Zapis Hilla
Z Wikipedii
Zapis Hilla - jednoznaczny sposób zapisu sumarycznych wzorów związków chemicznych, w którym ustalona jest kolejność podawania symboli pierwiastków chemicznych.
Reguły tworzenia wzorów sumarycznych Hilla są następujące:
- dla związków organicznych (zawierających wodór i węgiel) na początku wzoru podawana jest liczba atomów węgla, następnie wodoru, a następnie w kolejności alfabetycznej pozostałych pierwiastków
- dla związków nieorganicznych we wzorze pierwiastki występują w ściśle alfabetycznym porządku
- oznaczenia izotopów, np. D i T są traktowane na równi z symbolami pierwiastków, tj. wchodzą do ogólnego porządku alfabetycznego kolejności zapisu.
Porządek Hilla jest sposobem na jednoznaczne uporządkowanie dowolnego zbioru wzorów sumarycznych związków chemicznych w rodzaj porządku leksykograficznego, podobnie jak to można wykonać z wyrazami dowolnego języka. Czyni się to poprzez zapisanie wszystkich tych wzorów zgodnie z zasadami Hilla opisanymi wyżej, a następnie zastosowanie poniższych reguł sortowania:
- w pierwszej kolejności wzory układa się alfabetycznie według symbolu pierwszego pierwiastka we wzorze
- gdy we wzorach występuje na początku symbol tego samego pierwiastka, to układa się je według liczby jego atomów w porządku narastającym
- wzory, w których występuje ten sam symbol pierwszego pierwiastka i taka sama liczba jego atomów, sortuje się względem drugiego pierwiastka i narastająco liczby jego atomów
- analogicznie postępuje się w przypadku, gdy wzory są identyczne względem drugiego i kolejnych symboli pierwiastków.
Zapis Hilla został opisany przez Edwina Hilla, pracownika urzędu patentowego USA w roku 1900. Zapis Hilla stosują liczne katalogi chemiczne, przewodniki bibliograficzne nauk przyrodniczych i chemiczne bazy danych. Chemical Abstracts i – począwszy od roku 1958 – Beilstein stosują porządek Hilla do tworzenia spisu treści związków w wydawnictwach papierowych.
Niektóre katalogi stosują odstępstwa od opisanych wyżej reguł, np. aby oddzielić w spisie związki organiczne od nieorganicznych, te pierwsze są umieszczane u góry lub u dołu spisu niezgodnie z zasadami porządku Hilla. Wiele katalogów osobno sortuje także bertolidy i daltonidy, albo porządkuje wg arbitralnie wybranego pierwiastka, np. krzemu w katalogach związków krzemoorganicznych.
[edytuj] Przykład
Poniższe wzory są podane w zapisie i w porządku Hilla:
- BH3
- BaCl2
- CaH2
- CH4
- C2H4
- C2H4Cl2
- C2H6
- C10H16N2O3S (biotyna)
- C10H16N5O13P3 (ATP)
- C21H36N7O16P3S (koenzym A)
- D2O
- ClH
- HOT (ciężka woda)
- H2O
[edytuj] Bibliografia
- Edwin A. Hill, "On A System Of Indexing Chemical Literature; Adopted By The Classification Division Of The U. S. Patent Office", J. Am. Chem. Soc., 22(8), 478–494 (1900), DOI:10.1021/ja02046a005