Biblioteka

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy zbioru książek. Zobacz też: biblioteka (informatyka).

Regały biblioteczne

Wypożyczanie książek z biblioteki

Biblioteka – słowo pochodzi od greckiego βιβλιοθήκη bibliotheke (βιβλίον biblion – książka) i oznacza zbiór książek i innych materiałów źródłowych. Biblioteka to instytucja społeczna, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych swoich i obcych. W innym znaczeniu jest to też nazwa samego budynku zawierającego zbiory biblioteczne. Oprócz samych zbiorów, często równie cennym źródłem informacji są ich katalogi.

Materiał biblioteczny ułożony jest według klasyfikacji bibliotecznej. Umożliwia to szybką lokalizację i przeglądanie spisu zawartości zbiorów. W niektórych bibliotekach część zbiorów jest wyłączona z publicznego dostępu i materiały stamtąd jest wyszukiwany przez personel biblioteki po złożeniu zamówienia.

Pierwotnie funkcję biblioteki pełniły przy okazji archiwa zawierające głównie korespondencję, zapiski transakcji i inwentarze.

Podstawowe funkcje bibliotek:

gromadzenie i uzupełnianie księgozbioru
opracowywanie go według obowiązujących norm i przepisów, przechowywanie w odpowiednim porządku i zabezpieczanie go, informowanie o nim i jego zawartości
udostępnianie czytelnikom księgozbioru

W skład księgozbioru wchodzą: dokumenty tekstowe (książki, czasopisma, rękopisy, lotki) oraz zapisy dźwięku i obrazu (nuty, mapy, ryciny, rysunki, płyty, taśmy dźwiękowe).

[edytuj] Dzieje bibliotek

Przekazy źródłowe przekazują nam informacje o istnieniu bibliotek już w trzecim tysiącleciu p.n.e. (np. biblioteki w Egipcie i Chinach). W okresie helleńskim działały bogate biblioteki, już niektóre z nich posiadały charakter publiczny. Natomiast w średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII-XIV wiek), a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, jak również ich wytwarzanie. Biblioteki dworskie (powstawały najczęściej na dworach królewskich) miały bardzo wąski społeczny zasięg.

Zmiany nastąpiły dopiero podczas rozkwitu kultury Odrodzenia w XV-XVIII w., wtedy to też rozpowszechnił się druk. W tym czasie powstały liczne biblioteki humanistów, królów, możnowładców, zaczęły powstawać biblioteki mieszczańskie. Okres reformacji bardzo wyraźnie natomiast wpłynął na rozwój bibliotek miejskich. W XVII-XVIII wieku biblioteki np. możnowładców stawały się bibliotekami publicznymi, były szerzej dostępne i ogólnonarodowe (b. fundacyjne). W Oświeceniu przy instytucjach naukowych zaczęły powstawać pierwsze biblioteki specjalne. Wraz z sekularyzacją zakonów , księgozbiory które się tam znajdowały zasiliły biblioteki księgozbiory świeckie. Wtedy zaczęło rozszerzać się znaczenie bibliotek, środowisko czytelników, zaczęły one pełnić funkcje wychowawcze.

W XVIII-XIX wieku kiedy to nastąpił gwałtowny rozwój nauki zaczęły powstawać biblioteki towarzystw naukowych. W XIX wieku i początku XX wraz z upowszechnieniem się nauki biblioteki uzyskały rangę instytucji społeczno – kulturalnych o charakterze publicznym. Biblioteki i ich funkcję stawały się coraz bardziej zróżnicowane. Powstały i rozwijały się biblioteki powszechne. Organizowano biblioteki narodowe, parlamentarne, władz i urzędów. Powstają nowe typy bibliotek specjalnych:

biblioteki dla niewidomych
biblioteki szpitalne
biblioteki dla dzieci

Gwałtowny rozwój nauki, techniki, szkolnictwa, wzrost produkcji wydawniczej – to wszystko spowodowało gwałtowny rozwój bibliotek i usług bibliotecznych. Wzrasta stan zbiorów i ich wykorzystanie. Rozwijają się biblioteki szkół wyższych-naukowe i fachowe. Działalność bibliotek w zakresie udostępniania i udzielania informacji rozszerza się, wprowadza się wypożyczanie międzybiblioteczne oraz wolny dostęp do magazynów. Z rozwojem usług bibliotecznych wiąże się rozwój bibliotekarstwa.

[edytuj] Typy bibliotek

Biblioteki dzieli się ze względu na sposób udostępniania zbiorów na:

prezencyjne – nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz, które są dostępne tylko w jej czytelni
biblioteki wypożyczające

Większość bibliotek ma w praktyce charakter mieszany – tzn. posiada zbiory, które można pożyczać i zbiory, które są dostępne wyłącznie w czytelni. Biblioteki przechowują też czasami zbiory, które nie są publicznie dostępne (np. starodruki lub materiały objęte klauzulą tajności).

