Antyklerykalizm

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Antyklerykalizm - (od "anty" i gr. clericos, "mający władzę religijną") jest ideologią społeczno-polityczną przeciwstawną, wrogą, agresywną (głównie słownie) wobec klerykalizmu, krytyczną wobec autorytetu lub władzy kleru i duchowieństwa (stąd nazwa) w przestrzeni publicznej poza miejscami kultu.

Podstawą antyklerykalizmu jest sprzeciw wobec niektórych przejawów działalności kleru, a szerzej - instytucji wyznaniowych religijnych (w odróżnieniu od wierzeń i idei świeckich); niezgoda na wpływ tych instytucji na poza-religijne życie społeczeństwa, napominanie lub ingerencję w sprawach dotyczących prawa. Antyklerykalizm nie jest jednak postawą niechętną wobec wiary czy religii jako takiej. Może istnieć w połączeniu z ateizmem, ale również ze specyficzną formą religijności - oznacza on jedynie stosunek do działalności obdarzonych autorytetem hierarchów danej religii. Jest postawą krytyczną wobec działalności hierarchów danego związku wyznaniowego, najczęściej dominującego w danym państwie - w polskim kontekście przede wszystkim Kościoła katolickiego. Sprzeciw dotyczy, subiektywnie interpretowanych jako negatywne, wpływów hierarchów religijnych na zbyt luźno związane z religią i teologią dziedziny życia, takie jak polityka, kultura, edukacja i jest związany przede wszystkim z filozoficznymi i moralnymi podstawami determinującymi określone działania w tych dziedzinach. Jedynie sfery działalności socjalnej i humanitarnej wyjątkowo rzadko podlegają antyklerykalnej krytyce.

Antyklerykalizm może występować z różnym nasileniem, w zależności od tego na ile jest reprezentatywny dla społeczeństwa i nawiązywać do różnych źródeł ideowych. Odnosi się do dowolnej instytucji religijnej, choć najczęściej pod tym terminem rozumiana jest krytyka klerykalizmu chrześcijańskiego.

Historia antyklerykalizmu wywodzi się z filozofii oświecenia i wiąże się z nienaukową ideologią racjonalizmu oraz rozdziałem religii i sztuki od nauki.

Krwawa Rewolucja francuska przyniosła sukces antyklerykalizmu i spowodowała powstanie świeckiej republiki we Francji wraz z nowymi prawami, w tym, do czego do dzisiaj nigdzie indziej nie doszło, wpisanie zasady laickości do Konstytucji. W czasie restauracji Kościół stopniowo wzmacniał swą pozycję sprzed rewolucji, potępiał marginalizowanie swej roli, a papież Pius IX w 1864 r. opublikował słynny Syllabus Errorum, co spowodowało gwałtowny wzrost antyklerykalizmu wśród masonerii i wolnomyślicieli we Francji.

Następne rządy republikańskie przyczyniły się do odsunięcia Kościoła od wpływu na sprawy państwa, ostateczny rozdział nastąpił w wyniku zerwania stosunków dyplomatycznych Francji z Watykanem. Ustawa z 9 grudnia 1905 wprowadziła rozdział Kościoła i państwa oraz państwowe szkolnictwo skrajnie laickie, a wzmocnienie regulacji i kontroli państwowej nad szkolnictwem katolickim. Od 1944 roku w wyniku swej klęski III Rzeszy w II wojnie światowej, Alzacja i Lotaryngia znalazły się w granicach Francji, lecz mimo tego nie są one objęte doktrynami laickimi.

W większości państw o tradycji protestanckiej antyklerykalizm nie występuje tak silnie jak w katolickiej niegdyś Francji, prawdopodobnie dlatego, że w tych krajach znacznie wcześniej rozpoczął się proces sekularyzacji.

Postawa antyklerykalna występuje też jako wybór etyczny i moralny, ugruntowane argumentami filozoficznymi i światopoglądowymi. Padają tu argumenty na temat poszanowania godności osób innej wiary na równi z niewierzącymi. Jest to wyraz sprzeciwu wobec patologii, które często towarzyszą wszelkim formom faworyzowania wybranych grup społecznych czy instytucji.

Antyklerykalizm krytykuje m.in.

łączenie religii z polityką (np. rozpoczynanie oficjalnych uroczystości państwowych od nabożeństwa lub modlitwy, święcenie przez osoby duchowne gmachów urzędów i innych państwowych obiektów);
obecność religii w państwowych instytucjach (np. prowadzenie przez duchowych działalności religijnej w ramach państwowych instytucji, takich jak: szkoły publiczne [państwowe i prywatne], siły zbrojne itd.);
nierówne (łagodniejsze) traktowanie instytucji wyznaniowych przez system prawny państwa (np. zwolnienia podatkowe, możliwość dostępu do mediów publicznych, prawo do umieszczania symboli religijnych w szkolnych salach lekcyjnych i środkach komunikacji publicznej);
prezentowanie symboliki religijnej poza miejscami kultu (noszenie poświęconego medalu lub krzyża na szyi przez Katolików, burki przez Muzułmanki, jarmułki przez Żydów, chodzenie osób duchownych w strojach religijnych)

Z inicjatywy antyklerykalnego tygodnika Fakty i Mity oraz Antyklerykalnej Partii Postępu RACJA (obecnie RACJA Polskiej Lewicy) dzień 8 sierpnia obchodzony jest przez polskich antyklerykałów jako Dzień Antyklerykała. Dzień ten został wybrany przez APPR, na pamiątkę powstania tej partii.