Terencjusz

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy komediopisarza rzymskiego. Zobacz też: Terencjusz - imię męskie.

Publius Terentius Afer (ur. ok. 195 p.n.e., zm. nie wcześniej niż w 159 p.n.e.) – komediopisarz rzymski pochodzenia afrykańskiego (zapewne fenickiego – miejscem jego urodzenia było miasto Kartagina). Początkowo niewolnik Publiusza Terencjusza Lukana (Publius Terentius Lucanus); w domu pana, gdzie mieszkał od dziecka, uzyskał staranne wykształcenie i zabłysnął talentem literackim, dzięki któremu został wyzwolony w młodym wieku (zapewne z chwilą uzyskania pełnoletności).

W Rzymie należał do literackiego koła Scypiona. W latach 166-160 p.n.e. wystawił sześć komedii, które zachowały się pod jego nazwiskiem do naszych czasów.

W roku 160 p.n.e., w wieku 35 lat, wyjechał w podróż do Azji Mniejszej, z której już nigdy nie powrócił. Co się z nim stało, nie było dokładnie wiadomo już w starożytności – według części przekazów Terencjusz zginął w katastrofie morskiej podczas powrotu z Grecji w roku 159 p.n.e., według innych katastrofie uległ statek, którym Terencjusz wysłał do Italii swoje bagaże, w tym sto osiem (!) nowych komedii. Na wieść o tym, że przepadły, miał rozchorować się i umrzeć.

Terencjusz jest jednym z dwóch (obok Plauta) rzymskich komediopisarzy, których komedie zachowały się do naszych czasów.

[edytuj] Dzieła

Jego sztuki zaliczane są do typu fabula palliata i są to:

Dziewczyna z Andros (Andria), napisana jako pierwsza i wystawiona w r. 166 p.n.e.
Teściowa (Hecyra), napisana jako piąta, wystawiona dwukrotnie w 165 p.n.e. i raz w 160 p.n.e.
Sam siebie karzący (Heauton timorumenos), napisana jako trzecia i wystawiona w 163 p.n.e.
Eunuch (Eunuchus), napisana jako druga i wystawiona w 161 p.n.e.
Formion (Phormio), napisana jako czwarta i wystawiona w 161 p.n.e.
Bracia (Adelphoe), napisana jako szósta, wystawiona w 160 p.n.e.

Największy sukces odniosła komedia Eunuch, najgorzej natomiast przyjęta przez publiczność była Hecyra, której za drugim razem nawet nie zdołano odegrać do końca.

Każda z wymienionych sztuk jest, według informacji zawartej w prologu przez autora, adaptacją jednej lub kilku greckich komedii. Autorem przeważnej części adaptowanych fabuł był, podobnie jak u Plauta, Menander.

Terencjusz był w starożytności dość często oskarżany o to, że nie jest autorem sztuk wystawianych pod swoim nazwiskiem – prawdziwymi autorami mieli być P. Korneliusz Scypion, Gajusz Leliusz, Gajusz Sulpicjusz Galba (konsul roku 166 p.n.e. i poeta), Kwintus Fabiusz Labeo (konsul roku 183 p.n.e. i poeta) lub Marek Popiliusz Lenas (konsul z roku 173 p.n.e. i poeta). Według przekazów starożytnych, Terencjusz w zasadzie sam wzmacniał te plotki broniąc się w sposób niejednoznaczny i niezbyt energiczny. Jak się sprawa miała naprawdę, jest dziś oczywiście niemożliwe do ustalenia.

Terencjusz był o pokolenie młodszy od Plauta, i nigdy nie zdołał przyćmić go sławą i popularnością. O ile jednak sztuki Plauta chętnie grywano w teatrach, o tyle sztuki Terencjusza dość wcześnie zostały w rzymskim szkolnictwie wciągnięte na listę lektur szkolnych i utrzymały się w tej roli aż do końca starożytności. Zapewniło im to cyrkulację w liczbie kopii wystarczającej do tego, żeby mogły zachować się do naszych czasów.