i zresztą Zagłębie Dąbrowskie czyli okolice Dąbrowy Górniczej i Sosnowca, które włączono do województwa katowickiego już po zakończeniu II wojny światowej).

Węgiel z kopalń Zagłębia Krakowskiego charakteryzował się stosunkowo niską kalorycznością i wysoką zawartością siarki i popiołu.

[edytuj] Bibliografia

L. Pakuła Kształtowanie się i struktura zachodnio-krakowskiego kompleksu przemysłowego, Warszawa 1965;
A. Burzyński Górnictwo, hutnictwo i przemysł rafineryjny, w: Informator statystyczny do dziejów przemysłu w Galicji, Kraków 1982.