Bitwa pod Oliwą
Z Wikipedii
| Bitwa pod Oliwą Wojna polsko-szwedzka 1626-1629 |
|||||||||||||||||
 Bitwa pod Oliwą |
|||||||||||||||||
| Data | 28 listopada 1627 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Oliwa | ||||||||||||||||
| Wynik | wygrana Polaków | ||||||||||||||||
| Terytorium | Zatoka Gdańska | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Wojna polsko-szwedzka 1626-1629 |
|---|
|
Gniew — Zelbork — Kieś — Czarne — Tczew — Oliwa — Gdańsk — ujście Wisły — Ostróda — Górzno — Trzciana |
Bitwa pod Oliwą - bitwa morska pomiędzy flotą polską, a eskadrą okrętów szwedzkich, stoczona 28 listopada 1627 roku na redzie Gdańska. Nazwa ta jest nazwą tradycyjnie przypisywaną tej bitwie.
Była to pierwsza i jedyna większa bitwa morska młodej polskiej floty, mimo to zakończona zwycięstwem nad słabszą liczebnie, lecz porównywalną jakościowo i bardziej doświadczoną eskadrą szwedzką.
Spis treści |
[edytuj] Przed bitwą
Admirałem polskiej floty był wówczas Wilhelm Appelman, lecz z powodu choroby nie mógł wziąć udziału w bitwie i komisarze królewscy wyznaczyli przed bitwą nowe kolektywne dowództwo nad polskimi siłami. Dowództwo nad okrętami i funkcję admirała otrzymał Arend Dickmann, dowódcą piechoty morskiej został kapitan Jan Storch, a dowódcą artylerii okrętowej kapitan Herman Witte. Tym trzem dowódcom dodano radę wojenną, z którą mieli wspólnie opracować plan bitwy i podjąć decyzję o ataku. Okrętem admiralskim był galeon "Święty Jerzy".
[edytuj] Siły stron
[edytuj] Polskie okręty:
- 1. eskadra:
- Święty Jerzy (Sankt Georg) - galeon, 31 dział, 400 t
- Latający Jeleń (Fliegender Hirsch) - galeon, 20 dział, 300 t
- Panna Wodna - (Meerweib) - pinka, 12 dział, 160 t
- Czarny Kruk - fluita, 16 dział, 260 t
- Żółty Lew - pinka, 10 dział, 120 t
- 2. eskadra:
- Wodnik (Meerman) - galeon, 17 dział, 200 t
- Król Dawid (König David) - galeon, 31 dział, 400 t
- Arka Noego - pinka, 16 dział, 180 t
- Biały Lew - fluita, 8 dział, 200 t
- Płomień (Feuerblase) - fluita, 18 dział, 240 t
RAZEM: 10 okrętów, 179 dział, 1160 żołnierzy i marynarzy
[edytuj] Szwedzkie okręty:
- Tigern - galeon, 22 działa, 320 t (zdobyty)
- Solen - galeon, 38 dział, 300 t (zatopiony)
- Pelikanen - galeon, 20 dział, 200 t
- Manem - galeon, 26 dział, 300 t
- Enhörningen - galeon, 18 dział, 240 t
- Papegojan - pinasa, 16 dział, 180 t
RAZEM: 6 okrętów, 140 dział, 700 żołnierzy i marynarzy
[edytuj] Bitwa
Do bitwy doszło, gdy patrolująca Zatokę Gdańską szwedzka eskadra płynąca od Helu w kierunku Redłowa, dostrzegła na redzie Gdańska polskie okręty. Szwedzi płynęli w dwóch grupach - w pierwszej grupie okręt admiralski "Tigern" i okręt wiceadmiralski Pelikanen (dowódca wiceadmirał Fritz), a w drugiej grupie pozostałe okręty z Solenem na czele.
Bitwa szybko rozbiła się na dwa starcia: szwedzkiego okrętu admiralskiego "Tigern" z polskim okrętem admiralskim "Rycerz Święty Jerzy" (walka miedzy tymi dwoma okrętami zapoczątkowała całą bitwę) i pinką "Panna Wodna" oraz polskiego "Wodnika" ze szwedzkim "Solenem". Po oddaniu salw z dział pokładowych doszło do abordażu. Do walki włączyła się również Panna Wodna, która ostrzelała Tigerna od rufy. W końcu po zaciętej walce szwedzki okręt "Tigern" został zdobyty przez żołnierzy polskich. Radość Polaków z sukcesu zmącił Pelikanen, po którego salwie zginął admirał Dickmann.
Walka ze znacznie większym Solenem była bardziej zacięta, a załoga zaatakowanego galeonu skutecznie opierała się załodze Wodnika. Gdy z pomocą Wodnikowi nadpłynęła fluita Biały Lew, Polacy uzyskali przewagę i wdarli się na pokład. Widząc beznadziejność sytuacji szyper szwedzkiego okrętu pobiegł do komory prochowej i doprowadził do wybuchu. Znaczna część walczących Polaków i Szwedów zdołała przeskoczyć na pokład Wodnika, reszta zginęła wraz z wysadzonym okrętem. Pozostała część szwedzkiej floty ratowała się ucieczką na pełne morze, natomiast zwycięskie okręty polskie wraz ze zdobytym Tigernem odpłynęły do bazy w Wisłoujściu.
Juz po faktycznym zakończeniu bitwy, od zabłąkanej kuli wystrzelonej prawdopodobnie z wycofujących się szwedzkich okrętów zginął polski admirał Arend Dickmann - zwany współcześnie polskim Nelsonem, natomiast szwedzki wiceadmirał Nils Stiernsköld zmarł wkrótce na skutek odniesionych ran. Obu admirałów pochowano z najwyższymi honorami w gdańskiej bazylice Mariackiej.
[edytuj] Po bitwie
Zwycięska bitwa została następnie rozpropagowana w Europie przez polski dwór królewski; powstało także powiedzenie, że tego dnia pod Gdańskiem "słońce zaszło w południe" ("Solen" znaczy 'Słońce'). Bitwa nie miała większego znaczenia dla ogólnej sytuacji militarnej, jednakże miała duże znaczenie moralne i propagandowe, udowadniając, że polska flota może pokonać szwedzką. Wzmocniła też pozycję władzy królewskiej wśród mieszczaństwa gdańskiego.
Materialnym efektem zakończonej bitwy było czasowe zdjęcie szwedzkiej blokady portu gdańskiego.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Literatura
- Leszek Podhorodecki, "Rapier i koncerz", Warszawa 1985, ISBN 83-05-11452-X, str. 186-187
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
- Eugeniusz Koczorowski, Bitwa pod Oliwą, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1976, wydanie II
