Roanoke (kolonia)
Z Wikipedii
Zaginiona Kolonia (ang. Lost Colony) na wyspie Roanoke w stanie Karolina Północna w USA – pierwsza angielska osada na obszarze Ameryki Północnej, której mieszkańcy zniknęli w tajemniczy sposób, przypuszczalnie zabici lub wchłonięci przez okoliczne plemiona Indian.
Spis treści |
[edytuj] Pierwsza wyprawa
W lipcu 1584 roku angielska wyprawa odkrywcza, prowadzona przez kapitanów Philipa Amadasa i Arthura Barlowe'a, a finansowana przez sir Waltera Raleigh'a i wspierana przez królową Elżbietę I, dotarła do łańcucha mierzejowych wysepek przybrzeżnych (ang. Barrier Islands) i rozpoczęła eksplorację okolicznych terenów. Uwagę podróżników zwróciła położona za barierą wysp, ale oddzielona od lądu stałego wyspa Roanoke, jako miejsce bezpieczne i nadające się do pierwszego osadnictwa w Ameryce. Ludzie Amadasa i Barlowe'a spotkali miejscowych Indian z plemienia Kroatanów i nawiązali z nimi bliskie, przyjazne kontakty. W czasie wzajemnych odwiedzin zdecydowano, że w drogę powrotną ekspedycji popłyną do Anglii dwaj Indianie - Manteo z wioski na wyspie Hatteras i Wanchese z Roanoke, kuzyni miejscowych wodzów Granganimea i Winginy. Statki wyruszyły w drogę w sierpniu i dotarły do Plymouth w połowie września.
[edytuj] Założenie kolonii
W Londynie obaj Indianie spotkali się z Raleigh'em i zostali przedstawieni na dworze, co bardzo pomogło Raleigh'owi w zbieraniu funduszy na utworzenie stałej osady - zalążka kolonii o nazwie Wirginia - i jednocześnie wygodnej przystani, na bazie której okręty korsarskie mogłyby atakować statki hiszpańskie. W kwietniu 1585 roku dowodzona przez kuzyna Raleigh'a, sir Richarda Grenville'a flotylla siedmiu statków z około 600 ludźmi[1] na pokładach wyruszyła w morze, by w czerwcu dotrzeć do cieśnin Pamlico i Albemarle[2].
Osadnicy pod okiem gubernatora Ralpha Lane'a wznieśli na wyspie Ronaoke niewielki fort[3] i przystąpili do eksploracji okolicznych terenów, wchodząc w kontakt z licznymi plemionami z algonkińskiej grupy językowej. Towarzyszący wyprawie Thomas Harriot po powrocie do Anglii opublikował pracę pt. "Krótki i prawdziwy raport o nowo odkrytej krainie Wirginii" (ang. A Briefe and True Report of the New Found Land of Virginia), a John White, kartograf wyprawy, sporządził liczne rysunki i akwarele przedstawiające sylwetki Indian, jak i wyobrażenia roślin i zwierząt. Jego praca również doczekała się publikacji w Europie.
Indianie uczyli osadników własnych sposobów łowiectwa i rybołówstwa, ale generalnie stosunki układały się różnie. W jednym przypadku biali spalili wioskę na lądzie, bowiem Indianin z plemienia Sekotan ukradł srebrny kubek. Podobne incydenty prowadziły do eskalacji napięć. Chcąc mieć pewność, że jego ludzie[4] będą zaopatrywani w żywność przez nadbrzeżne plemiona, Lane wziął wiosną 1586 r. jako zakładnika syna sachema Menatonona. Śmierć Granganimea i jego ojca[5], którzy stali na czele probrytyjskiego stronnictwa wśród Indian, jeszcze bardziej zaogniła stosunki. Miejscowy wódz - Wingina - zmienił imię na Pemisapan i stanął na czele partii otwarcie wrogiej wobec Brytyjczyków. Odwiedzający rok wcześniej Anglię jego kuzyn Wanchese stanął po jego stronie, natomiast Manteo został przyjacielem białych.
Wykorzystując plotkę o planowanym rzekomo ataku Indian, Lane dokonał 1 czerwca 1586 r. zdradzieckiego ataku; Wingina został zabity. Po trzech tygodniach, wobec całkowitego ustania dostaw żywności ze strony Indian, osadnicy załadowali się na okręty flotylli sir Francisa Drake'a[6] i wrócili do Anglii. Manteo (oraz drugi Indianin imieniem Towaye) towarzyszył im w podróży.
