Amon (bóg egipski)
Z Wikipedii
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
lub
|
||||||||
Amon w hieroglifach |
Amon (egip. Imn - ukryty, również Amon-Ra/Re) - egipski bóg, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności[1]. Był uosobieniem niewidzialnych życiodajnych elementów natury: powietrza i wiatru. Powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Wraz ze swoją małżonką Mut oraz synem Chonsu - bogiem-księżycem - stanowili w Karnaku tebańską triadę. Jego żeńskim odpowiednikiem była Amaunet. Natomiast jako Amon-Kematef[2] wchodził w skład Ogdoady, której kult trwał w Hermopolis Magna. Grecy identyfikowali go ze swoim władcą bogów - Zeusem. Kult Zeusa Amona najpierw rozpowszechnił się w Grecji, a stąd jako Jupiter Amon dotarł do Rzymu.
Spis treści |
[edytuj] Wizerunek Amona
Przedstawiany jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami (jako Amon-Ra), człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach, pod postacią gęsi, a także jako wąż Kematef.
[edytuj] Historia kultu Amona
Imię Amona po raz pierwszy pojawia się w Tekstach Piramid z okresu Starego Państwa. Występuje tam wraz z imieniem małżonki - Amaunet, a także w związkach z imieniem Mina oraz Ha - boga pustyni zachodniej.
Początkowo lokalne bóstwo Teb. Za czasów XI dynastii, gdy lokalni władcy nabrali znaczenia, a stolica Egiptu została przeniesiona do Teb, stał się głównym bogiem Egiptu[3]. W czasach Nowego Państwa osiągnął rangę boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga Re, stał się Amonem-Re. Pozycję Amona tymczasowo przyćmiła decyzja faraona Echnatona o przeniesieniu stolicy do Achetaton (dzisiejsze Tell el-Amarna) i uznaniu Atona jedynym bogiem. Niemniej już jego następca, Tutanchamon, zadecydował o powrocie do religijnej doktryny Teb - także zachwiana władza i wpływy kapłanów Amona zostały na nowo przez nich odzyskane. Za czasów XXV dynastii nastąpiło odrodzenie kultu Amona, a to za sprawą dojścia do władzy Kuszytów, wywodzących się z Nubii, którzy za prawdziwy dom Amona uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym Sudanie (czyli Nubii). Pozycję Amona zachwiało dopiero zniszczenie Teb przez Asyryjczyków w 663 r. p.n.e. Od tego momentu w historii jego miejsce pośród panteonu bogów zaczął przejmować Ozyrys.
Fasada Wielkiej Świątyni Amona w Karnaku |
|||
Bogowie Ptah, Re-Horachte oraz Amon (po prawej) - stela z grobowca Ramzesa II |
[edytuj] Kapłani Amona
Od XXII w. p.n.e. kult Amona w nomie tebańskim[4], z głównym ośrodkiem w Karnaku, rozrastał się. To właśnie tu, w Karnaku, powstał jeden z największych kompleksów architektury starożytnej - Wielka Świątynia Amona.
Ze względu na rangę Amona pośród innych bogów egipskich kapłani Amona zajmowali najważniejsze stanowiska w państwie. W okresie późniejszym sam faraon był najwyższym kapłanem Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek. Same kapłanki wywodziły się z rodziny królewskiej.
Zatrzymanie podczas publicznych procesji posągu Amona niesionego w barce[5] oznaczało podjęcie ważnej decyzji. Decyzja ta oznajmiana była przez kapłanów. W taki właśnie sposób został wyznaczony na nowego władcę Totmes III.
[edytuj] Amon-Re
|
|||||
Amon-Re w hieroglifach |
Ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie, władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. W czasach Nowego Państwa (XVI–XI wiek p.n.e.) Amon stał się głównym bogiem państwowym. Jego kult został połączony przez kapłanów Heliopolis z kultem Re[6] (boga Słońca) i tak narodził się Amon-Re. Dzięki temu kult Amona został jeszcze bardziej wzmocniony. Kult Amona-Re został "rozerwany" dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.
Re tworzył pary z wieloma bogami. Był słońcem, które świeciło w południe, właścicielem barki, którą wszyscy bogowie płyną po niebie (czyli wewnątrz bogini Nut) każdego dnia ze wschodu na zachód, z krainy życia do krainy umarłych. Płynęli, aby odrodzić siebie i świat dnia następnego, podtrzymać porządek kosmosu uosobiony w postaci bogini Maat. Bóg słońca, czasem identyfikowany z Amonem, stworzył człowieka ze swoich łez.
Według jednego z mitów pewnego razu tak się oburzył na ludzi, że kazał Hathor zabić ich wszystkich. Hathor zaczęła to czynić z takim zapałem, że Re się ulitował i rozkazał jej przestać. Oszalała od krwi, Hathor nie usłuchała rozkazu, a Re posunął się do podstępu, by uratować ludzkość. Zmieszał ziemię z czerwonym winem i rozlał tę mieszaninę na polach bitew. Sądząc, że to krew, Hathor piła ją chciwie, aż była zbyt pijana, by dokończyć misję.
[edytuj] Zobacz też
- Arcykapłani Amona rezydujący w Tebach za czasów XXI dynastii
- Karnak, Teby
- Mitologia egipska
- Bogowie starożytnego Egiptu
[edytuj] Bibliografia
- Barnett, Mary Bogowie i mity starożytnego Egiptu, Arkady, Warszawa 1997 r., s. 81 i inne, ISBN 83-213-3930-1
- Pavan, Ada Russo w przekł. Agnieszki Michalskiej-Rajch Tajemna Wiedza Egiptu, Wydawnictwo Ravi, Łódź 2002 r., s. 41-42 ISBN 83-7229-038-5
- Shaw, Ian i Nicholson, Paul The British Museum Dictionary of Ancient Egypt, The American University in Cairo Press, Kair 2002 r., s. 31-32, ISBN 977-424-762-0
[edytuj] Przypisy
- ↑ jako Amon Kamutef - bóg płodności - przedstawiany tak jak Min w ityfallicznej postaci z dużym, wzwiedzionym fallusem
- ↑ Amon Kematef, oznaczający ten, który spełnił swój czas
- ↑ M. Barnett, Bogowie i mity starożytnego Egiptu, s. 81
- ↑ nom tebański - Waset - IV nom Górnego Egiptu ze stolicą w Tebach
- ↑ łódź procesyjna określanej mianem User-Hat
- ↑ dominujący bóg za czasów Starego Państwa
W systemie heliopolitańskim: Atum-Re • Szu • Tefnut • Geb • Nut • Ozyrys • Set (Seth) • Neftyda • Izyda
W systemie hermopolitańskim: Num i Naumet • Huh i Hauhet • Kuk i Kauket • Nat i Niau lub Amon i Amaunet
W systemie memfickim: Ptah • Sechmet • Nefertum
Pozostali bogowie: Anubis • Aton • Bastet • Bes • Chepri • Chnum • Chonsu • Hathor • Horus • Maat (Mayet) • Min • Montu • Renenutet • Seszat • Sobek • Sokar • Tatenen • Tawaret (Toeris) • Thot (Tot) • Wadżet