Łukowa (województwo małopolskie)
Z Wikipedii
| Łukowa | |
| Województwo | małopolskie |
| Powiat | tarnowski |
| Gmina | Lisia Góra |
| Sołtys | Augustyn Ostręga |
| Liczba mieszkańców • liczba ludności |
1200 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
14 |
| Kod pocztowy | 33-140 Lisia Góra |
| Tablice rejestracyjne | KTA |
Łukowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Lisia Góra.
Miejscowość Łukowa - jednostka administracyjna: wieś sołecka i siedziba parafii. Jest ona położona na małym wzniesieniu (259 mn.p.m.) w odległości około 10 km na północ od Tamowa. Od wschodu sąsiaduje ze wsią Kobierzyn i Śmigno od południa ze Śmignem i Pawęzowem, od zachodu ze wsią Łęg Tarnowski i od północy z Laskówka Chorąską. Okolica jest pagórkowata, pocięta małymi wąwozami. Od strony zachodniej znajduje się rozległa dolina rzeki Dunajec, również od tej strony płynie potok Żabnica. Od północnej strony płynie potok Koźmiejówka. Przez wieś przebiega droga powiatowa w kierunkach Lisia Góra - Łęg Tarnowski.
Na jej terenie znajdują się:
- szkoła podstawowa - przedszkole - parafia rzymsko-katolicka - OSP - klub sportowy Łukovia
Sołectwo Łukowa wchodzi w skład samorządu gmina Lisia Góra, powiat tarnowski, woj. małopolskie.
Źródło: Strona internetowa Gminy Lisia Góra
Historia miejscowości Łukowa
Początki wsi Łukowa sięgają najprawdopodobniej XIV wieku. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1402 roku i dotyczy Heleny, żony Mikołaja olim heridia de Łukowa. W 1415 roku dobra te należą do rodziny Tarnowskich. W tym roku Jan z Tarnowa - wojewoda krakowski fundując kaplicę z ołtarzem w kolegiacie w Tarnowie uposażył jej prebendariusza wsią Łukowa, która jednak nie była formalnie własnością kolegiaty, gdyż prawo zwierzchnie należało do Tamowskich(m.in. kmieci do powinności na rzecz Tarnowskich) W 1417 roku biskup Jarzębiec peregrynował przy kolegiacie tarnowskiej kanonię fundacji Łukowia. W księgach średniowiecznych w 1432 i 1434 roku wspomniany jest Jan de Łukowia, jednak trudno na podstawie tej wzmianki określić, w jaki sposób był on związany z tą wsią. W 1440 roku folwark w Łukowej należał do kolegiaty tarnowskiej, ale rzeczywistym właścicielem wsi jest nadal rodzina Tarnowskich. Świadczą o tym informacje na temat ustalania granic pomiędzy Łukową a Niedomicami. W 1449 roku Jan Tarnowski właściciel wsi Łukowa ugodził się w sprawie granic z Piotrem Marszowskim, natomiast przeznaczenie tych granic nastąpiło dopiero w 1475 roku, kiedy właścicielem Łukowej był Jan z Tarnowa - kasztelan Wojnicki. W latach 1470-1480 Łukowa nadal była własnością prebendy krakowskiej kolegiaty tarnowskiej, aczkolwiek prawo zwierzchnie dalej należało do dziedzica Tarnowa.
W 1536 roku część dóbr w Łukowej (pola i łąki) należało do Rafała Jakubowskiego. Stan prawny reszty posiadłości nie uległ zmianie. W roku 1536 hetman Jan Tarnowski zwany Krakowiakiem, uzyskał od cesarza niemieckiego tytuł hrabiego i odtąd jego dominium zwane było „hrabstwem tarnowskim".Obejmowało ono niemal wszystkie wsie ziemi tarnowskiej- Rządy hetmana Jana Tarnowskiego nazywane są w historii Tarnowa „złotym wiekiem". Dbał on o rozwój gospodarczy miasta i wiosek podtarnowskich. Z jego inicjatywy powstało szereg szkół parafialnych w tym także w Lisiej Górze. Do obwodu tej szkoły należała również Łukowa aż do roku 1850. Niestety, wraz z wygaśnięciem tarnowskiej linii Leliwitów nadeszły ciężkie czasy dla Tarnowa i okolicznych wsi. Hrabstwo tarnowskie przechodziło z rąk do rąk, aż w 1656 roku trafiło we władanie Lubomirskich.