Podział bibliotek według różnych kryteriów:

ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług:

biblioteki naukowe
biblioteki fachowe
biblioteki powszechne
biblioteki szkolne

ze względu na zakres tematyczny księgozbioru:

biblioteki ogólne
biblioteki specjalne

ze względu na metodę udostępniania:

biblioteki prezencyjne
biblioteki wypożyczające
biblioteki zamknięte
biblioteki publiczne

ze względu na terytorialny zasięg działania:

biblioteki narodowe
biblioteki regionalne

Pod względem formalno-prawnym biblioteki stanowią bądź instytucje samoistne, bądź niesamoistne.

zależnie od osób prawnych, utrzymujących i finansujących wyróżniamy:

biblioteki państwowe
biblioteki samorządowe
biblioteki społeczne
biblioteki prywatne

[edytuj] Biblioteki w Polsce

[edytuj] Biblioteka Narodowa

Zobacz więcej w osobnym artykule: Biblioteka Narodowa.

[edytuj] Biblioteki szkół wyższych

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

BGPŁ w Łodzi – była fabryka Scheiblera

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Biblioteka Collegium Polonicum w Słubicach

Biblioteka Akademii Ekonomicznej w Poznaniu – 0,35 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Akademii Górniczo-Hutniczej – 1,79 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Ateneum-Szkoły Wyższej w Gdańsku
Biblioteka Główna Akademii Rolniczej w Poznaniu
Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
Biblioteka Główna Politechniki Radomskiej
Biblioteka Główna Politechniki Łódzkiej – 0,63 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego – 1,22 mln woluminów
Biblioteka Główna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej – 2,17 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Biblioteka Główna Uniwersytetu Szczecińskiego – 0,7 mln druków zwartych strona
Biblioteka Jagiellońska – 4,39 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Politechniki Warszawskiej – 1,46 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – 0,46 mln woluminów
Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej - 1 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – 1,15 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytecka w Białymstoku – 0,4 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytecka w Olsztynie – 0,86 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu – 4,16 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie – 4,18 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu – 2,74 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – 0,14 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego – 2,8 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Biblioteka Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – 0,32 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika – 2,18 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego – 0,7 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego – 0,93 mln woluminów
Biblioteka Zamiejscowego Wydziału Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim – 0,07 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Śląskiej Wyższej Szkoły Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka w Katowicach – 28 tys. woluminów

[edytuj] Biblioteki centralne i główne

Biblioteka Sejmowa – 0,45 mln woluminów
Centralna Biblioteka Rolnicza w Warszawie – 0,43 mln woluminów
Centralna Biblioteka Statystyczna w Warszawie – 0,45 mln jednostek bibliotecznych
Centralna Biblioteka Techniczna NOT w Warszawie
Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie
Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska PAN w Warszawie – 0,27
Centralna Biblioteka NBP w Warszawie
Centralna Biblioteka Policyjna w Legionowie
Centralna Biblioteka Matematyczna PAN w Warszawie
Centralna Biblioteka Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki AWF w Warszawie
Główna Biblioteka Komunikacyjna w Warszawie
Główna Biblioteka Lekarska w Warszawie – 0,59 mln woluminów
Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Warszawie

[edytuj] Biblioteki PAN i PAU

Biblioteka Gdańska PAN – 0,14 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Kórnicka PAN – 0,32
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie – 0,65
Biblioteka PAN Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu – 1,37
Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska PAN w Warszawie – 0,27

[edytuj] Wojewódzkie biblioteki publiczne

Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu

Czytelnia biblioteki uniwersyteckiej w Grazu w Austrii.

Wojewódzkie biblioteki publiczne znajdują się we wszystkich 18 miastach wojewódzkich. Obok udostępniania zbiorów sprawują one również opiekę oraz kontrolę i nadzór merytoryczny nad znajdującymi się na ich terenie pozostałymi bibliotekami.

Biblioteka Publiczna Miasta Stołecznego Warszawy - Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego – 1,4
Biblioteka Śląska w Katowicach – 1,8
Dolnośląska Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Mikulskiego we Wrocławiu – 0,32
Książnica Podlaska w Białymstoku – 0,7
Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie – 1,64
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emanuela Smołki w Opolu – 0,24
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie – 0,3
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie – 0,95
Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu – 0,85
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy – 1,11
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Kielcach
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie – 3,47
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze - 0,50
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku – 0,9
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi – 0,57
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie Wielkopolskim – 0,4
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie – 0,57

[edytuj] Inne biblioteki

Czytelnia La Trobe biblioteki stanu Wiktoria w Melbourne

Biblioteka uniwersytecka w Toronto

Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu – 1,6 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Józefa A. i Andrzeja S. Załuskich w Radomiu
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy - 0,15 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie - 0,22 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Kaliszu – 0,1 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna w Koninie - 0,08 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Katedralna w Gnieźnie – 0,05 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wlkp. - 0,04 mln jednostek bibliotecznych
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Pantaleona Szumana w Pile
Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Michalskiego w Chodzieży - 0,1 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance - 0,13 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna im. Edmunda Calliera w Szamotułach - 0,1 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wronki - 0,03 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna w Kościanie - 0,11 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego – 0,23 mln woluminów
Biblioteka Kapitulna we Wrocławiu – 0,3 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – 0,29 mln jednostek bibliotecznych
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi – 0,35 mln vol.
Miejska Biblioteka Publiczna w Bytomiu
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku – 0,191 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Zespołu Szkół Łączności w Krakowie
Biblioteka Miejska im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu
Rawicka Biblioteka Publiczna
Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie