Zygmunt Wróblewski

Z Wikipedii

Zygmunt Florenty Wróblewski (ur. 28 października 1845 w Grodnie, zm. 16 kwietnia 1888 w Krakowie) - polski fizyk, członek Akademii Umiejętności (od 1880 r.), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1882 r.).

Studia rozpoczął w Kijowie, jednak w wieku 18 lat przystąpił do powstania styczniowego. Na krótko został zesłany na Sybir. Studia ukończył w Berlinie, a dwa lata później w Monachium uzyskał tytuł doktora na podstawie badań z dziedziny elektryczności. Następnie odbył kilka podróży naukowych po Europie, nawiązując kontakty z czołowymi naukowcami europejskimi, oraz organizując sprzęt naukowy niedostępny w Polsce. W końcu osiadł w Krakowie, gdzie zaproponowano mu, jako już uznanemu naukowcowi, katedrę fizyki na UJ. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Olszewskim, z którym od tego czasu intensywnie współpracował. Przez wiele lat przyjaźnił się także z matematykiem Brunonem Abakanowiczem.

Zajmował się badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach, oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym stałe krytyczne wodoru.

W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.

Wraz z Karolem Olszewskim - chemikiem i również profesorem UJ - dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.

Wróblewski zmarł przedwcześnie w wieku 43 lat, w wyniku tragicznego wypadku, który miał miejsce późnym wieczorem 25 marca 1888, w jego laboratorium w gmachu Collegium Physicum, gdzie pracując nad swoją publikacją przy biurku rozlał sobie na ubranie zawartość lampy naftowej. W płonącym ubraniu wybiegł z gmachu, gdzie dopiero dwaj studenci ugasili pożar płaszczami. W wyniku rozległych oparzeń Zygmunt Wróblewski zmarł 16 kwietnia 1888 r. o godz. 7 rano. Leży pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu.

Bibliografia:

• M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza, "Postępy Fizyki", nr 36 (1), 41 (1985)