Edgar Allan Poe

Z Wikipedii

Na tę stronę wskazuje przekierowanie ze strony Poe. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Edgar Allan Poe

Edgar Allan Poe (ur. 19 stycznia 1809 w Bostonie, w stanie USA Massachusetts; zm. 7 października 1849 w Baltimore, w stanie Maryland) – poeta i nowelista amerykański. Pracował także jako krytyk i redaktor. Przedstawiciel romantyzmu w literaturze amerykańskiej.

[edytuj] Życie

Poe urodził się w Bostonie, w stanie Massachusetts, 19 stycznia 1809 roku, jako drugie dziecko małżeństwa aktorów - Elizabeth Arnold Hopkins Poe i Davida Poe. We wczesnym dzieciństwie, kiedy ojciec porzucił jego rodzinę a matka zmarła w rok później, został oddany pod opiekę Johna Allana, kupca mieszkającego w Richmond w stanie Wirginia. Bez powodzenia próbował studiować na uniwersytecie stanowym; począwszy od 1827 służył dwa lata w armii. Jako sierżant został skierowany do akademii wojskowej w West Point, jednak nie podjął tam nauki.

Przeniósł się następnie do Baltimore w stanie Maryland, gdzie dorabiał pisaniem drobnych utworów. W 1836 poślubił swoją kuzynkę Virginię Clemm. W latach 1835-1837 redagował czasopismo The Southern Literary Messenger, ukazujące się w Richmond. W 1849 powrócił na krótko do tego miasta. Zmarł w szpitalu w Baltimore w tajemniczych okolicznościach (niewykluczone, że na wściekliznę, po ugryzieniu przez chorego psa). Pośmiertnie przedstawiany jako alkoholik i nałogowy palacz opium.

[edytuj] Twórczość

W twórczości Poego dominowały wątki fantastyki i horroru. Zapoczątkował gatunek noweli kryminalnej (Zabójstwo przy Rue Morgue, Złoty żuk). Stworzył także pierwszą w literaturze postać detektywa – C. Auguste Dupina, który rozwiązuje zagadki kryminalne stosując metody dedukcji. Jego prozę charakteryzował silny psychologizm postaci (prekursorski względem późniejszej psychoanalizy) oraz surrealistyczne, skrajnie brutalne opisy makabry, przywołujące na myśl stany epileptyczne czy upojenie alkoholowe.

W twórczości Edgara Allana Poego odnaleźć można postawy choroby wieku – neurozy, świadomości dualizmu świata czy też bólu istnienia, które pod koniec XIX wieku stały się sztandarowymi pojęciami nowych nurtów sztuki: dekadentyzmu, ekspresjonizmu oraz symbolizmu. W rodzimej Ameryce twórczość Poego spotkała się z krytyką i odrzuceniem, podczas gdy w tym czasie Francja wznosiła ją na piedestał. Poe inspirował zarówno Baudelaire'a, Huysmansa, Dostojewskiego, Meyrinka, de Quinceya, Bierce'a, jak i całą rzeszę poetów surrealistycznych. Stephane Mallarme określił jego poemat Ulallume jako odbiegające od schematów swojej epoki arcydzieło poezji.

Edgarami nazwano po nim nagrody przyznawane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Mystery Fiction.

[edytuj] Najbardziej znane utwory

John Tenniel, ilustracja do Kruka (1858)

Kruk (The Raven)
Annabel Lee
Zabójstwo przy Rue Morgue (The Murders in the Rue Morgue)
Maska Czerwonego Moru (Masque of the Red Death)
Złoty żuk (The Gold Bug)
Zagłada domu Usherów (The Fall of the House of Usher)
Beczka amontillada (The Cask of Amontillado)

Za jego przykładem szło wielu twórców, również polskich, np. Stefan Grabiński. Zarówno poezję, jak i prozę Edgara Allana Poe tłumaczyło na polski wielu wybitnych literatów, jak np. Stanisław Wyrzykowski, Antoni Lange, Bolesław Leśmian czy Zenon Przesmycki.

Twórczością Poego inspirowali się również filmowcy, tworząc mniej lub bardziej wierne ekranizacje jego opowiadań. Do najbardziej znanych dzieł filmowych należy nakręcony w latach 60. XX wieku cykl Rogera Cormana.

[edytuj] Postać Poego w literaturze

Próbę wyjaśnienia tajemniczej śmierci Poego podjął Matthew Pearl w swojej powieści Cień Poego. Z kolei Lovecraft uczynił go jedną z postaci swojego opowiadania pt. Przeklęty dom.