Ruhollah Chomeini

Z Wikipedii

Ruhollah Chomeini w młodości

Ajatollah Ruhollah Chomeini

Ruhollah al-Musawi al-Chomeini, (perski: ‏‏آیت‌الله روح‌الله خمینی‏ IPA: [ɔːjætoˈlːɔːh ruːɦoˈlːɔːh xomeɪ̯ˈniː]) (urodzony 24 września 1902 - zmarł 3 czerwca 1989) - szyicki przywódca duchowny i polityczny, ajatollah, polityczny przywódca Iranu w latach 1979 - 1989.

Pochodził z rodziny szyickich nauczycieli duchownych, która w XVIII wieku wyemigrowała z północnych Indii do Persji (obecnie Iran), a której najbardziej znanym przedstawicielem był Mir Hamid Husajn (zm. 1880), autor obszernej pracy na temat różnic między islamem szyickim a islamem sunnickim (Abaqat al-Anwar fi Imamat al-A'immat al-Athar).

Ruhollah Chomeini odebrał staranne wykształcenie religijne, zyskując uznanie jako naukowiec i wykładowca akademicki zajmujący się gnostyckim nurtem szyizmu. Jednocześnie angażował się w działalność polityczną, aktywnie występując przeciw despotycznym rządom szachów z dynastii Pahlawi, popieranych przez Stany Zjednoczone. Krytykował ich z pozycji zwolennika rządów demokratycznych w sferze politycznej, a zarazem radykalnie konserwatywnych. Był więc twórcą zupełnie oryginalnej koncepcji demokracji religijnej. W 1964 roku został zmuszony do opuszczenia kraju i udania się na emigrację do Turcji, Iraku i Francji.

W tym samym czasie liczba jego zwolenników w kraju rosła, w latach 1977-79 przekształcając się w ruch masowych demonstracji, a następnie w zbrojne powstanie (rewolucja irańska), które utorowało Chomeiniemu możliwość powrotu do kraju. Wracającego do ojczyzny ajatollaha witało dziesięć milionów zwolenników, co stanowiło największą demonstrację w trzytysiącletniej historii Persji i Iranu. 5 lutego 1979 r. proklamował on powstanie pierwszego rządu islamskiego, realizując koncepcję demokracji religijnej.

Powstanie ludowe w Iranie wywołało niepokój we wszystkich państwach islamskich, gdzie istniały rządy autorytarne, które kontrolowały niezadowolenie konserwatywnych mas społecznych dzięki pomocy wojskowej ze Stanów Zjednoczonych (Arabia Saudyjska), Związku Radzieckiego (Afganistan) albo obydwu tych mocarstw (Irak). Spowodowało to izolację międzynarodową Iranu oraz uwikłanie państwa w wojnę z Irakiem, w której armia iracka uzyskiwała poparcie praktycznie wszystkich mocarstw światowych oraz Arabii Saudyjskiej.

Co prawda Iran zdołał odeprzeć armię iracką, ale zapłacił za to długotrwałym kryzysem ekonomicznym oraz śmiercią kilkuset tysięcy młodych ludzi, często najbardziej zagorzałych zwolenników Chomeiniego. W wyniku tego po śmierci Chomeiniego inicjatywa polityczna przeszła w ręce radykalnych grup studenckich, których poglądy wahają się od nazistowskich po liberalne, ale które zgodnie krytykują demokrację religijną.

Człowiek Roku 1979 według magazynu Time.

Szerszy kontekst tych czasów można zaczerpnąć m.in. z książek: Marjane Satrapi "Persepolis", Ryszard Kapuściński "Szachinszach".