Zamek w Brodnicy

Z Wikipedii

Zamek w Brodnicy – dobrze ufortyfikowany zamek krzyżacki w Brodnicy.

[edytuj] Opis

Zbudowany został na planie kwadratu. Cztery skrzydła zamku otaczały wewnętrzny dziedziniec. Wysoka, 50-metrowa wieża posiadała wejście na wysokości drugiej kondygnacji. W narożach zamku umieszczono wieżyczki wysunięte poza linię murów zamkowych. Piwnice zamkowe pełniły rolę pomieszczeń gospodarczych. W poziomie przyziemia umieszczone były pomieszczenia o funkcji reprezentacyjnej: kaplica, refektarz, kapitularz, infirmeria, izba komtura i inne. Wejścia do nich prowadziły z krużganka okalającego dziedziniec. Druga kondygnacja mieściła w sobie: od strony dziedzińca magazyny i spichlerz, strona zewnętrzna to ganek obronny umieszczony wewnątrz murów zamkowych. Obok wieży głównej umieszczona była brama, do której podjeżdżało się przez most zwodzony. W skład całego kompleksu obronnego wchodziło także ufortyfikowane przedzamcze. Położone było pomiędzy miastem a zamkiem. Miało kształt litery "L", mieściły się w nim stajnie, kuźnie, młyn i browar, spichlerze i mieszkania załogi zamku. Całość chroniona była systemem fos, który pozwalał na szybkie piętrzenie wody i zatopienie okolicy wraz z częścią miasta.

[edytuj] Historia

Budowa zamku trwała około 25 lat. W kronikach odnotowany jest zapis dotyczący przyjazdu do Brodnicy wielkiego mistrza Wernera von Orselna i uroczystości konsekracji ołtarza w kaplicy zamkowej. W 1415 r. fortyfikacja została przystosowana do walk z użyciem broni palnej. Prace były prowadzone pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Pierwszym komturem w Brodnicy (od 1337) był Fryderyk von Spangenberg. Po bitwie pod Grunwaldem zamek i miasto poddały się wojskom polskim, jednak w 1411 wróciły pod władzę zakonu. Komturzy sprawowali władzę na zamku w Brodnicy do 1454 r., czyli do zajęcia miasta i zamku przez oddziały Związku Pruskiego. W 1456 r. bulla papieska nakazywała zwrot ziem pod władzę krzyżacką. Podzamcze zostało zajęte przez czeskie wojska zaciężne w służbie zakonu (załoga polska na zamku poddała się dopiero w 1462). Ziemie wróciły pod panowanie polskie po pokoju toruńskim w 1466 r. Załoga czeska, pod wodzą Bernarda Szumborskiego opuściła zamek dopiero w 1479. (Krzyżacy zalegali z żołdem, oddziały czeskie zajmowały zamek żądając spłaty zobowiązań. Miało to miejsce dopiero w 1478 r.). Pierwszym starostą królewskim został Wincenty ze Skępego. W latach 1485 - 1604 ziemie brodnickie znajdowały się w rękach rodu Działyńskich. Najpomyślniejszy okres dla miasta miał miejsce podczas pobytu na zamku Anny Wazówny, siostry Zygmunta III Wazy. W 1604 r. otrzymała ona starostwa golubskie i brodnickie w posiadanie. Podczas jej życia nastąpił szybki rozwój tych regionów. Po jej śmierci (6 lutego 1625 na brodnickim zamku) rozpoczął się okres kolejnych konfliktów wyznaniowych niszczących gospodarkę. Stan ten pogłębiały dodatkowo epidemie i wojny. Po pierwszym rozbiorze Polski Brodnica dostała się pod panowanie pruskie. W 1785 Prusacy nakazali rozbiórkę zamku i murów obronnych miasta. Dewastacja została wstrzymana przez króla Fryderyka Wilhelma IV w 1842. Z zamku pozostała wieża i fundamenty oraz piwnice odkopane w 1940 r. Prace konserwatorskie zostały rozpoczęte w 1953 i są kontynuowane.

Brama Chełmińska – zwana dawniej Kamienną, wzniesiona w latach 1310-1330, nadbudowana około 1370. Ważny fragment fortyfikacji miejskich, do końca XIX w. jeden z głównych wjazdów do miasta. Od strony północnej zachowane fragmenty murów szyi bramnej. W XIX w. użytkowana jako więzienie, i waga miejska, obecnie od 1973 roku jedna z siedzib Muzeum w Brodnicy – Galeria Brama przeznaczona dla wystaw czasowych.

Zamek i Wieża – zbudowane w latach 1285-1339, siedziba komturii krzyżackiej, wystawy stałe i punkt widokowy o wysokości 54 m.

Spichlerz – zbudowany w roku 1604, wystawa stała, siedziba dyrekcji.

Źródło: Opis Zamku na jego dziedzińcu.