Nieszczęściem dla hrabstwa było, iż kolejne rody magnackie nie troszczyły się o rozwój swoich włości. Do tego doszły klęski żywiołowe, zarazy, pożary, powodzie i wojny. Łukowa podobnie jak i inne wsie mocno ucierpiały w czasie najazdu szweckiego. Splądrowano gospodarstwa zabierając chłopom bydło. Opornych zabijano, domy palono. Kolejnym właścicielem Tarnowa został w 1729 roku Paweł Karol Sanguszko, wywodzący się z litewskiego rodu Sanguszków - potomek Giedymina. W przeciwieństwie do poprzednich magnatów, Sanguszkowie zamieszkali w swoim dominium tj. w dworze w Gumniskach pod Tarnowem. Nowi właściciele przyczynili się do zbudowania w Lisiej Górze w 1728 roku barokowego kościoła w miejsce dotychczasowego małego drewnianego. Do parafii Lisia Góra mieszkańcy Łukowej należeli już od 1362 roku. Panowanie Sanguszków nie przyniosło żadnej poprawy bytu ludności wiejskiej, ani też nie przyczyniło się do rozwoju infrastruktury gospodarczej. Sanguszkowie do niebywałych granic zaostrzyli system feudalny (52 dni pańszczyzny rocznie). Narastała nienawiść do Sanguszków. Niszczące powodzie, nieurodzaj w 1845 roku spowodowały głód. Podczas rzezi galicyjskiej w roku 1846 doszło do palenia i rabowania dworów, mordowania przez chłopów ich właścicieli, dzierżawców a nawet księży. Źródła historyczne podają, że w Łukowej zginęły 2 osoby. Napady i grabienie dworów miały miejsce też w Brniu, Jastrząbce i wielu innych miejscowościach. 15 września 1853 roku na podstawie kontraktu kupna i sprzedaży właścicielką dóbr wŁukowej została Wiktoria ze Swiderskich Dobrzyńska.
Odkupiła ona posiadłość od Władysława Wojciechowskiego. Wraz ze swoim mężem Antonim Aleksandrem Dobrzyńskim, który w 1866 roku był posłem na sejm krajowy, była ona wymieniana jako właścicielka Łukowej do 1876 roku. Z trójki dzieci państwa Dobrzyńskich — Heleny, Adolfa i Władysława prawo do dziedziczenia dóbr w Łukowej, na podstawie testamentu Wiktorii z dnia 27 sierpnia 1873 roku otrzymuje Helena z Dobrzyńskich Męcińska (wykonanie testamentu nastąpiło 23 lutego 1888 roku). Wychodzi ona za mąż za Józefa Męcińskiego, który w 1878 roku wymieniany jest jako pełnomocnik Wiktorii Dobrzyńskiej- 3 listopada 1888 roku Helena wypłaca braciom z tytułu zastawu po 15 tyś. zł.
Niewielka część dóbr należała wtedy również do Pawła Sanguszki (l876 rok). W 1884 roku do posiadłości w Łukowej należało 510 mórg ziemi z tego 403 morgi roli, 91 mórg łąk i 16 mórg pastwisk. W 1905 roku część pól z tej posiadłości wywłaszczono na rzecz budowy kolei lokalnej Tarnów - Szczucin. Łączna powierzchnia wywłaszczonych gruntów wyniosła około 96 arów. 6 kwietnia 1907 roku Łukową odziedziczyła córka Heleny - Róża z Męcińskich hr. Bobrowska. Hrabiowie Rozalia i Stefan Borowscy ze swojej posiadłości majątkowej przekazali 1,43 ha ziemi pod budowę kościoła w Łukowej. Pozostali oni właścicielami posiadłości do 27 kwietnia 1922 roku. W tym dniu na podstawie kontraktu kupna i sprzedaży dobra w Łukowej przechodzą w ręce Józefa i Zofii Ziemińskich. Ostatnią właścicielką w Łukowej była hrabina de Lavoux. 10 stycznia 1939 roku na podstawie ustawy o wykonaniu reformy rolnej rozparcelowano 19 hektarów gruntów wchodzących w skład tej posiadłości. 10 lipca 1945 roku na podstawie dekretu PKWN dobra w Łukowej przeszły na własność skarbu państwa z przekazaniem na cele reformy rolnej. Ziemię dworską rozparcelowano, a we dworze utworzono 2 klasy szkoły podstawowej funkcjonujące do 1968 roku. W 1968 roku oddano do użytku nową szkołę, dwór opustoszał i popadał w ruinę wraz z okalającym go parkiem.. Władze GRN podjęły decyzję o rozbiórce dworu. W 1990 roku władze samorządowe Gminy Lisia Góra skomunalizowały teren parku i tym samym właścicielem i zarządzającym parkiem jest Gmina Lisia Góra i Sołectwo Łukowa.
Źródło: Strona internetowa Gminy Lisia Góra
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Zobacz też: Łukowa