[edytuj] Druga próba
Do ponownej próby zasiedlenia Roanoke doszło wiosną roku 1587. W skład grupy około 150 kolonistów wchodziły tym razem kobiety i dzieci. Gubernatorem został John White. Manteo powrócił wraz z nimi[7].
Jakkolwiek zamierzeniem przybyszów było założenie osady gdzie indziej, w głębi zatoki Chesapeake, Simon Fernandes - pilot flotylli - odmówił prowadzenia statków dalej niż do wyspy Roanoke. Tak więc nowi przybysze zmuszeni zostali do zasiedlenia poprzedniego fortu i zetknięcia z wrogimi obecnie Indianami. Atak nastąpił dość szybko - w lipcu wojownicy zabili jednego z osadników, który wybrał się na ryby w znacznej odległości od fortu.
W sierpniu Manteo został nazwany Lordem Roanoke, ochrzczony pod imieniem Dasamonquepeuk i wyznaczony - jako uzurpator - na następcę wrogiego białym Wanchese'a. W tym samym miesiącu - 18 sierpnia - przyszło na świat pierwsze angielskie dziecko urodzone w Ameryce - Virginia Dare[8].
W końcu sierpnia, wraz z ubożeniem zapasów i zbliżającą się zimą, osadnicy przekonali White'a, by udał się do Anglii po niezbędne zaopatrzenie. W Londynie Raleigh natychmiast zorganizował pomoc, a ekspedycja miała wyruszyć w marcu roku 1588, ale tymczasem wybuchła wojna z Hiszpanią i żegluga przez Atlantyk okazała się niemożliwa. White przygotował wprawdzie dwa statki, które miały - jako łamacze blokady - spróbować przemknąć się za plecami Hiszpanów, ale pierwszy z nich wpadł w ręce korsarzy francuskich, którzy zagarnęli cały ładunek. Inwazja Wielkiej Armady hiszpańskiej w lipcu i sierpniu dodatkowo opóźniła wyjście ekspedycji w morze.
[edytuj] Tajemnicze zniknięcie
Gdy wreszcie White dotarł do Roanoke w sierpniu roku 1590 zastał fort pusty. Osadnicy zniknęli bez śladu. Nie widać było śladów przemocy, ani pozostawionych resztek. Osiedle wyglądało tak, jakby zostało ewakuowane, nie napadnięte. Jedynym znakiem był napis, wyryty na palisadzie: CROATOAN, co mogło znaczyć zarówno, że fort został napadnięty, jak też, że osadnicy ewakuowali sie do wioski Mantea na wyspach mierzejowych, lub zbudowali statek chcąc uciec do Anglii i zginęli gdzieś na oceanie. W niecałe 20 lat później, w roku 1607 powstało pierwsze stałe osiedle angielskie Jamestown na ziemi amerykańskiej.
Los osadników z Roanoke jest od stuleci przedmiotem debat, a wokół wydarzenia powstała cała literatura przedmiotu. W ostatnich latach badania archeologiczne przeprowadzone na terenie kilku dawnych wiosek indiańskich w okolicy doprowadziły do znalezienia wielu przedmiotów z całą pewnością należących do osadników z wyspy. Czy oznacza to, że jednak zostali wymordowani? Do końca nie wiadomo.
[edytuj] Bibliografia
- Carl Waldman, Alan Wexler, Encyclopedia od Exploration, New York 2004, ISBN 0-8160-4678-6
Przypisy
- ↑ W tym także przyszłymi osadnikami
- ↑ Są to cieśniny o charakterze zalewowym, różniące się od zalewów wiślanego czy kurońskiego tym, że nie są linią ciągłą, a wyjścia na Ocean są stale pogłębiane i utrzymywane dla potrzeb żeglugi
- ↑ Na cześć sponsora nazwany Fort Raleigh
- ↑ Zajęci poszukiwaniem złota i pereł
- ↑ Zmarli na chorobę przywleczoną z Europy
- ↑ Akurat przybył z przypadkową wizytą
- ↑ Los Towaye'a nie jest znany, być może został i zmarł w Anglii
- ↑ Wnuczka gubernatora White'a
